Tregimi i javës/ Re të bardha në fluturim

Arte

Gazeta Express

03/05/2024 16:37

Bao Ninh (1952), shkrimtar vietnamez, njihet mbi të gjitha për romanin e tij, botuar në anglisht më 1994, ‘The Sorrow of War’. Në moshën 17-vjeçare i ishte bashkuar Armatës Veriore Vietnameze; ishte një prej 10 ushtarëve, nga 456 sa kishte pasur njësia e tij, që kishte mbijetuar luftën. Edhe pse ka fituar çmimet më të mëdha të vendit të tij, puna e tij shpesh është konsideruar kontroverse, ngase nuk e paraqet përpjekjen luftarake si të fisme dhe heroike. Tregimi ‘Re të bardha në fluturim’ është botuar së pari më 1997.

RE TË BARDHA NË FUTURIM

Nga BAO NINH

Ishte duke rënë shi kur aeroplani u ngrit. Tingulli i mekanizmit të uljes që po tërhiqej në trupin e aeroplanit dukej më i lartë se zakonisht, duke e bërë kabinën të dridhej. Do të doja t’ua kisha vënë veshin fjalëve të gruas. Duhej ta kisha anuluar këtë udhëtim – ishte një ditë e keqe për të udhëtuar, me mot të lig.

Papritur i gjithë aeroplani u ngrit lart në ajër. Ngjitur meje, drejt në të djathtën time, ishte ulur një burrë veshur me kostum. Dukej i zbehtë. Sytë i mbante mbyllur dhe buzët i dridheshin.

Ndërkohë e kapa krahun e karrigës shtrëngueshëm. U ndjeva si një qenie e vockël duke u kolovitur mbi një kanion që bëhet gjithnjë e më i thellë.

“Retë po lundrojnë në qiell! A po i shihni?”, tha një grua në moshë që kishte zënë vend tek ulësja pranë dritares, në të djathtë të burrit me kostum.

Posa aeroplani arriti një lartësi të dëshirueshme, nisi të fluturonte drejt dhe në baraspeshë. Shenja elektrike e rripit të ulëses ishte fikur, sado që re të shpupurishura ende po fluturonin jashtë dritares.

“Retë janë shumë afër nesh, apo jo?”, tha gruaja në moshë. “Mund t’i prek me dorë, ashtu siç i prek gjethet e pemëve në kopshtin tim”.

Burri me kostum i hapi sytë. Buzët ende i kishte të mbyllura fort. Dukej nervoz dhe me hënë.

“Nuk e di pse njerëzit thonë se aeroplanët mund të fluturojnë mbi re”, tha gruaja në moshë.

Burri me kostum vazhdonte të heshtte.

“Nuk ka ndonjë drejtim këtu në qiell, pra si e dimë ne çfarë rruge të marrim?”, pyeti gruaja.

Askush nuk iu përgjigj pyetjes së saj, kështu që ajo nuk bëri pyetje tjetër. Qëndroi e qetë në vend për disa momente. Mbante një çantë ratani. Aroma e trupit të saj dukej se depërtonte thellë në ulëse. Kur një shoqëruese fluturimi erdhi, duke shtyrë një karrocë mes ulëseve për t’u shërbyer pasagjerëve kafjallin, gruaja në moshë refuzoi të pranonte tabakanë e saj me ushqim. Ajo tha se nuk ishte mësuar të hante pa tas dhe pa një palë shkopinj dhe, sidoqoftë, tashmë kishte ngrënë kafjallin. Veç kësaj, një person i moçëm si ajo nuk ka aq para. Shoqëruesja e fluturimit i shpjegoi me njerzillëk se gruaja s’duhej të merak, meqë ushqimi ishte i përfshirë në çmimin e biletës.

“S’është për t’u habitur pse kushton dy milionë dongë për një udhëtim vajtje-ardhje!”, tha gruaja. “Kur shokët e forcave ajrore të birit tim ma ofruan këtë biletë, më thanë se kushtonte vetëm ca qindra mijëra dongë. Ata po tregoheshin shumë të kujdesshëm, ngase ne në fshat nuk flasim për miliona – edhe ato qindra e mijëra është bukur e vështirë t’i fitosh!”.

Gruaja në moshë e uli tabakanë e saj para vetes, por nuk e vuri ushqimin e saj në të. Në vend të kësaj, gjithë atë që i ishte shërbyer e futi në çantën e saj prej ratani. Nuk futi gjë në gojë. Kur shoqëruesja e fluturimit erdhi prapë për të shërbyer pijet, gruaja i kërkoi veç një gotë ujë.

“A jemi afër lumit Ben Hai?”, pyeti ajo shoqëruesen e fluturimit.

“Eh”, tha shoqëruesja e fluturimit, duke shikuar orën e vet,”Për nja pesëmdhjetë minuta, zonjë, do të jemi duke kaluar nëpër paralelën e 17-të rë zonës ajrore. Por ne jemi duke fluturuar mbi oqean, zonjë, jo mbi lumë saktësisht”.

“Kur të shkojmë tek ajo zonë, a do të keni mirësinë të hapni këtë dritaren e rrumbullakët këtu për mua, që të mund të marr pak ajër të pastër?”.

“Oh, jo – nuk mund të hapet”. Shoqëruesja e fluturimit qeshi.

Jashtë dritares, dielli po shkëlqente. Për një moment krahët e aeroplanit vezulluan në diellin e ndritshëm, por qe vetëm një moment i shkurtër. Qielli ishte ende dëng me re.

U ndjeva pakëz i dembelosur, thua se po shkoja rretherrotull në një karusel. Me gjasë stuhitë mbi pjesën qendore malore kishin krijuar boshllëqe ajri, ngase papritur pati disa turbulenca, të cilat shkaktuan rrëmujë në mesin e pasagjerëve në kabinë. U dëgjua një zhurmë që tingëlloi sikur diçka të ishte thyer përposh nesh.

Burri me kostum shkrepi një shkrepëse për të ndezur cigarën. Ani pse edhe unë isha një duhanpirës i regjur, tymi më neveriti. Duhej të kishte pritur ta ndrizte pasi që të dilnim nga aeroplani – nuk duhej të kishte shpërfillur shenjën ‘Nuk lejohet duhani’ para tij. Por ai ishte njëmend i tmerruar, çka e shpjegon sjelljen e tij harraqe.

Hodha shikimin drejt tij me kujdes. Tymi i cigares dhe krahu i tij i madh ma bllokuan pamjen si të gruas në moshë ashtu edhe të dritares.

“Hej, ti, zonujushë Shoqruese e Fluturimit”, burri u ngrit në këmbë papritur. “A është kjo një linjë ajrore, apo tezgë nudli? Aeroplan a pagodë, ëh?”.

“Të përgjërohem…”, tha qetësisht gruaja në moshë. “Zotëri, të përgjërohem. Sot është përvjetori i vdekjes së birit tim të madh. Ka ndodhur para tridhjetë vjetësh dhe tash kam një shans më në fund të vizitoj vendin ku ka vdekur”.

Burri me kostum kaloi mbi mua vrullshëm dhe doli në korridorin mes ulëseve. Fytyra e tij ishte e kuqe – dukej i zemëruar dhe neveritur.

Gruaja në moshë u ul qetësisht, u përkul, duart e saj asht e lëkurë u mbështetën për gjoksit të saj për t’u lutur. Mbi tabakanë e saj kishte lënë një vazo lulesh, ca babane të gjelbra, ca kekë orizi dhe tre shkopinj temjani në një gotë me oriz të thatë. Aty kishte vënë edhe një fotografi të kornizuar të mbështetur për tasit të orizit.

Shoqëruesja e fluturimit erdhi vrap. Por u ndal bash para meje krejt papritur dhe s’e hapi gojën. Bënte sehir në heshtje.

Aeroplani nisi të ngjitej mbi re, duke e bërë dyshemenë e kabinës të pjerrët. Altari që gruaja në moshë kishte ngritur u lëkund dhe rrëshiqi në njërën anë. U zgjata të kapja fotografinë në kornizë që të mos binte poshtë. Munda të shoh se fotografia ishte prerë nga një gazetë e vjetër, por piloti në të dukej shumë i ri.

Tymi nga temjani i ndezur u përdrodh këndshëm në ajër sipër ulëseve tona. Temjani lëshoi një aromë të lezetshme. Jashtë dritares ishte oqeani i paanë i i ndritshëm.

/Marrë nga “Vietnamese Short Stories of American War and Its Aftermath”, Columbia University Press, 2020

/Përkthimi: Gazeta Express