Ischinger: Pres marrëveshje finale deri në vitin 2024, modeli gjermano-gjerman bën edhe për Kosovën dhe Serbinë vetëm duhet përshtatur

Intervista

Gazeta Express

25/10/2022 12:44

Diplomati gjerman dhe ish-ambasadori i Gjermanisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Wolfgang Ischinger, në një intervistë për Pressing T7 ka folur për dialogun mes Kosovës dhe Serbisë dhe nismën franko-gjermane. Ai thotë se Kosova duhet ta heqë qafe Asociacionin derisa potencon se modeli gjermano-gjerman që ishte diskutuar gjatë kohës së Trojkës mund të funksionojë edhe për Kosovën dhe Serbinë, por vetëm duhet të përshtatet me rrethanat e vitit 2022.Ischinger ka thënë e pret një marrëveshje finale deri në vitin 2024.

Besnik Velija

Gazeta Express: Së fundi jemi dëshmitar të shumë veprimeve diplomatike. Emisarët po vijnë në Prishtinë dhe Beograd dhe gjithashtu kemi intervenime edhe përmes telefonatave. Një çështje akute është kjo e targave, por po bëhet gjithashtu punë edhe për një marrëveshje të madhe. A jeni i befasuar nga përpjekjet, duke parë një seriozitet të tillë në dialog pas shumë shtyrjeve?

Wolfgang Ischinger: Para së gjithash më lejo të them që është shumë mirë dhe e mirëpres faktin që ka një aktivitet të lartë për të provuar që të zgjidhen çështjet e mbetura në mes të Kosovës dhe Serbisë dhe për të gjithë rajonin. Dua të them që ishte një arritje shumë e madhe kur ditë më parë ministrat e jashtëm e gjashtë shteteve u takuan në Berlin dhe draft-marrëveshja që e arritën për çështje mobile, në pikëpamjen time është një hap shumë i rëndësishëm dhe besoj shumë që më 30 nëntor, që është disa ditë më pas, që liderët e shteteve të Ballkanit Perëndimor takohet në Berlin, që këto marrëveshje do të konfirmohen, ratifikohen dhe të vihen në praktikë. Është një çështje tjetër që të jenë në letër dhe tjetra nëse do të implementohen. Dhe shpresoj shumë që do të implementohen, do të jetë mirë për qytetarët e Kosovës dhe për të gjithë rajonin dhe ky mund të jetë një hap i rëndësishëm për hapa të mëtejshëm diplomatikë.

Gazeta Express: A mendoni se situata në Ukrainë dhe agresioni rus kanë imponuar këtë dinamikë të dialogut?

Wolfgang Ischinger: Ka pasur të paktën një ndikim indirekt në rajon. Ky efekt indirekt, ne jemi të shqetësuar në Bashkimin Evropianin, është që duhet të pranojmë që siguria e Evropës Juglindore nuk është ende mjaftueshëm stabile, ka ende çështje të pazgjidhura, çështja e njohjeve, çështje të pazgjidhura territoriale. Dhe kjo është pse ne kemi arsye për të qenë të shqetësuar. Influenca ruse, dezinformomi rus mund të shpërthejë edhe më shumë në të ardhmen, derisa ne po provojmë të merremi me luftën agresive që po bëhet nga Rusia në Ukrainë dhe kundër Ukrainës. Kështu që po, në mënyrë indirekte çështja e pazgjidhur e situatës së sigurisë në këtë pjesë të Evropës është çështje e një shqetësimi të madh. Dhe kjo është një arsye pse tani ka një interes shumë të madh në Bruksel, Berlin, Paris dhe çdo kund dhe kjo është mirë për rajonin.

Gazeta Express: A është e qartë për ju si një diplomat me një përvojë të madhe në dialogun në mes të Kosovës dhe Serbisë, çfarë është duke u përpjekur të arrijë Perëndimi?

Wolfgang Ischinger: Çfarë ne duhet të arrijmë, është e qartë dhe ka qenë e qartë për gjithë periudhën që kur Kosova mori pavarësinë në vitin 2008. Ne kemi nevojë për një zgjidhje gjithëpërfshirëse për çështjen e pazgjidhur në mes të Kosovës dhe Serbisë, me shpresën që kjo në një formë do të çojë në njohje reciproke. Por në këtë moment, mendoj që çdo hap i i përkohshëm mendoj që do të ishte një hap i vyeshëm në drejtimin e duhur. Ne kemi nevojë për stabilitet të plotë në këtë pjesë të botës. Unë mendoj që është gjithashtu e rëndësishme për ne, se çfarë roli mund të luajë NATO, një prej pyetjeve është se çfarë roli mund të luajë BE dhe tjetra çfarë roli mund të luajë NATO-ja. Ne kemi parë që NATO ka zgjeruar ftesat për Suedinë dhe Finlandën që t’i bashkohen Aleancës Atlantike. Kosova është një prej vendeve evropiane që akoma s’ka qenë në gjendje të bëjë hapa të dukshëm për anëtarësim eventual në NATO. Unë mendoj që kjo duhet të jetë në agjendën tonë.

Gazeta Express: Duke parë situatën aktuale. A ka gabuar Kosova që s’ka shfrytëzuar administratën e Trump për të arritur një marrëveshje qoftë me korrigjim kufijsh apo me shkëmbim territoresh.

Wolfgang Ischinger: Nuk jam i sigurt nëse ideja e shkëmbimit të territoreve siç ishte prezantuar para disa vitesh gjatë kohës së Trump, do të zgjidhte të gjitha çështjet. Të ndryshosh kufijtë është një çështje shumë delikate dhe do të funksionojë në drejtim të paqes dhe stabilitetit të përhershëm vetëm nëse pajtohen të gjithë. Jo vetëm dy liderët, popullata e afektuar në zonat që ju po flisni. Këto janë çështje delikate. Unë jam skeptik nëse çështjet që janë diskutuar gjatë kohës së Trump do të çonin drejt një stabiliteti të përhershëm, nuk jam shumë i sigurt. Mbes skeptik dhe mendoj se ne duhet të gjejmë një mënyrë tjetër përpara, një mënyrë ndryshe nga ajo se çfarë administrata Trump ka propozuar.

Gazeta Express: Duke parë përkushtimin aktual të Washingtonit dhe Brukselit përfshirë Francën dhe Gjermaninë, a prisni një marrëveshje finale para zgjedhjeve në SHBA dhe BE?

Wolfgang Ischinger: Unë sigurisht që shpresoj kështu. Unë mendoj që është një çështje e urgjencës. Nuk është në rregull që për 14 vjetet e fundit ne kemi bërë disa hapa të vegjël, por nuk kemi qenë në gjendje të merremi me çështjet e mëdha të stabilitetit rajonal. S’ka të bëjë kjo vetëm me Kosovën por me të gjithë rajonin. Dhe janë një numër çështjes së pazgjidhura siç është Maqedonia e Veriut dhe Bullgaria etj. Kështu që është shumë mirë dhe shumë e rëndësishme që Brukseli, vendi im Berlini, dhe të tjerët që e kanë rifokusuar vëmendjen në Ballkanin Perëndimor. Unë gjithmonë kam thënë në të kaluarën nëse ne s’mund të ndihmojmë në krijimin e një stabilitet të përhershëm në këtë pjesë të Evropës, ne do të dështonim misionin tonë themelor për krijimin e paqes dhe stabilitetit në Evropë, sepse kjo është pjesë e Evropës.

Gazeta Express: Ju keni qenë pjesë e negociatave shtesë në vitin 2007 si pjesë e Trojkës (SHBA, BE dhe Rusi) kur Ahtisari ndali përpjekjet e tij, çfarë kujtoni nga kjo periudhë?

Wolfgang Ischinger: Mirë, para se gjithash mendoj që është e rëndësishme të rikujtohet që përpjekja e Ahtisarit ishte bërë për shumë vite me pjesëmarrje të plotë dhe përfshirjes së Federatës Ruse. Nuk ishte një përpjekje Perëndimore, ishte një përpjekje gjithëpërfshirëse. Dështoi të pranohet në Nju Jork në Këshillin e Sigurimit shkaku i kundërshtimeve ruse që është fatkeqësi, sepse ata kanë qenë të përfshirë gjatë gjithë kohës në negociatat e Ahtisarit. Pastaj si përpjekje e fundit, koha e Trojkës, dhe Rusia përsëri si anëtare e plotë Trojkës. Dhe dua të them që në përpjekjen 6 mujore të Trojkës, delegati rus, ambasadori Botsan Kharchenko ishte një anëtar i mirë i ekipit, për mua dhe për ambasadorin Frank Wisner të ShBA-së. Por kur erdhëm tek një mundësi për të zgjidhur vështirësitë e asaj kohe e që vazhdojnë të ekzistojnë edhe sot, ishte përsëri Rusia që refuzoi të ecë përpara. Rusia pranoi “Jo”-në që u tha nga Beogradi kundër gjithë propozimeve që ne kishim vendosur në tavolinë, përfshirë edhe marrëveshjen gjermano-gjermane. Unë mendoj që Rusia, më vjen keq ta them por Rusia ka një përgjegjësi të madhe për faktin që ne s’kemi qenë të aftë që bashkë me Rusinë ta zgjidhim këtë çështje. Dhe tani ne duhet të provojmë gjejmë mënyra të reja të ecim përpara edhe nëse merren ato pa Rusinë sepse Rusia ka të ngjarë që do të bllokojë çfarë përpjekje shtesë nëse do ta propozonim në Nju Jork.

Gazeta Express: A mendoni që vlen ende sot modeli i dy Gjermanive?

Wolfgang Ischinger: Shiko, kjo ishte 14 vjet më përpara. Dhe natyrisht që sot është ndryshe nga 14 vjet më herët. Por, disa nga parimet themelore që ishin pas modelit gjermano-gjerman vazhdojnë të jenë të rëndësishme edhe sot. Ideja që nëse s’mund të zgjidhesh çështje të stausit në këtë moment, çështjen e njohjes formale, të paktën të provosh të zgjidhësh çështje të tjera praktike. Si njerëzit mund të lëvizin nëpër kufij, a janë diplomat e njohura, tabelat e makinave. Çfarë për tregtinë. Dhe kjo funksionoi në kontekstin gjermano-gjerman dhe s’ka arsye që s’mund të funksionojë në kontekstin e raporteve Kosovë-Serbi. Por sigurisht draft-marrëveshja që ne kemi bërë në 2007 duhet të adoptohet për situatën e 2022, në një mënyrë apo tjetër dhe sigurisht tani ka një përpjekje të re të Qeverisë sime dhe Francës për të shtyrë gjërat përpara dhe është shumë e rëndësishme të njihet fakti që Franca po merr pjesë aktive në këto përpjekje. Unë nuk e di që Franca në të kaluarën, vitet dhe dekadat, ka qenë kaq aktivisht dhe në mënyrë proaktive e përfshirë, prandaj është mirë.

Gazeta Express: A mendon që modeli i dy Gjermanive mund të funksionojë duke ditur të historinë dhe kaluarën e raporteve në mes të Kosovës dhe Serbisë?

Wolfgang Ischinger: Unë mendoj se disa nga parimet mund të funksionojnë. Një nga parimet e modelit gjermano-gjerman është reciprociteti. Secila anë ka përgjegjësi por edhe pala tjetër ka përgjegjësi. Pra një zgjidhje e balancuar. Ky është një recetë shumë e vjetër për negociata diplomatike. Dhe modeli gjermano-gjerman është një model tepër i mirë për aplikimin e këtyre masave të reciprocitetit. E kam parë që kryeministri Kurti flet shpesh për reciprocitetin. Dhe e kuptoj që ai e vlerëson këtë si një parim themelor për raportin mes Kosovës dhe Serbisë dhe do të pajtohesha me të.

Gazeta Express: Por ky model nuk përfshin njohjen reciproke. A mendoni se është problem kjo?

Wolfgang Ischinger: Unë sigurisht mendoj që vizioni dhe dëshira e Kosovës ka nevojë të jetë njohja e plotë nga pesëshja brenda BE-së dhe sigurisht nga Serbia. Ky duhet të jetë synimi. Por pyetja është nëse synimi mund të arrihet, nëse hapat e përkohshëm janë ndërmarrë në një moment kur ne ende s’mund të arrijmë synimin finale. Si një diplomat praktik, do të thosha se nëse do ta dija se s’do të mund të arrija listën e plotë të gjërave që dëshiroj, të paktën të marr hapa të rëndësishëm në këtë drejtim dhe të shfrytëzoj dinamikën të ndërmarr hapin tjetër. Unë gjithmonë do të loboja për qasjen hap pas hapi. Por gjithashtu e kuptoj mosdurimin e shumë miqve të mi këtu në Kosovë sepse ata janë duke pritur tash e 14 vite.

Gazeta Express: Çfarë mund të bëjë BE më shumë për dy vendet, Kosovën dhe Serbinë, a mund të hapen dyert më shpejt në mënyrë që të shtyhen të dy vendet të arrijnë një marrëveshje?

Wolfgang Ischinger: një gjë që është jashtëzakonisht jo e mirë është mungesa e implementimit nga BE-ja të liberalizimit për kosovarët. Kjo sinqerisht është një turp. Ne kemi premtuar këtë për miqtë në Kosovë para shumë kohësh. Dhe ne s’jemi ende të aftë të implementojmë atë plotësisht. Unë e kuptoj që ka disa çështje të pazgjidhura tek ana kosovare, disa çështje ligjore, që shpresoj se do të mund të zgjidhen. Kështu që liria e udhëtimit për kosovarët sikur për të gjithë tjerët mund të implementohet plotësisht. Kjo është ajo që ne vërtet iu detyrohemi miqve kosovarë dhe duhet të ndodhë tani, jo vitin tjetër, duhet të ndodhë tani në pikëpamjen time.

Gazeta Express: A duhet ta pranojë Kosova një marrëveshje që s’e përfshin njohjen reciproke?

Wolfgang Ischinger: Përsëri më lër të them që unë plotësisht e pranoj dhe kuptoj dëshirën dhe nevojën e Kosovës për të qenë plotësisht e njohur. Por unë gjithashtu do të mbështesja hapat e përkohshëm, nëse ata janë të dizajnuar për të hapur rrugën për njohje të plotë. Nëse mendojmë për hapat e përkohshëm, ata s’duhet të bllokojnë rrugën për njohje të plotë, por duhet të hapin rrugën për njohje të plotë. Unë do të loboja në favor të hapave të përkohshëm nëse në këtë kohë njohja e plotë reciproke s’mund të arrihet s’mund të implementohet.

Gazeta Express: Duke e ditur Vuçiqin dhe lidhjet e tij me Moskën dhe Putinin, a mendoni se kjo çështje mund të jetë problematike për Kosovën, meqë shumë analistë thonë që nëse s’merresh vesh me Serbinë për gjithçka s’je marrë vesh për asgjë?

Wolfgang Ischinger: Shiko, në diplomacinë ndërkombëtare është gjithmonë e rëndësishme që të mendohet për afatet e propozimeve të tua dhe me kë dhe për kë ti i bën propozimet tua. Unë mendoj që jemi në një moment tepër kritik të sigurisë evropiane dhe s’do të befasohesha që si pasojë e luftës aktuale në Ukrainë raporti i Serbisë me Rusinë do të ndryshojë. Ndoshta do të bëhet edhe më i afërt. Por është gjithmonë e mundur që s’do të bëhet më i afërt. Është shumë e mundur për mua që të imagjinoj që shumë serbë s’duan të afrohen me një vend që kryen veprime gjenocidale. Serbët e kujtojnë, shpresoj që e kujtojnë që ata kanë kryer veprime gjenocidale këtu në Kosovë. Kështu që shpresoj që ata i rezistojnë përpjekjes që të shihen si partnerë të një vendi që po bën një luftë ilegale dhe agresion. Kështu që të shohim se si kjo luftë vazhdon. Dhe s’do të befasohesha nëse do të kishte ndikime afatgjate në raportet mes Serbisë dhe Rusisë. Nuk e injoroj faktin që kanë lidhje kulturore dhe fetare. Por është një gjë të kesh lidhje religjioze dhe kulturore dhe është gjë tjetër të jesh partner në një luftë agresioni.

Gazeta Express: Le të lëvizim tek një temë tjetër. Ka të bëjë me Asociacionin. Kosova vazhdon të mos e implementojë dhe s’po shohim ndonjë propozim nga z.Kurti apo presidentja Osmani për këtë çështje. A mendon se në një moment gjërat mund të imponohen?

Wolfgang Ischinger: Mendoj që kjo çështje duhet të zgjidhet. Kjo është një nga pjesët më të vështira të asaj që është trashëguar. Unë përsëris që s’jam aq shumë në favor, sepse gjithmonë kam qenë skeptik për idenë e shkëmbimit të territoreve, por ideja e krijimit në një farë forme e një regjimi të veçantë për komunat në veri, më duket si e rëndësishme, gjithashtu kuptoj vështirësitë dhe rreziqet e përfshira, por mendoj që është e rëndësishme që çështja të trajtohet dhe të mos vendoset prapa shpinës. Duhet të zgjidhet, sepse është një burim, ka qenë dhe do të vazhdojë të jetë burim i trazirave të mundshme dhe vështirësive për qytetarët e Kosovës dhe ju keni nevojë ta hiqni qafe atë.

Gazeta Express: Nëse s’do të kishte një aktakuzë për presidentin Thaçi. A mendoni që nëse do të ishte i lirë sot çështja e marrëveshjes finale do të ishte punë e kryer?

Wolfgang Ischinger: Do të dëshiroja të kisha aftësinë për të pasur një top kristali dhe të shihja të ardhmen. S’e shoh të ardhmen dhe s’mund të bëjë një koment inteligjent se çfarë do të ndodhte nëse. Kam mësuar në karrierën time diplomatike që kurrë të mos përgjigjem për pyetje hipotetike dhe s’do të përgjigjem as sot.

Gazeta Express: Vuçiq po vazhdon të mos vendosë sanksione kundër Rusisë. A mendon që Perëndimi po tregohet i butë me të?

Wolfgang Ischinger: Do të ishte sigurisht e dëshirueshme që sanksionet të respektoheshin dhe implementoheshin. Unë mendoj që është gabim për Serbinë që të mos i bashkohet sanksioneve të Perëndimit. Në të njëjtën kohë le të jemi realistë, Serbia ka shumë lidhje biznesi edhe ushtarake, shoqërore, politike me Moskën dhe e kuptoj që s’është një veprim i lehtë për ta. Mendoj që është gabim dhe mendoj që nëse Serbia vërtet dëshiron integrimin në BE, ky vendim i veçantë, nëse qëndron, do të rezultojë në një kthim prapa në përpjekjen e tyre për t’u njohur si kandidat i plotë për anëtarësim në BE. Është një veprim i gabuar nga Serbia dhe duhet të ndryshojë.

Gazeta Express: Një pyetje të fundit. A mundet Aleksander Vuçiq të nënshkruajë një marrëveshje finale që përfshin njohjen reciproke dhe a mund të jetë Asociacioni si kundërpeshë për njohjen reciproke?

Wolfgang Ischinger: Do të shpresoja që presidenti Vuçiq është i aftë të pajtohet për një pako me njohje reciproke, me apo pa çështjen e komuniteteve. Do të ishte e dëshirueshme të kemi një pako të plotë që s’përfshin vetëm pyetjen formale për njohjen reciproke, por edhe zgjidh çështjet e pazgjidhura që prekin veriun, ndikojnë çështjet fetare dhe ligjore. Unë jam në dijeni që Kosova për shumë vite ka pasur problem me çështjen e pazgjidhur të personave të zhdukur. Dhe kjo do të ishte në listën e gjërave që duhet të zgjidhen në kontekstin e një pakoje finale gjithëpërfshirëse. Çështje e madhe, por nëse ka vullnet të mjaftueshëm politik në dy anët, mund të bëhet, do të mund të ishte bërë dhe duhet të bëhet.