Rrotullimi i Tokës do të përshpejtohet në mënyrë misterioze nesër– dhe shkencëtarët po shqyrtojnë një veprim të paprecedentë

Mistere

Gazeta Express

05/08/2025 22:26

Shkencëtarët kanë paralajmëruar se rrotullimi i Tokës do të përshpejtohet të martën, duke rezultuar në një nga ditët më të shkurtra në historinë e regjistruar.

Ndryshimi, i shtyrë nga forca gravitacionale e Hënës, do ta bëjë planetin të rrotullohet pak më shpejt në pole, duke i shkurtuar 1.25 milisekonda nga dita e zakonshme 24-orëshe.

Ndërsa ky ndryshim është tepër i vogël që të vihet re nga njerëzit, ekspertët kanë thënë se pasojat afatgjata mund të jenë katastrofike.

Me përshpejtimin e rrotullimit të Tokës, forca centrifugale do të fillojë të shtyjë ujin e oqeaneve larg poleve dhe drejt ekuatorit.

Edhe një rritje modeste prej vetëm një milje në orë mund të ngrejë nivelin e detit me disa inç në rajonet ekuatoriale – mjaftueshëm për të përmbytur qytete bregdetare që tashmë janë në rrezik.

Në skenarë më ekstremë, ku Toka do të rrotullohej 100 milje në orë më shpejt, zona të mëdha përreth ekuatorit mund të zhdukeshin nën ujë për shkak të ngritjes së deteve polare që do të zhvendoseshin drejt jugut.

Për ata që mbijetojnë përmbytjet, shkencëtarët paralajmërojnë se jeta e përditshme do të bëhet gjithnjë e më armiqësore, pasi balanca e planetit do të zhvendoset – duke e bërë këtë ndryshim në dukje të vogël, shumë më të frikshëm se sa duket.

Një rrotullim më i shpejtë nuk do të shkurtonte vetëm ditën – ai mund të hidhte në kaos edhe biologjinë njerëzore.

Nëse rrotullimi i Tokës vazhdon të përshpejtohet, dita diellore mund të shkurtohet në vetëm 22 orë, duke prishur ritmet cirkadiane dhe duke e zhvendosur orën e brendshme të trupit të gjithsecilit për dy orë më herët çdo ditë – pa kohë për t’u përshtatur.

Një ndryshim i tillë nuk do të ishte i vogël. Studimet kanë treguar se edhe ndryshime të lehta, si ndërrimi i orës për kursim drite, lidhen me rritje të rasteve të infarkteve, goditjeve në tru dhe aksidenteve rrugore. Një ndryshim i përhershëm do të ishte edhe më i rrezikshëm.

Astronomi i NASA-s, Dr. Sten Odenwald, gjithashtu paralajmëroi se modelet e motit do të bëhen më ekstreme. Me rrotullimin më të shpejtë të planetit, efekti Coriolis – që i bën stuhitë të rrotullohen – do të intensifikohet.

“Uraganët do të rrotullohen më shpejt dhe do të kenë më shumë energji,” shpjegoi Dr. Odenwald.

Këto devijime të imëta në rrotullimin e Tokës gjurmohen përmes orëve atomike, të cilat matin kohën duke numëruar oscilacionet e atomeve në një dhomë vakumi.

Kjo përbën bazën e Kohës Universale të Koordinuar (UTC), standardi global i matjes së kohës.

Në vitet e fundit, Toka ka përjetuar gjithnjë e më shumë “ditë të shkurtra”. Më 19 korrik 2020, dita ishte 1.47 milisekonda më e shkurtër se mesatarja. Ndërsa më 30 qershor 2022, dita u shkurtua me 1.59 milisekonda.

Por rekordi aktual u vendos vitin e kaluar, më 5 korrik 2024, kur Toka përfundoi një rrotullim të plotë 1.66 milisekonda më shpejt se zakonisht – dita më e shkurtër e regjistruar që nga futja e orëve atomike në vitin 1949.

Astrofizikani Graham Jones nga Universiteti i Londrës e zbuloi ndryshimin më herët këtë vit, duke vërejtur se rrotullimi i Tokës mund të përshpejtohet ndjeshëm më 9 korrik, 22 korrik dhe 5 gusht.

Toka normalisht i merr 24 orë, ose saktësisht 86,400 sekonda, për të përfunduar një rrotullim të plotë, i quajtur dita diellore.

Rrotullimi i Tokës nuk është gjithmonë i përkryer – ai mund të ndryshojë me një sasi shumë të vogël me kalimin e kohës, vetëm disa milisekonda.       

Kjo ndodh ndoshta për shkak të ndikimit të forcave natyrore mbi rrotullimin e Tokës, si tërmetet dhe rrymat oqeanike.

Shkrirja e akullnajave, lëvizja e bërthamës së shkrirë të Tokës dhe modelet e mëdha të motit si El Niño gjithashtu mund ta përshpejtojnë ose ngadalësojnë pak rrotullimin e planetit.

Këto ndryshime maten me orë atomike, të cilat matin kohën më saktë se sa orët e zakonshme. Përshpejtimi i fundit i rrotullimit i ka habitur studiuesit.

Dita më e shpejtë e regjistruar deri më tani ishte më 5 korrik 2024, kur Toka u rrotullua 1.66 milisekonda më shpejt se 24 orët standarde.

Megjithëse Jones nuk e di saktësisht arsyen për këtë përshpejtim, ai po studion se çfarë po ndodh brenda Tokës.

Kjo përfshin shtresat e lëvizshme të bërthamës, rrymat oqeanike dhe erërat në lartësi të madhe, pasi të gjitha ndikojnë në rrotullimin e Tokës. /GazetaExpress/