Tregimi i javës/ Claire Keegan: Kuaj të egër

Claire Keegan (1968), shkrimtare irlandeze, e njohur sidomos për tregimin e shkurtër. Ndërsa romani i saj ‘Small Things like These’ ka fituar Orwell Prize

Kuaj të egër

Nga Claire Keegan

Natën Brady ëndërron gruan të kthehet në jetën e tij sërish. Ajo është jashtë në oborr me kalin e madh të gjahut, duke qeshur, duke e çmuar kalin e saj të zi. Zgjatet, e liron qinglën dhe ia heq shalën. Kali i gjahut shkundullohet dhe turfullon. E çon te postafi dhe nxjerr ujë të freskët me pompë. Doreza sokëllin kur e shtyp, por kali i gjahut nuk tërhuzet: thjesht e ul kokën dhe pi sa ngopet. Diku tutje, të lehurat e zagarëve përhapen fushave. Në ëndrrën e tij këta zagarë janë të vetë Bradyt dhe ai e di se do t’i duhet goxha kohë t’i mbledhë dhe t’i kthejë në shtëpi.

Duke ecur, ai e kupton se është i veshur prej belit e poshtë: xhinse të zeza dhe këpucët e punës. E kërkon orën me dorë, e avit afër xhamin, i studion akrepat. S’është aq vonë. Sipër, drita është ende duke ndezur. Ngrihet në këmbë dhe i gjen pjesën tjetër të rrobave. Jashtë, shiu i tetorit vërtitet mes bambusë. Ishte mbjellë vite më parë për të rrethuar kaçubat dhe bathët e saj, por kur ajo u largua, ai s’u kushtoi vëmendje më dhe kopshti e mori të mbrapshtën. Në kodrën e McQuaidit, mes reve, shquan figurën e një burri që po ecte përmes fushave më të blerta se e tija. McQuaidi vetë, duke i kullotur, numëruar edhe një herë të gjithë qet e tij.

Në kuzhinë e vë çajnikun të ziejë, e ngroh vorbën. Çaji e bën të ndihet përsëri njeri. Ngulet para tosterit dhe i ngroh duart. Javën e kaluar halla e tij i kishte sjellë marmelatë, por në poçe s’ka mbetur as edhe një fije. Gërryen me thikë atë që ka mbetur në xham dhe del jashtë, me xhaketë, për në ara. Dy mëshqerrat duhet të sillen brenda të ethen. Duhet t’i pastrojë kanalet e kullimit, t’i presë pemët e frashërit te fushat e poshtme – dhe sot është një ditë e mirë për saldim në plevicë para se ta marrë dimri përpara. E hedh atë që ka mbetur nga kavanozi i gërryer dhe e nis furgonin. Një pjesë e tij është mirënjohëse që dita është e lagësht.

Në Belturbet blen lëndë djegëse, shufta saldimi, vaj për sharrë. Nuk i mbetet më pothuajse asnjë cent. Mëdyshet para se ta thërras Leydenin nga kabina telefonike, duke e ditur se do të jetë në shtëpi.

‘Eja te shtëpia’, thotë Leydeni. ‘Kam nevojë për një dorë’.

Është një shtëpi e këndshme në kodër, të cilën gruaja e tij, mësuese shkolle, e mban të papërlyer. Dy katet e lyera me të bardhë shohin kah lumi. Para secilës derë të shtallës, në oborr, gjenden një radhë pemësh gështenje dhe vagoni i kalit. Kur zbret aty Brady, Leydeni ia bën me dorë nga plevica. Është një burrë i ngjeshur, thatim, me duar fort të mëdha.

‘Ah, Brady! Qenke ti pra, dora vetë!’.

‘Sot është një ditë e keqe’.

‘Me lagështi’, i mban ison Leydeni. ‘Hidhja litarin kësaj pelës këtu, a mundesh? Kam ndjesinë se do të na nxjerrë telashe’.

Brady qëndron te koka e pelës gjersa Leydeni e mbath.

Duart e mëdha janë të shkathëta: thundra është matur, qëruar, është zgjedhur maja që duhet prerë. Patkoi mbahet në kudhër, rrihet me çekan me takt. Gozhdat e çelikta ngulen dhe mbërthehen mirë.

Pastaj gërrysa vërtitet, mbetjet e saj bien si tallash para këmbëve të tij. Ndërkohë që bie poshtë, vrushkuj të shiut të papritur lagin çatinë e galvanizuar. Brady ndien kënaqësi të çuditshme duke qëndruar aty, nën strehë bashkë me pelen. Kur Leydeni e gërryen thundrën e fundit, e lëshon veglën poshtë dhe shikon shiun jashtë.

‘Një ditë e mirë për të pirë’.

‘Është herët’, thotë Brady ngathshëm.

‘Nëse nuk shkojmë së shpejti, do të jetë vonë pastaj’, qesh Leydeni; sytë e tij kërkojnë nëpër tokë për gozhda.

‘Më duhet të heq dorë; kam punë në shtëpi’, thotë Brady. E kthen pelën në shtallë, e kyç derën.  

‘Ti do të vish, ngado që t’ia mbash’, thotë Leydeni. ‘Do ta marr Seanin që ta thyejë një çek dhe do të barazohemi’.

‘Do të duhet edhe një ditë tjetër’.

‘S’kam asnjë mëri në lidhje me këtë. Mund të mos e kem një ditë tjetër’.

Teksa Brady e ndjek Leydenin për në qytet, në stomakun e tij gufon një djegie. Leydeni merr kthesen teposhtë te rampa mbrapa barnatores dhe parkohet para The Arms. Dukej e mbyllur, por Leydeni e shtyn derën e mbrapme. Poçi është i zbehtë mbi tavolinën e bilardos. Në Northern Sound, një grua është duke lexuar lajmet. Long Keams është aty me Powersin e tij, duke e shikuar rrjetën ornamentale të peshikimit mbrapa barit. Norrisi dhe McPhillipsi janë duke i zgjedhur kuajt për garën e radhës. Seani i madh qëndron mbrapa banakut, duke lyer bukën me gjalpë.

‘A është ajo bukë taze apo e djeshit?’, e pyet Leydeni.

‘Krenaria e nënës’, buzëqesh Seani, duke shikuar lart. ‘Buke e sotme, sot’.

‘Por nëse e hamë nesër, a s’do të jetë prapë e sotmja?, pyet Norrisi, i cili i kishte pirë dy ferma. Po të mos ishte për dridhjen e lehtë të dorës, askush s’do ta merrte vesh kurrë.

‘Vëri këtu dy nga më të mirat, Sean’, thotë Leydeni, ‘dhe mos ia vër vëshin atij matrapazit’.

‘Është kujdesur për mua me vite’, thotë Norrisi. ‘Zor se do të reshtë tani’.

Sean vë buzën e një gote një pintëshe te rubineti. Leydeni ia zgjat çekun dhe i thotë t’ia kthejë kusurin Bradyt. E lë birrën të bjerë poshtë, e zeza ngadalë shkëputet nga shkuma.

‘E mbathëm pelën, sidoqoftë’.

‘A qëndroi urtë?’.

‘Tmerr ishte’, thotë Leydeni. ‘Ende do të isha duke u marrë me të po të mos ishte ky burrë këtu’.

‘Është punë për të rinjtë’, thotë McPhillipsi. ‘Unë e bëja vetë kur isha garson’.

‘Pas tri pintash s’ka gjë në botë që ti s’e ke bërë’, thotë Norrisi.

‘Dhe pas dy sosh s’ka asgjë që ti s’do të bëje!’, thotë Leydeni, duke e ngritur shënjestrën.

‘A nuk është kështu, Sean?’.

‘Mos e përziej këtu Seanin’, thotë banakaxhiu dashamirësisht.

Norrisi e shikon Bradyn. ‘A mos po më bëjnë sytë, apo ke humbur peshë?’.

Brady e luan kokën, por duart e tij e kërkojnë rripin.

‘E kam vënë’.

Seani i madh mbështjell sanduiçët në plastikë të pastër dhe i vë në frigo. Bready zgjatet dhe duart e tij aviten te gota. Gota është e ftohtë në dorën e tij. Nuk është e drejtë të jesh duke pirë në këtë kohë dhe birra e zëzë është e hidhët.

‘A ke ndonjë stafidhe të zezë, Sean?’.

‘Çka po bën me atë helm?’, pyet Leydeni.

‘Po e prish një pintë të mirë’.

Brady e gjerb një gërrqe të mirë. ‘Të paktën nuk i kam prishur katër thundra të mira’, thotë ai, duke e gjetur më në fund zërin e vet.

Të gjithë qeshin.

‘Ashtu na qenka’, thotë Leydeni, duke buzëqeshur. ‘E çka di ti? Në Monaghan s’ka tjetër veçse kuaj qerresh’.

‘Çdo kalë i mirë qerreje ka nevojë për mbathje’, thotë Brady.

‘Ata gërryejnë përreth shahtave’, thotë McPhillipsi, një burrë nga Newbllisi.

‘Edhe kjo na u desh!’, ia këputi Norrisi.

Pasi qetohet tallja, McPhillipsi shkon të hidhë bastet. Seani e ndal radion tash që lajmet janë kryer. Heshtja është si çdo heshtje; secili burrë është krenar për të dhe krenar, po ashtu, se nuk do të zgjasë shumë.

Teksa janë aty të ulur, vrimat e hundës së Leydenit flakërojnë.

‘Cili nga ju e ka kërkuar Elvisin?’.

‘Për atë Zot!, qaravitet Long Keamsi, duke u bërë papritur i gjallë.

‘Kjo do ta hidhte mullizezën nga foleja e saj’.

Leydeni e gjerb gjysmën e pintës së vet. Mbathja e ka etur kështu që Brady, duke mos dashur të largohet me paratë, porosit edhe një turrë.

***

Jashtë në rrugë, nxënësit e shkollës po hanë çipsa nga kutitë e kafenjta të letrës. Ndihet një erë qepësh të fërguara, vajit të nxehtë dhe uthullës. Është errur dhe ende është duke rënë shi.

Kur Brady hyn në vagonin restorant, vajza në banak i drejtohet: ‘Merluc të freskët dhe çipsa?’.

‘Ë’, pohon me kokë Brady. ‘Dhe ëhë’.

Ulet te dritarja dhe shikon jashtë. Re të zeza po rrëshqasin mbi bugalovë. Ai e çon mendjen përsëri tek ajo nata në Cootehill. Ishte një grup verior te Kali i Bardhë. Ishin ulur në një distancë nga skena dhe kishin bërë muhabet. Ajo kishte një motak gjakpastër dhe një trevjeçar që ajo mendonte se mund ta shndërronte në një kalë gjahu të ndershëm. Teksa ajo kishte folur, një projektor i gjelbër kishte ndriçuar përmes flokëve të saj. Kishin vallëzuar një çikëz dhe kishin pirë nga një gotë verë. Paskëtaj i kishte kërkuar ta kthente në shtëpi. Nëse ti sjell çipsat, unë do ta ndez zjarrin dhe do ta vë çajnikun në të. Kishin darkuar nën dritën e zjarrit. Një mbulojë e verdhë ishte shtruar në tavolinë. Ajo kishte vënë në të një rrogoz, piperin dhe kripën, enët e nxehta. Takëmi kishte shkrepëtirë ngjyrë argjendi. Një erë deodoranti ishte shpërndarë në dhomën e saj të gjumit, një qiri i pakët kishte flakëritur dhe dritat e reflektorëve kishin kaluar përmes perdeve. Kur ai ishte zgjuar, në terr, ajo kishte qenë ende duke fjetur, dora e saj në kraharorin e tij. Ai kishte qenë duke punuar atëkohë, me orar të plotë, për Leydenin. Atë mëngjes, duke ecur rrugës kryesore, duke blerë qumësht dhe feta proshute, ishte ndier burrë.

Vajza vjen me porosinë e saj. Brady ha çfarë ka përpara vetes, paguan dhe ia mësyn rrugës teposhtë. I duhet të mendojë për një moment para se të mund të kujtohet ku e ka lënë furgonin. E kalon një qoshk frutash dhe perimesh, një saksi lulesh të vyshkura, kuti me letra të Krishnës, ca vargje shiritash të kuq dhe të verdhë që valëviten. Kur është duke e kaluar hotelin, ai njeh një melodi që s’ia kujton titullin. Ndalet të dëgjojë, mandej e gjen veten te qoshku duke e porositur një pintë. Kjo ditë nuk është më e tija. Luhen edhe disa melodi të tjera. Në një moment shikon lart dhe i bie në të se aty është McQuaidi, me ca rroba të zeza, me gruan e tij. Duke e kuptuar, McQuaid shikon tutje, luan kokën. Shumë shpejt një pintë dërgohet poshtë. Në buzët e Bradyt birra e zezë shijon më e ftohtë se e mbrama.

‘Njeriu i gotës, dorta vetë! A s’ke një shtëpi ku të shkosh?’, është Leydeni. I hedh një shikim Bradyt dhe ndërron shprehje. ‘Po çka po të merakos pra, o njeri?’.

Brady e tund kokën.

Leydeni shikon kah McQuaidi. Kamerierja është duke sjellë peceta, thikë e pirun për byftekun.

‘Mos ia vër mendjen’, i thotë ai. ‘Mos mbaj mëri fare. Toka do të jetë aty kohë të gjatë pasi që ne të vdesim e të kallemi në dhe. A nuk është se vetëm e huazojmë?’.

Brady luan kokën dhe porosit pijën. Leydeni e avit ulësen e tij dhe pret që pinta të qetësohet. Bradyt pothuajse i vjen keq që ai ka ardhur aty. Kur pinta është gati, Leydeni e vë në rrogozin e birrës, kthehet në anën tjetër.

‘Harroje tokën. Ajo që ke humbur ti është gruaja’, tha ai së koti. ‘Ajo ishte gruaja më e shkëlqyeshme që ka shkelur këtej rrotull’.

‘Hm’, bën Brady.

‘Ka burra që do të jepnin krahun e tyre të djathtë që të kenë një grua si ajo’, thotë Leydeni, duke i shkuar afër dhe duke i mbajtur krahët lart.

‘Do ta bënin, s’do mend’.

Kamerierja kalon me dy pjata cërcëritëse.

‘Po çka ndodhi, meqë ra fjala?’, pyet Leydeni.

Brady ndihet se ka zënë rrënjë në ulëse. Prej atëherë ca ditë kishin qenë të vështira, por asnjëra prej tyre nuk ishte çuar poshtë. Shikon përpara. Mbretëron heshtja. E ngre lart gotën, por nuk mund të gjerbë.

‘Kishte shkuar pas kalit’, thotë më në fund.

‘Kalit?’.

Leydeni e shikon, por Brady nuk dëshiron të vazhdojë tutje. Veç përmendja e kalit është e tepërt.

‘Si është puna me kalin?’, këmbëgul Leydeni, por pastaj shikon tutje që ta lërë Bradyn të marrë pak frymë.

‘Një natë u ktheva në shtëpi dhe ajo më tha se duhej të blija ushqime, të paguaja faturat. Më tha se duhej ta nxirrja jashtë për darkë’.

‘E çka i the ti?’.

‘I thashë të shkonte të qihej!’, thotë Brady. ‘I thashë se do t’i nxirrja kuajt e saj në rrugë’.

‘Ky është terror’, thotë Laydeni. ‘A mos ishe i dehur?’.

Brady mëdyshet. ‘Një çikëz’.

‘Sigurisht, të gjithë ne nganjëherë themi ca gjëra…’.

‘Dola jashtë, e hapa derën dhe i nxora kuajt e saj në rrugë’, thotë Brady. ‘Ajo ma dha një shans të dytë, por s’ishte më si më parë. Asgjë nuk ishte më si më parë’.

‘Për atë Zot’, thotë Laydeni, duke u shtyrë përpara. ‘Nuk ma hante mendja se ishe i tillë’.

***

Veç ka kaluar koha e mbylljes kur Brady më në fund e gjen furgonin. Ulet para timonit dhe merr rrugën e kthimit për në shtëpi. Gjithçka do të shkojë për së mbari; rreshteri e njeh atë, ai e njeh rreshterin. Nuk do të ndalet. Aty ka pemë të larta të lagështa në të dy anët e rrugës, shtylla telefonike, tela që koloviten. Nget përmes gjetheve të rëna, duke e mbajtur anën e vet. Kur arrin te porta e hyrjes, buka është ende në shkallare. Qeni s’është kthyer në shtëpi, por ai e di se zogjtë do të jenë larguar në mëngjes. Shikon në tavolinën e kuzhinës, thikën në kavanozin e zbrazët dhe i ngjet shkallët.

Përbiron nëpër shtëllungat e tymit dhe e heq xhemperin. Dëshiron t’i heqë shoshonet, por ka frikë. Nëse i heq shoshonet, ai e di se s’do të mund t’i gjejë më në mëngjes. Kruspulloset nën mbuloja dhe shikon kah dritarja e zhveshur. Është dimër tash. Çfarë po ndodh andej? Era po fishkëllon melodi të frikshme në kopsht dhe, diku, një kafshë është duke hungërirë. Shpreson të jetë e McQuaidit. Shtrihet në shtratin e tij dhe i mbyll sytë, duke menduar veç për të. Mund ta ndiejë zemrën e vet, duke rrahur. Ajo do të kthehet pas pak dhe do ta falë. Frerët do të kthehet në varëse, sofrabezi në tavolinë. Në mendjen e tij ka një llampë argjendi. Teksa po e kaplon gjumi, ajo veç mbërrin aty, duart e saj të zbehta në kraharorin e tij dhe kali i saj i zi është kthyer të kullosë në arat e tij.

/Marrë nga Claire Keegan, “Walk the Blue Fields”, faber and faber, 2007

/Përkthimi: Gazeta Express