Ky është sinjali më misterioz  i dëgjuar ndonjëherë pak pas shpërthimit

Mistere

Gazeta Express

26/11/2024 20:11

Shkencëtarët kanë identifikuar një sinjal misterioz që ndodhi vetëm pak minuta para shpërthimit më të fuqishëm në kohët moderne — shpërthimit të një vullkani në Paqësor.

Kur vullkani nënujor i quajtur  Hunga Tonga-Hunga Ha’apai shpërtheu në vitin 2022, ai çliroi energjinë ekuivalente me 61 megatonë TNT, ose një tërmet me magnitudë 8.4.

Një ekip nga Instituti i Kërkimeve për Tërmetet në Japoni zbuloi një ‘valë sizmike’ që u krijua para shpërthimit, e cila u shkaktua nga shembja e një pjese të dobët të dyshemesë oqeanike pranë vullkanit.

Kjo gjeneroi dridhje që udhëtuan nëpër fundin e detit dhe u regjistruan nga stacionet e monitorimit të largëta 15 minuta para shpërthimit.

Studimi shpjegoi se kjo çarje në muret e vullkanit të Tongës lejoi përzierjen e ujit të detit dhe magmës në një zonë midis dyshemesë së detit dhe dhomës së magmës nën tokë, duke shkaktuar përfundimisht shpërthimin masiv me avull.

“Shumë shpërthime paraprihen nga aktiviteti sizmik,” tha Takuro Horiuchi, një student vullkanolog në Universitetin e Tokios, i cili ishte autor kryesor i studimit.

Por Horiuchi vuri në dukje se, zakonisht, “sinjale të tilla sizmike janë të buta dhe zbulohen vetëm brenda disa kilometrave nga vullkani.”

Ekipi shpreson që mësimet e nxjerra nga puna e tyre të ndihmojnë një ditë në përdorimin e këtij lloji të analizës në kohë reale për ekipet e emergjencës para aktiviteteve vullkanike të ardhshme.

Kur Hunga Tonga-Hunga Ha’apai shpërtheu në Paqësorin Jugor më 15 janar 2022, shkencëtarët u mahnitën nga fakti që valët e zërit nga shpërthimi historik nën ujë mund të regjistroheshin deri në Alaskë, 10,000 kilometra larg.

Afërsisht 58,000 pishina olimpike me avull u hodhën në ajër, duke gjeneruar stuhi rrufesh dhe një cunami në gjurmët ujore të vullkanit të Tongës.

Në atë kohë, studiuesit vunë re se krahasimet me shpërthimin e famshëm të vitit 1883 të vullkanit Krakatoa në Indonezi e vendosën shpërthimin e Tongës si një nga shpërthimet më të mëdha të regjistruara ndonjëherë nga pajisjet moderne gjeofizike.

Duke ditur se aktiviteti sizmik paraprin shpërthimet vullkanike, ekipi shqyrtoi të dhënat nga dy stacione monitorimi të tërmeteve në ishujt Fixhi dhe Futuna, mbi 750 kilometra larg.

Ata gjetën tregues të valëve Rayleigh, një dridhje që zbulohet vetëm nga pajisjet.

Tongë shpërtheu në orën 16:47 me orën lokale, ndërsa valët u krijuan në orën 16:32, saktësisht 15 minuta më herët.

Pavarësisht asaj distance të madhe, valët Rayleigh “dominuan” në diapazonin e frekuencave 0.03–0.1 hertz (Hz), duke dhënë lexime (në amplitudë) të krahasueshme me një tërmet me magnitudë 4.9, transmeton GazetaExpress.

“Ka shumë pak shpërthime që formojnë kalderë të vëzhguara dhe edhe më pak të tilla të dëshmuara në oqean,” sipas Dr. Mie Ichihara, një vullkanolog në Universitetin e Tokios dhe një bashkautor i studimit të ri.

“Kjo jep një skenar për proceset që çojnë në formimin e kalderës,” vuri në dukje Dr. Ichihara në një deklaratë për shtyp, “por nuk do të thosha se ky është skenari i vetëm.”

“Depërtimi i magmës, gazit magmatik dhe ujit të detit” në një çarje në koren e Tokës përgjatë murit të kalderës së vullkanit të Tongës, raportuan ata në studimin e ri, mund të ketë çuar në një ngjarje të presionit të avullit, një “ndërveprim magmë-ujë që shkaktoi shpërthimin.”

Një studim i mëparshëm mbi “sistemin hidraulik” të vullkanit të Tongës kishte përdorur këto të dhëna gravitacionale për të përcaktuar “një shpërndarje rrethore të materialit me densitet të ulët” rreth vullkanit, të cilën ata e interpretuan si “çarje unazore” përreth mureve të kalderës, shkroi ekipi.

Dr. Ichihara shprehu shpresën që të gjitha këto sensorë të ndryshëm mund të përdoren një ditë për të bërë më të lehtë parashikimin dhe reagimin e sigurt ndaj aktivitetit potencialisht fatal të vullkaneve nënujore.

“Paralajmërimet e hershme janë shumë të rëndësishme për zbutjen e katastrofave,” tha ai. “Vullkanet ishullore mund të gjenerojnë cuname, të cilat janë një rrezik i rëndësishëm.” /GazetaExpress/