Epistula e javës/ Greene për Vivene Greene: 7 gusht 1925

Arte

Gazeta Express

10/10/2025 15:03

Henry Graham Greene (1904 – 1991), shkrimtar dhe gazetar anglez. Ndër romanet e tij më të njohura ‘The Power and the Glory’, për të cilin i ishte ndarë çmimi Hawthornden; ‘The Heart of the Matter’ kishte fituar më 1948 çmimin James Tait Black Memorial; më 1968 Greene kishte fituar çmimin Shakespeare dhe më 1981 atë të Jerusalemit. Greene po ashtu ka bashkëpunuar me regjisorin Carol Reed për filmin The Fallen Idol (1948) dhe The Third Man (1949).

Vivien Greene (1904 – 2003),  shkrimtare britanike, e vlerësuar si ekspertja më e madhe e shtëpive të kukullave, në lidhje me të cilat ka botuar: English Dolls’ Houses of the Eighteenth and Nineteenth Centuries (1955); Family Dolls’ Houses (1973); The Vivien Greene Dolls’ House Collection (1995)

Për Vivienne Dayrell-Browning (Më vonë Vivien Greene)

37 Smith St./ Chelsea, S.W.

7 gusht 1925

Loçkë,

Mora letrën e dytë të këndshme pasi që u ktheva nga puna në mbrëmje. Ishte e këndshme, por më bëri të ndihem s kafsha më e keqe që ka ekzistuar ndonjëherë, ngase ti flisje për atë se si mezi prisje letrën time dhe unë e di se do të kesh marrë dy sosh për medet. S’duhej të kisha guximin kurrë të t’i nisja, posaçërisht atë të fundit. Të kam thënë se nuk dua të të shkaktoj dhimbje, pastaj shkoj dhe e bëj pikërisht atë gjë. Por, loçka ime, është e vërtetë, nganjëherë s’di të bëj tjetër gjë veçse të ankohem.

E dashur, është e mrekullueshme kur një person që e duam më së shumti në botë na inkurajon në atë që duam më së shumti pas tij (edhe pse bukur më pak).

Nuk kam takuar kurrë një bashkudhëtare kaq të kompletuar sa ti. Këto mbrëmje dimërore që i përshkruan ti më duken gjëja e vetme që ia vlen ta kemi. Është bashkudhëtarësia me ty ajo që e dua dhe vetëm bashkudhëtarësia. Disi më duket sikur më ke shtyrë përmes një dere, kështu që disa gjëra, siç thua ti, duken paska triviale dhe të dorës së dytë tash. Ajo që e dëshiroj tani është martesë tamam origjinale me ty, bashkudhëtarësi dhe vetëm bashkudhëtarësi, në të gjitha këto mbrëmje dimërore që na ndajnë dhe të kem dikë për të cilën ia vlen të luftoj. Ti do të shkosh në pushime, kur të duash, pastaj të takosh mamanë tënde kur të duash dhe unë do të shijoj bashkudhëtarësinë tënde. Nuk do të zihesha me ty nëse do ta shijoja më pak se mamaja jote. Mund të punosh, nëse dëshiron ta punosh. Nuk do të ketë obligime shtëpiake, mund ta mbash përherë idealin tënd të beqarisë. Unë nuk e dija gjashtë muaj më parë se do të doja ndonjëherë të ruaja atë ideal, por siç të thashë ti më ke shtyrë përmes derës. Dhe përveç që do të kesh disa mbrëmje dimri me mua, do të kesh disa sosh edhe me mamanë tënde dhe po ashtu mund të kemi aventurat tona. Ngase dikur, kur isha mirë, ti vije tek unë për pushime dhe duhet ta bëjmë atë udhëtimin me tren nate përmes Evropës. A të kujtohet kur flisnim për këtë?

Dhe gjithë kjo mund të jetë një aventurë më e mrekullueshme se sa martesa e rëndomtë, ngase do të jenë dy, jo thjesht për të luftuar për njëri-tjetrin, por për një ideal të bashkëndarë.

Zemër, tingëllon fantastike, por fantastikja shpesh është egërsisht praktike, si atëherë kur Kolombi u nis nga Spanja. Dhe mbaj mend kur pate shkruar njëherë se më doje, sado që nuk ishte mënyra si e kuptoja unë, por, e dashur, është mënyra si e kuptoj tash, është finalja ngase nuk ka asnjë arsye pse duhet të marrë fund ndonjëherë, çka është një histori ndryshe nga ajo e të tjerëve. Ia uroj Zotit (dhe po e mendoj këtë fjalë për fjalë) që kjo të bëhet e vërtetë.

Ti ke folur për atë se sa e këndshme do të ishte ta rrumbullakojmë në mënyrën e duhur miqësinë tonë. Pastaj ti mendove të bëje një ndarje të pastër, duke mos lënë përfundime të paqarta, por pandeh se Zoti na bëri përsëri bashkë, rrumbullakimi erdhi ashtu siç e kisha marrë me mend, me qëllim që t’i shkojmë kryq e tërthor këtij vendi. Se do të ishte një vend i ri, ndoshta si ai lloji i tokës së premtuar të cilën njerëzit përnjëmend e kanë mëtuar, sado që nuk e dinin dhe do të na ndjekin ne pas. Kjo është edhe një gjë tjetër që nuk do ta kisha besuar gjashtë muaj më parë, se do të shkruaja një lloj letre religjioze. Por s’kam ç’të bëj. Prej një kohe të gjatë kam dashur që ta them këtë. O zemra ime, veç të bëhej e vërtetë – kjo ‘martesë manastiri’ – atëherë do t’i jepja lamtumirën biznesit në Kinë dhe do të kisha diçka më shumë se paratë në të ardhmen.

Nuk mund të shkruaj më gjatë. Me shumë dashuri (nuk mund të të besoj se nuk është dashuri, vetëm sepse ti je e bukur?)

Graham

(Graham Greene ishte njeri me apetite të forta, shpesh të mbetura krejtësisht të parealizuara për shkak të problemeve të tij bipolare. Oferta e tij për ‘martesë manastiri’ ishte destinuar të dështonte që nga fillimi. Jeta e tij seksuale ishte vënë në jetë kryesisht jashtë martesës; ishte i përfshirë në disa afera të shkurtra, ndonjëherë me prostituta, dhe kishte pasur po ashtu edhe disa lidhje më të gjata).

/Marrë nga Graham Greene ‘A Life in Letters’, ALFRED A. KNOPF CANADA, 2007

/Përkthimi Gazeta Express