Efekti Scrooge: Shkencëtarët konfirmojnë se të pasurit janë më egoistë

Fun

Gazeta Express

10/10/2025 23:11

Nga Ebeneezer Scrooge i Charles Dickens deri te Mr. Burns nga Simpsons, kultura popullore nuk ka mungesë personazhesh të pasur, të ashpër dhe egoistë.

Tani, psikologët thonë se ky “efekt Scrooge” mund të ketë më shumë të vërtetë sesa thjesht një stereotip.

Hulumtimet kanë treguar lidhje të qarta midis pasurisë dhe sjelljeve joetike si mashtrimi dhe vjedhja. Personat më të pasur kanë një fokus më të madh tek interesat e tyre dhe shfaqin më pak dhembshuri për vuajtjet e të tjerëve.

Por sipas Dr. Steve Taylor, psikolog në Leeds Beckett University, mund të ndodhë e kundërta: njerëzit që përpiqen të pasurohen shpesh e bëjnë këtë nga një ndjenjë mungese ose pakënaqësie. Ai shpjegon:

“Në thelb, dëshira për pasuri lidhet me një gjendje frustrimi dhe pakënaqësie. Njerëzit e lumtur zakonisht nuk përpiqen të bëhen të pasur.”

Studime mbi pasurinë dhe moralin

Një studim i Universitetit të Kalifornisë, Berkeley, tregoi se individët e klasës së lartë kanë më shumë gjasa të gënjejnë gjatë negociatave, të mashtrojnë për të fituar një çmim dhe të miratojnë sjellje joetike në punë. Ky fenomen lidhej kryesisht me një qëndrim më të favorshëm ndaj lakmisë.

Ndërkohë, njerëzit nga grupet më pak të pasura shfaqin më shumë dhembshuri për vuajtjet e të tjerëve. Por nuk është vetëm statusi social që parashikon sjelljen egoiste. Studime kanë treguar, për shembull, se drejtuesit e makinave më të shtrenjta kanë më pak gjasa të ndalen për këmbësorët. Një studim i Universitetit të Nevada tregoi se mundësia që një shofer të ndalojë për këmbësorët zvogëlohet me 3% për çdo 1,000 dollarë vlerë të makinës.

Egocentrizmi dhe “Treka e Errët”

Dr. Taylor argumenton se tiparet e personalitetit që e bëjnë një person egoist, gjithashtu e bëjnë atë më të prirur për pasuri. Këto tipare përfshijnë psikopatinë, narcisizmin dhe makiavellizmin, të njohura si Treka e Errët.

Këta individë shpesh arrijnë pozita të fuqisë dhe pasurisë, por nuk janë të lumtur. Taylor shpjegon:

“Disa njerëz përjetojnë një ndarje të thellë psikologjike. Kufijtë e tyre psikologjikë janë kaq të fortë sa ndihen të shkëputur nga të tjerët dhe nga bota, pa ndjenja empatie.”

Ky boshllëk i brendshëm i shtyn ata të kërkojnë status dhe pushtet për ta mbushur. Kjo mund të shpjegojë pse normat e psikopatisë klinike janë tre herë më të larta në bordet korporative sesa në popullatën e përgjithshme.

Tiparet e Trekës së Errët i bëjnë individët më të ftohtë dhe më pak të shqetësuar për dëm që mund t’u shkaktohet të tjerëve në krijimin e pasurisë. Sipas Dr. Taylor, lidhja me të tjerët është thelbësore për mirëqenien, dhe pa të, pasuria nuk sjell lumturi.

Pasuria nuk do të thotë e keqe

Megjithatë, jo të gjithë të pasurit janë të këqij. Disa bëhen të pasur për shkak të talentit, ideve inovative, apo trashëgimisë. Njerëz si Bill Gates japin pjesë të mëdha të pasurisë së tyre për kauza humanitare, në vend që ta grumbullojnë si Scrooge.

Në fund, pasuria shpesh lidhet negativisht me dhembshurinë dhe empatinë, dhe kjo mund të shpjegojë pse disa nga njerëzit më të pasur gjithmonë synojnë të kenë më shumë, në vend që të shijojnë pasuritë ekzistuese.

Dr. Taylor përfundon:

“Lidhja me të tjerët është thelbësore për mirëqenien njerëzore. Pa lidhje, ekziston një gjendje e përhershme pakënaqësie, pa marrë parasysh sa i pasur apo i suksesshëm bëhesh.” /GazetaExpress/