Raporti për Kosovën – Një vit i humbur për Kosovën

OP/ED

Gazeta Express

06/11/2025 15:21

Shkruan: Donika Emini

Raporti për Kosovën lexohet si një ritual vetësigurie burokratike, gjuhë e ricikluar, optimizëm i kujdesshëm selektiv dhe një iluzion progresi margjinal që kufizohet me stagnimin. Derisa raportet mbi vendet e tjera në rajon diskutojnë statusin e kandidatit, hapjen e kapitujve dhe momentumin e zgjerimit, raporti për Kosovën luan në mënyrë kreative me fjalët, duke sinjalizuar heqjen graduale të masave ndëshkuese të vendosura nga BE-ja. Ndërkohë, aplikimi i Kosovës për anëtarësim ka mbledhur pluhur që nga viti 2022, ndërsa Brukseli ia rreh shpatullat vetes për regjimin e stërvonuar të vizave, të cilin e shpalli sërish si arritjen kryesore për Kosovën.

Prapë se prapë, BE-ja përpiqet të flasë për progresin në Kosovë. Ky progres është i lidhur me të ashtuquajturën “heqje të masave ndëshkuese”, që paraqitet si një arritje e madhe, kur në realitet është e pjesshme, e kushtëzuar dhe kryesisht simbolike. Disa mekanizma, siç janë takimet e Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit dhe disa projekte të asistencës teknike, me sa duket kanë rifilluar. Megjithatë, financimi dhe investimet e mëdha janë  pezull, duke e lënë Kosovën të mbajë barrën politike dhe financiare. BE-ja pranon njëfarë progresi që mund të kontribuojë në heqjen e masave, siç është pjesëmarrja e serbëve të Kosovës në zgjedhjet e përgjithshme të shkurtit 2025 dhe zgjedhjet lokale të tetorit 2025, veçanërisht kthimi i kryetarëve serbë në katër komuna veriore. Por kjo njohje mbetet margjinale, e trajtuar vetëm si një “pikënisje e mirë”. BE-ja vazhdon të kërkojë hapa të tjerë nga Kosova, si integrimin e policisë dhe gjyqësorit në përputhje me Marrëveshjen e Brukselit të vitit 2013. Është e qartë se ky përparim i përmendur duhet marrë me rezerva, pasi rruga përpara mbetet ende e gjatë.

Ndërsa BE-ja shfaq kufizime politike në qasjen e saj ndaj aplikimit të Kosovës për anëtarësim, raporti përpiqet pothuaj me dëshpërim të identifikojë njëfarë përparimi në reformat gjatë këtij viti raportues. Fatkeqësisht, kjo dëshmon për një detyrë pothuajse të pamundur — si të kërkosh gjilpërë në kashtë. Ka qenë një vit dëshpërues për Kosovën; peizazhi politik i brendshëm nuk mund të përshkruhet vetëm me fjalën stagnim, pasi është më shumë se kaq. Për pjesën më të madhe të periudhës që mbulon raporti, Kosova ka qenë nën një qeveri në detyrë, me kompetenca të kufizuara dhe me një fokus më shumë në mbijetesën politike sesa në avancimin e reformave.

Për ta bërë këtë situatë edhe më shqetësuese, zgjedhjet e përgjithshme të 9 shkurtit 2025 u paraprinë nga muaj të tërë fushate të hershme jozyrtare që nisën në shtator 2024, duke nxitur polarizim, konkurrencë të ashpër politike dhe bojkotime, teksa partitë u përqendruan në garën elektorale. Edhe kur ishin në vend një parlament dhe një qeveri legjitime, agjenda legjislative u pengua nga bojkotet, seancat e jashtëzakonshme pa kuptim dhe mungesa e vullnetit politik për të avancuar reformat thelbësore.

Derisa kriza thellohej në nivel qendror, partitë politike vazhduan fushatën e tyre të gjatë njëvjeçare, duke e zvarritur deri në zgjedhjet lokale të tetorit. Gjatë kësaj periudhe, vija ndarëse midis politikës nacionale dhe asaj lokale u bë gjithnjë e më e paqartë. Edhe pse jashtë kornizës kohore të raportimit, raundi i dytë i zgjedhjeve lokale është planifikuar për 9 nëntor. Ky proces përfshin kandidatë që janë ministra në qeverinë në detyrë dhe deputetë të betuar, të cilët njëkohësisht kandidojnë për poste kryetarësh komunash — duke nxjerrë edhe më shumë në pah hipokrizinë, etjen për pushtet dhe oportunizmin e partive politike në çdo drejtim. Në mes të kësaj gare kaotike politike, diskutimet teknike mbi agjendën e reformave të BE-së, reformat në drejtësi, reformën e administratës publike dhe çështjet më të gjera të funksionimit të shtetit u lanë mënjanë.

Papjekuria politike e Kosovës zbulon një kontradiktë kritike: elita kërkon që masat ndëshkuese të BE-së të hiqen, ndërkohë që qëllimisht dhe në mënyrë aktive bllokon Planin e Rritjes së BE-së duke refuzuar ta ratifikojë atë në parlament. Fillimisht e paraqitur si një përparim i rëndësishëm, agjenda e reformës së Planit të Rritjes u paraqit pa vonesë. Megjithatë, progresi ka ngecur dhe kësti i parë i fondeve nuk mund të alokohej për shkak të mungesës së një parlamenti legjitim. Komisioni e përshkruan këtë si thjesht “vonesë në zbatim”, por problemi më i thellë është strukturor: ngërçi politik ka gërryer kapacitetin e Kosovës për reforma kuptimplote.

Megjithatë, në një raport që nuk jep asnjë arsye për të festuar, lavdërimi i Kurtit për Raportin e Progresitt të BE-së si dëshmi e përafrimit të Kosovës me Europën shkon deri në vetëkënaqësi. Raporti nxjerr korrelacione të qëllimshme midis përafrimit të Kosovës me Politikën e Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë së BE-së dhe marrëdhënieve të saj me BE-në, të karakterizuara nga izolimi. “Progresi” i supozuar “në marrëdhëniet e jashtme”  është kryesisht simbolik. Përshtatja me Politikën e Jashtme dhe të Sigurisë të BE-së, veçanërisht ndaj Rusisë, ka qenë prej kohësh vullnetare. Në praktikë,  kjo i kushton pak Kosovës dhe sjell akoma më pak përfitime. Përshtatja kundër Rusisë mund të sinjalizojë një qëndrim pro-BE, por bllokimi i qëllimshëm i ratifikimit të Planit të Rritjes së BE-së dhe pengimi i agjendës së BE-së dëshmojnë të kundërtën.

Megjithatë, Kurti nuk është i vetmi aktor që shfaq iluzione. Raporti pohon se dialogu i lehtësuar nga BE-ja midis Kosovës dhe Serbisë vazhdoi gjatë periudhës së raportimit. Në realitet, ai mbeti praktikisht i ngrirë. Pavarësisht përpjekjeve të përsëritura për t’u takuar në Bruksel dhe për të rifilluar dialogun teknik, duke përfshirë negociatat trepalëshe nën Përfaqësuesin Special të BE-së Peter Sørensen, procesi dha pak rezultate përtej formaliteteve procedurale. Kosovës i mungon një qeveri legjitime për të udhëhequr procesin, ndërsa Serbia është e paqëndrueshme nga brenda, duke kufizuar angazhimin e saj. Fakti që të dy vendet morën pjesë është teknikisht i saktë, por mashtrues: pjesëmarrja ishte modeste, kryesisht formale dhe nuk dha rezultate të prekshme. Çdo takim funksionoi më shumë si një shfaqje performuese sesa si një hapësirë ​​për përparim.

Në mënyrë të ngjashme, qasja e BE-së ndaj Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe tregon strategjinë e saj përsëritëse dhe formuluese. Kosova është nën presion për të zbatuar ASM-në si një detyrim rutinë, ndërsa Serbia pritet thjesht të “qëndrojë e angazhuar”. Kjo qasje është provuar si e pasuksesshme për më shumë se një dekadë. Në vend të kësaj, BE-ja vazhdon me të njëjtin skenar, duke pritur që përsëritja të japë rezultate të ndryshme. Brukseli është bërë një teatër i dështimit të ritualizuar ndërsa besueshmëria e BE-së si ndërmjetës po gërryhet në heshtje. Një qasje autokritike që pranon këtë realitet do të kishte qenë shumë më e besueshme sesa riciklimi i frazave standarde diplomatike.

Si i tillë, Raporti i Vendit për Kosovën dokumenton jo vetëm një vit të humbur për Kosovën, por edhe për BE-në. Paraliza politike në Kosovë dhe lodhja strategjike në Bruksel kanë përforcuar njëra-tjetrën, duke prodhuar një cikël stagnimi që nuk i sjell dobi asnjërës palë. BE-ja përgëzon veten për veprimet e vjetruara, siç është liberalizimi i vizave, dhe për progresin simbolik, siç është heqja graduale e masave, ndërsa mban pezull mbështetjen thelbësore që i nevojitet Kosovës. Ndërkohë, Kosova mbetet e bllokuar në një cikël të pafund krize dhe zgjedhjesh që ka të ngjarë të shtrihet deri në përfundimin e mandatit të presidentes në mars 2026. Deri atëherë, Plani i Rritjes së BE-së mbetet pezull, si dhe reformat kritike.

Ky op-ed është publikuar në European Western Balkan dhe u përkthye nga Gazeta Express