Tregimi i javës. William Trevor: Nxënësi i mësueses së pianos

Arte

Gazeta Express

13/06/2025 18:30

William Trevor Cox KBE (1928 – 2016), romancier, dramaturg dhe tregimtar irlandez. Njëri prej mjeshtërve të tregimit të shkurtër në gjuhën angelze

NXËNËSI I MËSUESES SË PIANOS

Nga William Trevor

‘Brahmsin?’ pyeti ajo. ‘Do të rropatemi me Brahmsin?’

Djaloshi, për të cilin ky ishte leksioni i parë me Miss Nightingale, nuk tha asgjë. Por duke ia ngulur sytë metronomit të heshtur, buzëqeshi një çikëz, thua se ia kishte ënda heshtjen. Mandej gishtrinjtë e tij prekën tastet e pianos dhe kur kumbuan notat e para Miss Nightingale e kuptoi se ishte në praninë e një gjeniu.

***

Tash në fillim të të pesëdhjetave, hollake, me një të folur të ulët, me një goxha bukuri që vzhdon t’i shquajë tiparet e saj, Miss Elizabeth Nightingale shkonte me mendjen se ishte me fat në jetën e saj. Kishte trashëguar një shtëpi pas vdekjes së të atit dhe ia dilte mbanë pa kursyer me atë çka fitonte si mësuese pianoje. Kishte njohur pasionin e dashurisë.

Mund të ishte martuar, por rrethanat nuk e kishin lejuar këtë: gjashtëmbëdhjetë vjet ishte vizituar nga nga një burrë që ajo besonte se një ditë do ta çlironte veten nga një grua ndaj së cilës ishte indiferent. Po kjo gjë nuk bëri vaki dhe kur afera mori fund Miss Nightingale kishte ndier një keqardhje të dhimbshme; por prej atëherë s’ia kishte dashur më të keqen të dashurit të vet, se pas së gjithash kishte mbetur kujtimi i një lumturie.

Babai i Miss Nightingale, një çokollatëbërës, pasi kishte mbetur i ve në kohën e lindjes së saj, e kishte rritur të bijën vetë. Ata u bënë shokë dhe mbetën të tillë deri në vdekjen e tij, megjithëse ai kurrë s’kishte qenë i vetëdijshëm për aferën e dashurisë që ishte vënë në jetë për aq kohë gjatë mungesës së tij ditore në shtëpi. Ajo dashuri dhe përkushtimi i babait të saj ishin kujtime që e ngazëllenin vetminë e tanishme të Miss Nightingale dhe disi i jepnin njëfarë forme jetës së saj. Por eksitimi që ajo ndjeu kur nxënësi i ri luajti për të i përkiste të tashmes, ishte i freskët, i ri dhe i fuqishëm: kurrë më parë s’e kishte ndier gjeniallëkun te një fëmijë.

‘Vetëm pak e shpejtë.’ Ajo bëri komentin e saj kur pjesa që ajo kishte sugjeruar përfundoi. ‘Dhe mos e harro pianisimon.’ Ajo e preku notën me majën e lapsit, duke treguar për çka e kishte fjalën.

Djaloshi nuk i ktheu përgjigje, por buzëqeshi si edhe më herët. Flokët e tij të zeza, jo të prera aq shkurt, ishin me balluke. Lëkura e fytyrës së tij ishte delikate, pa shenja, e zbehtë si letër. Në xhepin e xhaketës së tij sportive ishte një bexh, një zog sqegjatë duke i ushqyer të vegjlit e vet. Xhaketa ishte blu e thellë, bexhi i kuq, e gjithë kjo, me mendjen e Miss Nightingale, goxha e shëmtuar.

‘Do praktikosh këtë pakëz më ngadalë, apo jo?’ tha ajo.

E shikoi djalin të zgjatej të merrte fletën në pult, të ngrihej që të arrinte ta bënte këtë. E vuri në këllëfin e tij muzikor.

‘Përsëri të premten?’ pyeti ajo, duke u ngritur edhe vetë. ‘Në të njëjtën kohë?’

Me një padurim që mund të ketë qenë krejtësisht i njerëzishëm, por që ajo e ndjeu se nuk ishte, ai pohoi me kokë. Druajtja e tij ishte një kënaqësi e vërtetë, krejt e kundërta e gjallërisë së pafundme e nxënësve të saj më të mërzitshëm. Ai kishte pasur një mori mësuesish të muzikës më parë, i kishte thënë mamaja e saj, duke marrë zemër të fliste, aq shpejt sa ishte zor të kuptoje pse ai kishte kaluar nga njëri mësues te tjetri. Në një mënyrë profesionale Miss Nightingale ishte muduar të merrte vesh arsyen, por gjë s’kishte dalë në dritë.

I hapi rrugë të dilnin nga dhoma dhe ia zgjati djaloshit kapelen e tij nga varësja e rrobave, që kishte me të njëjtën emblemë të zogut. Ajo mbeti në këmbë për një moment para derës së hapur, duke e shikuar atë të mbyllte portën e hyrjes mbrapa vetes. Pantallonat e tij të shkurta e bën atë të vriste mendjen mos ishte ftohtë ai, gjunjët e tij dukeshin të ligë dhe të brishtë mbi çorapet e tij të leshta të hirta, e kaltra dhe e kuqja e xhaketës dhe kapelës së tij e përsëritur në skaje. Ai e përshëndeti duke tundur dorën, edhe ajo ia ktheu po ashtu.

Asnjë fëmijë tjetër nuk do të vinte atë mbrëmje dhe Miss Nightingale qe e lumtur për këtë. E ndreqi dhomën e ndejës, duke e rikthyer në gjendjen e mëparshme pas një jave vizitorësh, për veten e saj, deri në orën dhjetë të mëngjesit të së hënës kur të vijë e ngathta Francine Morphew. Pianoja, kauçi dhe karriget zinin atë hapësirë që mundësonte dhoma. Figura ushtarësh të Staffordshire marshonin në anën tjetër të një ore karroce mbi sergjen. Kapakë tenxheresh dhe tabaka të kornizuara kallëpesh të çokollatave që i kishte koleksionuar babai i saj dekoronin muret, mes akuareleve dhe fotografive. Badra në vazo në tavolinën e kauçit dhe në sheshinën ngjitur derës.

Pasi që e ndreqi dhomën, Miss Nightingale ia mbushi vetes një gotë sheri. S’do t’i kallëzonte asgjë mamasë nëse ajo do të telefononte për të pyetur si po shkonte djaloshi. Ishte një sekret që s’do ta ndante me askënd tjetër përveçse me djaloshin, që duhej të mbetej mes tyre, për të cilin s’duhej të flitej. Mamaja ishte një lloj gruaje marroqe.

Pasi që kaloi një kohë bukur e gjatë, Miss Nightingale e ndezi zjarrin elektrik, se mbrëmjet e prillit ishin të freskëta tash. E ngrohur, e lumtur, iu duk se vitet e inkurajimit dhe udhëzimit – të ofruara pjesës më të madhe të fëmijëve pa talent ose interesim – më në fund ishin shpaguar. Brneda këtij çuni të vockël, aq modest në sjelljen e tij, kishte simofoni të pashkruara, suita, koncerte dhe oratorio. S’kishte dyshime; madje as nuk kishte pse ta vriste mendjen.

Teksa po binte terri dhe kur gota e saj e dytë e sherit ishte gëlltitur si të mos ishte asgjë, Miss Nightingale qëndroi ulur edhe për një copë kohe. Gjithë jeta e saj, mendonte ajo shpesh, ishte në këtë dhomë, ku babai i saj e kishte mikluar si këlysh në fëmijërinë e saj, ku e kishte parë të përshkonte stuhitë e adoleshencës, të cilës për çdo mbrëmje ia kishte sjallë nga kuzhina një çokollatë tjetër të sajuar prej tij, për të. Pikërisht aty i dashuri i saj e kishte shtypur veten e vet për saj dhe i kishte pëshpëritur se ishte e bukur, duke u betuar se kurrë s’do të jetonte pa të. Dhe tash, në po këtë dhomë, kishte bërë vaki një mrekulli.

Ajo i hapi rrugë vetes nëpër terr deri te ndërprerësi i dritës te dera. E pasuruar me jehona dhe me kujtime, me siguri dhoma po ashtu do të ruante që të kishte ndodhur këtë pasdite. Si mund të ishte e njëjta?

Por kur Miss Nightingale e ndezi dritën asgjë nuk kishte ndryshuar. Vetëm kur i tërhoqi perdet ajo vuri re se kishte një ndryshim. Në rasftin te dritarja mungonte kutia e vockël e burnotit me stemën e dikujt tjetër.

***

Të premten e ardhshme një mjellmë porcelani humbi, pastaj kapaku i tenxheresë me një skenë nga Pritjet e mëdha, mandej një vëth që e kishte hequr ngase mbërthecka ishte dëmtuar. Një shall, tepër i hollë për t’u përdorur nga një djalosh, nuk ishte më në vjegën e varëses kur po e kërkonte një të shtune në mëngjes. Dy nga ushtarët e Staffordshire mungonin.

Ajo nuk e dinte si e kishte bërë ai këtë gjë. Shikonte, por nuk shihte asgjë. nuk tha më asgjë dhe aq i paprekur ishte vetë djaloshi nga ajo që po bënte vaki, aq i paturbulluar nga sjellja e vet, sa ai nisi të pyetej mos po gabohej ajo vetë, mos kishte qenë më duarshkathër ndonjëri prej nxënësve të saj më pak tërheqës; ose madje mos ajo e kishte vënë re tash atë që mund të jetë marrë prej saj shumë kohë më parë. Por asgjë nga këto s’kishte kuptim dhe shfajësimet e saj të dobëta ranë poshtë që të gjitha. Letërmbajtësja me petale të trëndafilta ishte aty kur ai nisi të luante preludet e Shopenit. Ishte zhdukur kur ajo u kthye brenda pasi që e kishte shoqëruar atë jashtë.

Ajo nuk ishte mësuese sa ishte me të, ngase kishte pak gjë për të për të mësuar dhe prapë e dinte se ai e çmonte praninë e saj, se të qenët e saj nj audiencë e dikujt donte të thoshte më shumë për të se sa komentet në të cilat kontribuonte ajo. Madje ajo pyetej mos kjo do të thotë se ai e shërbente veten kështu për atë që e mendonte si një pagesë për performancen e tij? Fantazi të tilla fëmijërore nuk ishin të pazakonta: vetë ajo e kishte bërë të besonte dhe pretendonte. Por edhe këtë e hoqi nga mendja, duke e ndier se nuk ishte e vërtetë.

Natën rrinte zgjuar; paskëtaj brenga dhe hutimi i ushqenin pamëshirshëm ëndrrat e saj të gjalla. Në to djaloshi ishte i palumtur dhe ajo donte ta ngushëllonte, ta bënte të fliste me të pasi që përfundonte së luajturi pjesët e tij. Në përsëritje të pafundme ajo u përpoq të thoshte se njëherë e kishte marrë një çokollatë nga kutia e veçantë e babait të saj, por nuk mundi; dhe kur, përsëri e zgjuar, u shtri aty në terr, ra pre e mendimeve që kurrë më parë s’i kishte pasur. Pyetej në babai i saj kishte qenë ashtu siç dukej, në burri që ajo e kishte adhuruar dhe dashur për aq gjatë i kishte shfrytëzuar ndjenjat e saj dashurore. A mos kishin qenë çokollatat e babait të saj një nxitje për të qëndruar me të në shtëpinë e tij, një egoizëm tabdil? Burri që e kishte mashtruar gruan e tij e kishte mashtruar edhe të dashurën e tij po ashtu, duke qenë se mashtrimi ishte pjesë e tij, rrenat shpërthenin nga pasioni që ishte aty?

Në terr shtyu tutje gjithë këtë, duke mos e ditur se prej nga vinte, ose pse dukej përkiste me atë që po ndodhte tash; por përherë kthehej, thua se një e vërtetë që ajo s’e kuptonte po derdhte një dritë mbi hijet që e kishin argëtuar atë dikur. S’u vodh më aq, sendet që merreshin ishin aq të vockla dhe shumçka u la mbrapa? Po të fliste, nxënësit e saj s’do të vinin më, edhe po të thoshte menjëherë se e kishte falur një kundërvjatje kaq të vogël. Edhe duke ditur kaq pak gjë, tekembramja ajo ishte e sigurt për këtë, shpesh as nuk shikonte që të merrte vesh çka mungonte tash.

Pranvera e atij viti ia lëshoi udhën verës, një valë të nxehti ditësh përvëluese që vazhduan deri te shirat e tetorit. Gjithë këtë kohë, të premteve pasdite, dera binte dhe ai ishte aty, po ai djaloshi i heshtur që kishte lënë kapelen e tij në varesen e rrobave, i cili ulej te pianoja e saj dhe e merrte atë me vete për një parajsë.

***

Nxënësit e tjerë të Miss Nightingae vinin e shkonin po ashtu, por në mesin e tyre vetëm djaloshi nuk kërkoi një ditë tjetër, një kohë tjetër. Asnjë shënim s’ishte sjellë kurrë prej tij, kurrë asnjë shfajësim, asnjë gjë e papëlqyer e marrë për atë që nuk është. Grahami fliste për kafshët e tij shtëpiake që të vononte pjesën e tij të papraktikuar. Diana qante, Corinit i dhimbte gishti, Angela kishte hequr dorë. Pastaj lehtësisht me kalimin e kohës vinte një e premte tjetër, që të zinte vendin e saj si pasdite e qetë në qendrën e jetës së Miss Nightingale. Prapë çdo herë pasi që djaloshi largohej kishte një tallje në muzikën që disi vazhdonte të qëndronte.

***

Stinën u ndërruan prapë dhe prapë derisa një ditë djaloshi nuk u kthye më. Ai i kishte tejkaluar këtë mësime muzike dhe shkollën e tij dhe tash ishte diku tjetër. 

Për Miss Nightingale mungesa e tij solli qetësi; dhe kalimi i kohës gjithashtu e zbuti jorehatinë e saj. Nëse një baba i vetmuar kishte qenë njeri kalkuluess kishte më pak rëndësi tash se sa që kishte pasur atëherë kur mendimi për të ishte i gjallë. Nëse një i dashur që e kishte pas përzemër e kishte nënvlerësuar dashurinë, kishte më pak rëndësi në po të njëjtën retrospektivë qetsuese. Ajo kishte qenë viktimë, po ashtu, e syleshtësisë së saj, dëshirës për të besuar atë që dukej të ishte ashtu. Gjithë kjo, e ndiente, ishte e vërtetë. Prapëseprapë ende e trazonte. Dukej sikurse një e drejtë që të kuptonte edhe pak më tepër.

***

Shumë kohë pas kësaj djaloshi u kthye – më trashalluq, më gjatosh, më i vrazhd në adoshencën e tij të pahirshme. Nuk kishte ardhur ta kthente pronën e saj, por eci drejt, u ul dhe luajti në piano për të. Misteri që ishte në muzikë ishte në buzëqeshjen e tij kur i dha fund, deirsa po priste tumirjen e saj. Me shikimin në të, Miss Nightingale e kuptoi atë që s’e kishte kuptuar më parë: ao mister ishte një mrekulli në vetvete. S’kishte asnjë të drejtë mbi të. Ajo kishte kërkuar tepër duke u munduar të kuptonte se si brishtësia njerëzore lidhej me dashurinë, ose bukurinë që sillte me vete dhuntia. Kishte një baraspeshë këtu: kaq mjaftone.

/Marrë nga William Trevor, ’Last Stories’, Viking, 2018

/Gazeta Express