Vrimat e zeza “Supermasive” nuk janë aq të mëdha sa mendonim!

Mistere

Gazeta Express

25/09/2025 22:24

Nëse mendimi për një vrimë të zezë supermasive ju tremb, një studim i ri mund t’ju sjellë lehtësim. Shkencëtarët thonë se këta gjigantë galaktikë mund të mos jenë aq të mëdhenj sa kishim menduar.

Hulumtuesit nga Universiteti i Southampton-it përdorën një mjet të fuqishëm të ri për të matur vrimën e zezë në bërthamën e një galaktike të re 12 miliard vjet dritë larg Tokës. Analiza e tyre zbuloi se kjo vrimë e zezë “supermasive” është në të vërtetë 10 herë më e vogël se sa pritej.

Shkencëtarët thonë se metodat e mëparshme për matjen e vrimave të zeza nuk kanë parashikuar saktë masën e këtyre boshllëqeve kolosale. Kjo mund të nënkuptojë se shkencëtarët kanë mbivlerësuar madhësinë e vrimave më të mëdha të zeza në univers për vite me radhë.

“Rrezultatet tona sugjerojnë se metodat e përdorura më parë për të peshuar këto vrimë të zeza thjesht nuk funksionojnë në mënyrë të besueshme në universin e hershëm,” tha bashkautorja Profesoreshë Seb Hoenig. “Kjo mund të çojë në një rianalizë të modeleve tona të evolucionit kozmik.”

Vrimat e zeza janë objekte të formuara nga kolapsi i yjeve në vdekje, aq të dendura sa as drita nuk mund të shpëtojë nga tërheqja e tyre gravitacionale. Shkencëtarët besojnë se vrimat e zeza supermasive – vrimat e zeza me një masë të paktën 100,000 herë më të madhe se Dielli – u formuan shumë shpejt pas Big Bang-ut.

Gjatë miliarda viteve që pasuan, këto vrimë të zeza të hershme u rritën në madhësi të mëdha duke u ushqyer me gazra dhe përfundimisht mblodhën galaktika të tëra në orbitat e tyre të mëdha. Megjithatë, shkencëtarët kanë pasur vështirësi të kuptojnë se si vrimat e zeza supermasive u rritën aq shpejt në madhësi kaq të mëdha.

Profesori Hoenig thotë: “Kemi pyetur për vite me radhë se si është e mundur që kemi zbuluar të gjitha këto vrimë të zeza supermasive plotësisht të rritura në galaktika shumë të reja shpejt pas Big Bang-ut. Ato nuk duhet të kishin pasur kohë për të arritur një masë kaq të madhe.”

Në një studim të ri, të publikuar në revistën Astronomy and Astrophysics, Profesori Hoenig dhe bashkautorët e tij argumentojnë se përgjigjja është çuditërisht e thjeshtë: vrimat e zeza supermasive nuk janë aq të mëdha.

Për të arritur në këtë përfundim, hulumtuesit u fokusuan në një kuasar të lashtë – një vrimë të zezë aq të largët dhe të ndritshme sa shkëlqen si një fener nga agimi i universit. Ata matën këtë dritë të lashtë me një instrument të fuqishëm të ri të quajtur GRAVITY+.

Bashkautorja Dr. Taro Shimizu, nga Instituti Max-Planck për Fizikën Ekstraterrestre, i tha Daily Mail-it: “GRAVITY+ kombinon dritën nga katër teleskopet e mëdha në Observatorin Paranal, duke imituar aftësinë e një teleskopi gjigant 100-metrësh dhe duke lejuar matje shumë të sakta të lëvizjes së gazit të shpejtë pranë vrimës së zezë supermasive. Duke ditur si vendndodhjen ashtu edhe shpejtësinë e gazit, ne mund të ‘peshojmë’ saktësisht vrimën e zezë.”

Kjo analizë e re zbuloi se vrimë e zezë kishte një masë 800 milionë herë më të madhe se Dielli – e cila është ende e jashtëzakonshme, por 10 herë më e vogël se sa kishin pritur hulumtuesit. Kjo ndryshim i madh sugjeron se metodat që astronomët përdorin për të “peshuar” objekte të mëdha në hapësirë nuk funksionojnë në mënyrë të besueshme për këto lloje vrimash të zeza shumë të vjetra.

Bashkautorja Dr. Richard Davies, gjithashtu nga Instituti Max-Planck për Fizikën Ekstraterrestre, i tha Daily Mail-it: “Vlerësimet e mëparshme bazoheshin në marrëdhënie të matura lokalish, të cilat mund të mos funksionojnë në universin e hershëm.”

Dr. Davies thotë se hulumtuesit ende nuk janë të sigurt pse kjo ndodh, por mund të jetë sepse vrimat e zeza po lëshojnë shumë më tepër dritë se sa pritej. Përveç zbulimit të peshës së vrimës së zezë, gazrat e mbytura në bërthamën e galaktikës treguan gjithashtu se ky boshllëk kozmik po konsumonte gaz në një ritëm shumë më të shpejtë se sa mendohej e mundur. Kjo festë ushqyese po krijon një rrjedhje të madhe gazi, duke shpërthyer në hapësirë në një kolonë që udhëton me shpejtësi 6,200 milje në sekondë (10,000 km/s).

Hulumtuesit mendojnë se radiacioni i fortë i krijuar nga kjo rrjedhje mund të ketë mashtruar teleskopët duke menduar se vrimë e zezë ishte shumë më e madhe se në realitet. Nëse vrimat e zeza supermasive të tjera në universin e hershëm janë gjithashtu më të vogla se sa pritej më parë, kjo mund të ketë pasoja të mëdha për teoritë tona mbi zhvillimin e universit.

Dr. Davies shton: “Kjo është shumë e rëndësishme, veçanërisht për të kuptuar se si galaktikat dhe vrimat e zeza rriten dhe evolucionojnë.”

VRIMAT E ZEZA KANË NJË TËRHEQJE GRAVITACIONALE AQ TË FORTE SA AS KJO NUK MUND TË SHPËPTOJË

Vrimat e zeza janë aq të dendura dhe tërheqja e tyre gravitacionale është aq e fortë sa asnjë formë rrezatimi nuk mund t’i shpëtojë – as drita.

Ato veprojnë si burime intensive graviteti që thithin pluhur dhe gaz rreth tyre. Tërheqja e tyre gravitacionale intensive mendohet se është ajo që yjet në galaktika rrotullohen rreth tyre. Se si formohen ende kuptohet dobët.

Astronomët besojnë se ato mund të formohen kur një re e madhe gazi deri në 100,000 herë më e madhe se Dielli, kolapson në një vrimë të zezë. Shumë nga këto “farat” e vrimave të zeza pastaj bashkohen për të formuar vrimë të zeza supermasive shumë më të mëdha, të cilat gjenden në qendër të çdo galaktike masive të njohur.

Në mënyrë alternative, një farë supermasive e vrimës së zezë mund të vijë nga një yll gjigant, rreth 100 herë masa e Diellit, që përfundimisht formon një vrimë të zezë pasi mbaron karburantin dhe kolaps. Kur këta yje gjigantë vdesin, ata gjithashtu shkojnë “supernovë”, një shpërthim i madh që dëbon materien nga shtresat e jashtme të yllit në hapësirën e thellë. /GazetaExpress/