Vasfije Krasniqi-Goodman: Lufta për drejtësi është ajo që meriton çdo i mbijetuar

Lajme

Gazeta Express

18/08/2025 7:33

Vasfije Krasniqi-Goodman ishte 16 vjeçe kur u abuzua seksualisht gjatë Luftës së Kosovës. Ajo ishte gruaja e parë shqiptare që theu stigmën shoqërore dhe foli publikisht për dhunën që pësoi në duart e militantëve serbë.

Që atëherë, mbrojtja e të drejtave të viktimave është bërë puna e jetës së saj. Ajo e pozicionon veten si një aktiviste shoqërore, një e mbijetuar vetë, duke kërkuar ndryshim. Zëri i saj dëgjohet si në Kongresin Amerikan, ku Vasfija dhe familja e saj jetojnë aktualisht, ashtu edhe në Kuvendin e Kosovës, ku ajo ishte anëtare e parlamentit.

Vasfije Krasniqi-Goodman foli për udhëtimin e saj nga viktimë në të mbijetuar

Krasniqi-Goodman: U rrita në një fshat të quajtur Stanovc i Ulët. Jam më e vogla nga nëntë fëmijë. Të rritesha në Kosovë në vitet 1980 dhe 1990 nuk ishte gjithmonë e lehtë. Por kishim një familje të dashur. Duke qenë më e vogla, gjithmonë ndihesha shumë e dashur dhe e trajtuar mirë nga të gjithë. Isha një fëmijë i shoqërueshëm. Isha gjithmonë shumë miqësore, dhe po, këto janë gjërat që i kujtoj me më shumë dashuri nga fëmijëria ime. Kujtime shumë të bukura.

The Geopost: Vasfije, ti je gruaja e parë në Kosovë që foli publikisht për dhunën seksuale që përjetove gjatë luftës. Çfarë të motivoi të ndërmerrje këtë hap? A ishte një vendim i vështirë?

Krasniqi-Goodman: Pasi sistemi i drejtësisë më zhgënjeu duke më privuar nga besimi im, arrita në një pikë në vitin 2013 ku ndjeva se nuk kisha asgjë për të humbur duke folur hapur dhe duke i treguar botës se çfarë kishim kaluar. Në atë kohë, nuk isha aq e përfshirë me Kosovën dhe aktivistët apo diçka të tillë. Kur vendosa të flas hapur, fola me Dr. Feride Rushiti nga Qendra e Rehabilitimit për Viktimat e Torturës në Kosovë. Më kujtohet që tha: “Je e sigurt që do të flasësh hapur? Është një gjë e madhe të flasësh hapur në Kosovë.” Dhe unë thashë: “Sigurisht, kam mbështetjen e vajzës sime, të vëllezërve e motrave të mia dhe të burrit tim, dhe asgjë nuk do të më ndalë.” Kjo ndodhi shtatë vjet më parë; së shpejti do të mbushin tetë.

Jam shumë e lumtur që ndërmora këtë hap. Tani bota e di se çfarë u bënë kriminelët serbë grave, burrave dhe fëmijëve në Kosovë, dhe se nuk ishte faji ynë. Nuk ka asgjë për t’u turpëruar. Duhet të flasim për këtë; të gjithë duhet të flasin për përdhunimin në konflikt.

The Geopost: A e mbani mend fjalimin tuaj të parë publik? Si reagoi shoqëria, media, familja juaj dhe njerëz të tjerë?

Krasniqi-Goodman: Oh, e mbaj mend shumë mirë. Ndikimi ishte kaq i madh, diçka që nuk mund ta kisha imagjinuar kurrë. Mendova se ndarja e historisë sime do t’i ndihmonte të mbijetuarit. E dija që shoqëria do ta merrte shumë seriozisht dhe mora mbështetje nga të gjithë, nga fermerët në fshatra deri te presidenti. Të gjithë ishin në anën time. Të gjithë më mbështetën.

The Geopost: Si ka ndryshuar jeta juaj që nga ajo ngjarje? Dhe çfarë po bëni tani?

Krasniqi-Goodman: Jeta ime ka ndryshuar shumë. Më mungon jeta ime para vitit 2018. Më mungon privatësia që kisha kur jetoja në Shtetet e Bashkuara dhe kujdesesha për vajzat dhe familjen time. Por tani jam shumë e përfshirë në të drejtat e njeriut në Kosovë. Takoj të mbijetuara të konflikteve të ndryshme në të gjithë botën. Dëgjoj vazhdimisht historitë e tyre, angazhohem me to dhe i mbështes gratë që të flasin hapur. Për mua, ky është një nder i madh dhe diçka që më jep forcë dhe energji për t’u ngritur çdo ditë dhe për të pritur me padurim atë që vjen më pas.

The Geopost: Lufta juaj nuk mbaroi me dëshminë tuaj. Ju keni avokuar për njohjen e dhunës seksuale gjatë luftës për shumë vite. Çfarë mendoni se është më e vështira: arritja e drejtësisë, ndryshimi i opinionit publik apo ndërtimi i një sistemi mbështetës?

Krasniqi-Goodman: Mendoj se të treja shkojnë dorë për dore. Lufta për drejtësi është diçka që çdo i mbijetuar e meriton. Kur flas për drejtësi, emocionohem shumë sepse kam luftuar për të që kur isha 17 vjeç.

Dhe deri më sot, nuk do të jem në paqe me veten derisa të marr drejtësi.

Në shoqërinë tonë, mendoj se Kosova është në rrugën e duhur. Ka ndryshuar. Njerëzit janë të gatshëm të dëgjojnë, janë të gatshëm të flasin për këtë më hapur. Para vitit 2018, dëgjoje disa histori, por askush nuk njihte askënd, ose ndoshta njihnin, por nuk flisnin për anëtarët e familjes së tyre që ishin përdhunuar. Kështu që mendoj gjithashtu, po, është në rrugën e duhur. Dhe tani, për të mbështetur të mbijetuarat, mendoj se gjithçka fillon me familjen. Familja të jep kurajën të flasësh hapur. Familja të jep forcën për të vazhduar. Nëse ke mbështetjen dhe lirinë për të folur hapur me familjen tënde për përdhunimin, asgjë nuk mund të të ndalojë.

Pra, shpresoj që më shumë të mbijetuar të marrin këtë mbështetje nga miqtë, familja dhe shoqëria, por mendoj se mund të shihni një ndryshim të madh midis vitit 2018 dhe sot: njerëzit na mbështesin.

The Geopost: Çfarë hapash ka ndërmarrë shteti i Kosovës për të mbështetur të mbijetuarat e dhunës seksuale gjatë luftës? Çfarë duhet të ndryshojë ende?

Krasniqi-Goodman: Kosova na mbështet. Ata na njohin si të tillë, veçanërisht viktimat. U desh shumë lobim nga organizatat dhe shoqëria civile për të sjellë ndryshime. Por po, ne njihemi si viktima. Ne marrim kompensim nga Kosova, edhe pse Serbia duhet ta paguajë kompensimin, jo Kosova, sepse Kosova si vend nuk shkaktoi dëme dhe për këtë arsye nuk kreu asnjë krim. Ajo që duhet të ndryshojë, megjithatë, është sistemi.

27 vjet pas luftës, vetëm dy autorë janë pas hekurave, gjë që është e pafalshme për shoqërinë dhe institucionet tona. Ata duhet të bëjnë më shumë për të siguruar drejtësi.

The Geopost: A mendoni se drejtësia ndërkombëtare i kushton vëmendje të mjaftueshme krimeve seksuale në konflikt?

Krasniqi-Goodman: Absolutisht jo, veçanërisht kur bëhet fjalë për Kosovën.

The Geopost: Pse?

Krasniqi-Goodman: Do të avokoj për Kosovën në rastin tim sepse kam qenë duke u marrë me këtë që nga fundi i luftës. Krimet e përdhunimit nuk u morën seriozisht. Ato nuk u morën seriozisht. Më kujtohet kur më duhej ta raportoja rastin tim në vitin 2010, ishte oficeri i policisë suedeze që punonte këtu për EULEX-in. Dhe ai në thelb më tha: “Ajo që të ndodhi ty nuk është ndonjë gjë e madhe”. Nëse do ta kishte thënë këtë në Suedi, në vendin e tij, do të kishte qenë e papranueshme. Por kur erdhën në Kosovë, mendoj se shumica e tyre ishin atje vetëm për rrogën dhe jo për të shërbyer drejtësinë.

The Geopost: Vizitova Bosnjën dhe Hercegovinën dhe zhvillova shumë intervista me viktimat. Ata më thanë se autorët e dhunës seksuale jetojnë në të njëjtin qytet me ta. Ata ecin në të njëjtat rrugë me ta. Ata bëhen politikanë…

Krasniqi-Goodman: Unë besoj se edhe sot, mjaft kriminelë ende jetojnë në Kosovë. Për fat të mirë, nuk i shoh torturuesit e mi që më përdhunuan, sepse do të ishte shumë, shumë e vështirë të mos kërkoja hakmarrje. Por edhe në një moshë të re, gjithmonë kam dashur drejtësi, jo hakmarrje. Por në vende si Bosnja, ku je fqinj dhe i sheh, qeveria duhet të punojë për të siguruar që këta kriminelë të mos jenë aty. Ata nuk janë në politikë, nuk janë në shoqëri, por duhet të jenë pas hekurave. Shpresoj që Serbia, si vend, do t’i ekstradojë këta kriminelë në Bosnjë dhe Kosovë në mënyrë që të ndiqen penalisht.

The Geopost: Mijëra gra dhe burra në Ukrainë u abuzuan seksualisht edhe gjatë luftës me Rusinë. Çfarë do të donit t’u thoshit ukrainasve që e përjetuan këtë?

Krasniqi-Goodman: Ndihem shumë e dhembshur për çdo person që kalon nëpër luftë, e lëre më përdhunim. Është një nga krimet që të lë plagë për gjithë jetën. U uroj atyre forcë për të luftuar dhe për të kërkuar drejtësi, por më e rëndësishmja, dokumentim. Ruani dokumentet, veçanërisht këto ditë, kur është më e lehtë të ruhen dokumentet sesa gjatë Luftës së Kosovës në vitin 1999. Por luftoni për drejtësi dhe mos u dorëzoni kurrë; mos u fshihni pas asaj që ju ka ndodhur.

The Geopost: A punoni me OJQ-të ukrainase që mbështesin të mbijetuarit?

Krasniqi-Goodman: Jo aktualisht. Do të doja të vizitoja Ukrainën dhe të takohesha me të mbijetuarit. Jam në kontakt me disa të mbijetuar, por jo me ndonjë organizatë. Kjo është diçka që do të doja ta bëja në të ardhmen e afërt. Shpresoj që këtë vit të udhëtoj në Ukrainë dhe të vizitoj të mbijetuarit.

The Geopost: Cilat mësime nga Kosova mund të jenë të rëndësishme për Ukrainën në aspektin e dokumentimit të krimeve seksuale, mbështetjes së të mbijetuarve dhe njohjes së tyre?

Krasniqi-Goodman: Mendoj se Kosova dhe Ukraina mund të punojnë së bashku, OJQ-të apo edhe qeveria, për të bashkuar forcat dhe për të marrë mësimet e mira nga Kosova, për t’i sjellë ato në Ukrainë dhe për të punuar mbi to. Për dëmshpërblime, drejtësi dhe thjesht për të folur hapur, sepse tani ka të mbijetuar të tjerë në Kosovë që po ndjekin rrugën time të të folurit hapur dhe jo të fshehurit.

The Geopost: Pse propaganda serbe dhe ruse mohon krimet seksuale të ushtrisë së tyre?

Krasniqi-Goodman: Ata e mohojnë këtë krim sepse nuk është asgjë për t’u mburrur, duke u bërë këtë civilëve, burrave, grave dhe fëmijëve.

Ata vetëm mund ta mohojnë, edhe pse të gjithë e dimë se përdhunimi ka ndodhur në çdo konflikt për shekuj me radhë. Ata duhet të flasin hapur dhe t’u kërkojnë falje të gjithë të mbijetuarve për atë që kanë bërë. Sepse nuk shkatërron vetëm një person – shkatërron familjen tënde, komunitetin tënd dhe vendin tënd. Sepse përdhunimi është një krim. Kjo mbetet me ty përgjithmonë.

Mijëra u vranë dhe ne flasim lirisht për ta. Ne i kujtojmë ata. Por kur bëhet fjalë për përdhunimin, të gjithë heshtin. Sepse nuk duam ta pranojmë se ka ndodhur. Serbia nuk dëshiron ta pranojë as se ka ndodhur. Dhe unë e kundërshtoj. Dhe do të bëj gjithçka që është në fuqinë time për t’i thënë botës se serbët janë përdhunues, se janë kriminelë dhe se i përkasin burgut.

The Geopost: Çfarë do t’u thoshit njerëzve që kanë jetuar përvojën dramatike të luftës? Ndoshta fjalët tuaja mund t’i frymëzojnë dhe inkurajojnë ata?

Krasniqi-Goodman: Mesazhi im për të gjithë: Vendoseni veten në vendin tonë dhe imagjinoni se ishte vajza juaj, nëna juaj ose gruaja juaj, sepse mund t’i ndodhë kujtdo. Është shumë e vështirë të jetosh me të dhe nuk ishte faji ynë. Ju nuk duhet vetëm të na dëgjoni, por të dëgjoni vërtet dhe t’u kushtoni vëmendje këtyre krimeve. Sepse, për aq sa di unë, viktima më e re në Kosovë ishte vetëm shtatë vjeç kur u përdhunua nga trupat serbe. Dhe dua të them, është çnjerëzore të bësh diçka të tillë. Dhe pastaj njerëzit, veçanërisht miqtë dhe familja, kthehen dhe na fajësojnë ose nuk na njohin. Është sikur janë në anën e Serbisë. Ata janë në anën e kriminelëve dhe askush nuk duhet ta bëjë këtë, veçanërisht jo shqiptarët. Sepse ne e dimë se çfarë kanë bërë serbët për shekuj me radhë.