Tregimi i javës/ Casares: Dy tregime

Arte

Gazeta Express

04/07/2025 17:56

Adolfo Bioy Casares (1914 – 1999), shkrimtar, gazetar, diarist dhe përkthyes argjentinas.

LUNDRUESI KTHEHET NË ATDHEUN E TIJ

Nga A. B. Casares

Mendoj se e pashë A passage to India ngase vendi im ishte në titullin e filmit. Pasi dola nga teatri mora transportin nëntokësor – ose metronë, siç e quajnë këtu – që të shkoja në ambasadë, ku punoj çdo ditë për pak orë. Ajo çka fitoj këtu më mundëson të blej ca gjëra ekstravagante të cilat ma ndriçojnë jetën time si student i skamur. Dyshoj se për shkak të këtyre gjërave ekstravagante, nganjëherë bie pre e një lloj somnabulizmi që zakonisht më shkakton situata trazuese. Ja një shembull: me ta kujtuar udhëtimin nëntokësor, e shoh veten të ulur rehatshëm, edhe pse kam dëshmi se isha në këmbë, pranë derës, duke u mbajtur për shtyllës së hekurt dhe gati duke u rrëzuar saherë që treni ndalet ose niset. Nga aty shikoj, me një përzierje përbuzjeje dhe keqardhjeje, mbi një student kamboxhian krejt të rreckosur, në një ulëse në mes të vagonit, duke u kotur me kokën e mbështetur në dritare. Flokët e tij, të bollshme aq sa të palara, tregojnë një rreth tullac dhe me rrudha dhe mjekra e tij tri a katër ditësh është e shpupurishur. Buzëqesh në gjumë, i lëviz buzët shpejt dhe njerëzishëm, si të ishte duke bërë një muhabet miqësor me vetveten duke pëshpëritur.

Mendoj: “Ai duket i lumtur, megjithëse ai s’ka asnjë arsye të jetë i lumtur. Ai jeton, si unë, në mesin e evropianëve armiqësorë. Sado që të mundohen ta fshehin, ata janë armiqësorë ndaj atyre që gjykojnë se janë ndryshe. Në këtë kuptim ne indianët kemi ca përparësi, se jemi më pak ndryshe, po kush s’e ka një përparësi ndaj këtij djaloshi, që duket kaq i veçantë? Edhe po të ishte perëndimor dhe nga veriu, prapë do të konsiderohej përfaqësues i llumit të shoqërisë. Bile as unë, që e konsideroj veten njeri pa paragjykime, s’do të futesha në aventura t’i besoj atij.

Zbrita në stacionin La Muette dhe menjëherë ia beha në Rue Alfred-Dehodencq, ku ishte vendosur ambasada. Sado e pabesueshme që të duket, derëtari nuk më njohu dhe refuzoi të më linte të kaloja. Teksa po ziheshim me duar të zbrazëta, burri bërtiti: “Ik nga këtu! Ik!” disa herë. Herën e fundit, britma u kthye në një “Sour-sday” miqësore, që në gjuhën kamboxhiane do të thotë “Mirë mëngjesi.” I hapa sytë dhe ende i trandur pashë shokun tim, shoferin e taksisë, një bashkëatdhetar, që po më shkundte të zgjohesha dhe i cili ma përsëriti përshëndetjen dhe shtoi: “Duhet të dalim. Po mbërrijmë te stacioni ynë.” U ngrita dhe gati mora në thua teksa po dilja nga vagoni; e ndoqa bashkatdhetarin përgjatë platformës, pa e pyetur asgjë, nga frika se mos po bëj ndonjë gabim dhe po e bëja të mendonte se jam i çmendur, ose droguar. Para se të ngjiteshim shkallëve, pata një fanitje, jo më pak të dhimbshme sado që e parashikuar. E kam fjalën pra për atë se pasqyra reflektonte flokët e mia të pista, mjekrën time të shpupurishur tri a katër ditësh; po ajo që merakoste me tamam ishte po ashtu të kuptoja në po atë moment se po lëvizja buzët dhe, çka është edhe më keq, po buzëqeshja si të isha duke folur vetmevete, si një idiot.

FITIMI I DASHURIË

“Më fol për të”, ma kërkoi ai.

S’e di mirë si nisi as ku jemi. Kur Virxhinia pyeti:

“A e mban mend çka ke premtuar?” unë s’e kam guximin t’i them, edhe njëherë, se javën tjetër do të drekojmë së bashku, por se po më presin prindërit e mi. Llomotis së koti si të doja të shmangia tensionin duke i pështjelluar gjërat në një muhabet vërdallisës.

Me gjasë me anë të asociacioneve të ideve unë flas rreth një restoranti të hapur në një mansion të vjetër dimrin e kaluar nga një kuzhinier francez ne emrin Pierre – në San Isidro? apo San Fernando? Apo mos Pierre në të vërtetë qëndroi në Southside? Pas ca belbëzimesh mezi e mbaj në mend vagullt emrin dhe adresën – shkarjet e mia të kujtesës mund të nënkuptojnë se për ta bërë veten të dukem i rëndësishëm po e hapja një restorant të cilin mezi e njihja; dhe për të treguar se jam njohës vazhdoj të përshkruaj në hollësi delikatesat që i shërbejnë atje – një përshkrim që me gjasë duket i pa vend për një njeri me qiellëz të thjeshtë si imja. Nuk po mundohem të sajoj ndonjë shfajësim nga të qenët zemërlepur apo nga inercia, apo të pranoj një kompromis me qëllim që të shpëtoj fytyrën. Jam i trishtuar, ma ha mendja, saktësisht ngase kam vepruar kundër dëshirsë sime – për të sajuar një shfajësim, jo për të pranuar ndonjë kompromis. 

Meqë s’po ia dal dot të çlirohem nga Virgjinia, atëherë më duhet gjej një mënyrë t’ua bëjë me dije prindërve të mi se nuk do të drekojmë së bashku. Për t’i bërë gjërat edhe më keq, mamaja ime tashmë është duke më pritur në Rosedale Gardens. E përfytyroj të ulur në stol, e buzëqeshur dhe e gjallë, si të ishte në një fotografi të zbërdhulur të shkrepur për të në po ato ato parqe dhe tash mua më duket e trishtë. Duke ecur përgjatë vereandës së shtëpisë sonë në fshat mbërrij te studioja e vjetër me suvanë e leckerosur. Më merr goxha kohë ta zgjoj tim atë, i cili po pushon në një pozicion krejt i kruspullosur në kauç. “Nuk kam fjetur mirë mbrëmë,” thotë ai, që të shfajësojë veten. Është shumë i lumtur që po më sheh. I them menjëherë: “Nuk do të ha drekë me ju.” Babai im nuk e kupton fillimisht, ngase nuk është krejtësisht zgjuar dhe unë ngutem t’i kërkoj t‘ia “bëjë me dije mamasë”. Dua të largohem para se të zgjohet tamam, sepse është ende i lumtur dhe e di se shumë shpejt do të trishtohet.

Ua shkaktoj këtë dhimbje atzre dhe vetes sime që të mos e zhgënjej një grua për të cilën takimi me mua do të thotë (si ta them këtë pa qenë i lig?) thjesht ashtu, një takim dreke.

Ai ma dha interpretimin e tij:

“Çka do të thotë kjo është se ti nuk dëshiron t’i takosh ata tash.”

“Ishim aq shokë të mirë,” i thashë.

Nuk kisha energji t’ia shpjegoja.

/ Adolfo Bioy Casares, ‘A Russian Doll&Other Stories’ New Directions, 1992

/Gazeta Express