Toka u drodh, deti heshti, misteri i tërmetit në Rusi që nuk solli cunamin “e pritur”

Lajme

Gazeta Express

31/07/2025 6:54

Në orën 11:25 të mëngjesit të së mërkurës, toka u drodh në Kamçatka me një fuqi që rrallë regjistrohet, 8.8 ballë. Alarmi u përhap me shpejtësi përgjatë gjithë rripit të Paqësorit. Miliona njerëz u evakuuan nga frika e një cunami katastrofik, si ato që tronditën botën në vitin 2004 dhe 2011.

Por kësaj here, deti nuk ngriti muret e tij vdekjeprurëse. Valët arritën deri në 4 metra në disa pjesë të bregdetit rus, por nuk sollën përmbytjet apokaliptike që shumë prisnin.

Çfarë ndodhi ndryshe këtë herë? Si është e mundur që një tërmet i kësaj magnitude nuk prodhoi cunamin që historia na ka mësuar ta presim me ankth?

Më poshtë tregohen mekanizmat që çojnë në cuname shkatërruese dhe faktorët misteriozë që ndaluan fuqinë e ujërave këtë herë.

Çfarë e shkaktoi tërmetin?

Kamçatka ndodhet në një zonë të njohur për aktivitet të lartë sizmik, të quajtur “Unaza e Zjarrit e Paqësorit”, ku ndodhin rreth 80% e tërmeteve në botë, sipas Shërbimit Gjeologjik Britanik.

Sipas shkencëtarëve, tërmeti ishte i tipit “megathrust” një lloj tërmeti i fuqishëm që ndodh kur një pllakë tektonike e oqeanit (siç është ajo e Paqësorit) futet nën një tjetër, në këtë rast mikropllakën Okhotsk.

Ky proces nuk është i qetë. Pllakat shpeshherë bllokohen dhe tensioni rritet për mijëra vjet, derisa çlirohet papritmas përmes një tërmeti të fuqishëm. Në këtë rast, sipërfaqja e çarjes ishte ndoshta qindra kilometra e gjatë, çka shpjegon madhësinë e lartë të tërmetit.

Në të njëjtën zonë, në vitin 1952, një tërmet me magnitudë 9.0 kishte goditur më pak se 30 kilometra larg epiqendrës së sotme, sipas Shërbimit Gjeologjik të SHBA.

Pse nuk pati një cunami të madh?

Megjithëse lëvizjet e papritura të pllakave mund të zhvendosin sasi të mëdha uji dhe të shkaktojnë cunami, ekzistojnë disa faktorë që ndikojnë në përmasat e valëve.

Në oqean, cunami ka shpejtësi mbi 800 km/h, sa një avion pasagjerësh, por me valë të ulëta. Kur i afrohet brigjeve, shpejtësia ulet dhe valët rriten.

Megjithatë, lartësia e cunamit ndikohet edhe nga forma e relievit detar dhe bregdetar, si dhe nga thellësia e tërmetit. Ky i fundit ndodhi në një thellësi prej rreth 20.7 km relativisht e cekët, çka mund të shkaktonte zhvendosje të konsiderueshme të ujit, por raportet fillestare sugjerojnë se modelet parashikuese mund të kenë mbivlerësuar ndikimin.

Sipas profesorëve të sizmologjisë, nëse epiqendra do të ishte disa kilometra më e thellë, amplituda e valëve do të ishte dukshëm më e ulët.

Roli i sistemeve paralajmëruese

Një nga arsyet pse pasojat u shmangën ishte edhe përmirësimi i sistemeve të paralajmërimit të hershëm. Pas tragjedisë së vitit 2004, ku humbën jetën mbi 230 mijë njerëz në 14 shtete, shumë vende rreth Paqësorit ngritën qendra paralajmërimi për cunami. Këto qendra u dërgojnë menjëherë sinjal popullatave për evakuim në raste rreziku.

Sidoqoftë, shkencëtarët paralajmërojnë se parashikimi i saktë i tërmeteve mbetet i pamundur. Tërmeti i fundit u parapri dhjetë ditë më parë nga një tjetër me magnitudë 7.4 në të njëjtën zonë, i cili mund të ketë qenë një paralajmërim (foreshock), por jo tregues i saktë i tërmetit të madh.

Sipas Institutit Gjeofizik të Akademisë Ruse të Shkencave, priten pasgoditje për disa javë në vijim, ndërsa monitorimi i zonës do të vazhdojë me intensitet të lartë.