Studiuesit identifikojnë një simptomë të re që mund të parashikojë demencën VITE përpara diagnozës

Keshilla Mjekësore

Gazeta Express

03/09/2025 19:30

Humbja e nuhatjes mund të jetë një nga shenjat më të hershme që po zhvilloni demencë, sipas një studimi të ri.

Sëmundja që rrëmben kujtesën, e cila prek jetët e miliona njerëzve, shkakton probleme me kujtesën, gjuhën dhe gjendjen shpirtërore.

Por ndryshimet në shqisat tona—që ndodhin vite përpara se të diagnostikohet zyrtarisht kjo sëmundje shkatërruese dhe që duken të palidhura—mund të jenë një shenjë paralajmëruese kyçe se po zhvillojmë këtë sëmundje të rëndë.

Studiuesit gjermanë zbuluan se kjo ndodh sepse sistemi imunitar sulmon fijet nervore jetike të lidhura me nuhatjen.

Ekipi shqyrtoi minjtë laboratorikë, si dhe skanime të trurit me PET tek pacientët e gjallë dhe indet post-mortem nga pacientë me Alzheimer.

Tek minjtë, ata zbuluan dëmtime të hershme të fibrave nervore që lidhin llambën olfaktive—qendra e nuhatjes në tru—me locus coeruleus që ndihmon në përpunimin shqisor.

Më pas, skanimet PET konfirmuan se i njëjti rrugëtim i dëmtuar i vërejtur tek minjtë ishte i pranishëm edhe tek pacientët njerëzorë.

Gjithashtu, mostrat e indeve të trurit nga pacientë të vdekur me Alzheimer zbuluan ndryshime kimike që e mashtrojnë sistemin imunitar të shkatërrojë fibrat.

Shkencëtarët thonë se këto gjetje të qëndrueshme, të publikuara në revistën Nature Communications, tregojnë fuqishëm se humbja e nuhatjes është një shenjë e hershme e sëmundjes.

Dr. Jochen Herms nga Universiteti i Mynihut tha: “Zbulimet tona mund të hapin rrugën për identifikimin më të hershëm të pacientëve në rrezik për të zhvilluar Alzheimer.”

Kjo, shpjegoi ai, mund të “u mundësojë atyre të nënshtrohen testimeve gjithëpërfshirëse për të konfirmuar diagnozën përpara se të shfaqen problemet njohëse. Kjo do të lejonte ndërhyrje më të hershme.”

Një diagnozë e hershme për demencën konsiderohet kritike, pasi edhe pse sëmundja është e pashërueshme, trajtimet mund të luftojnë simptomat dhe ndonjëherë të ngadalësojnë përparimin.

Më parë, studiues të tjerë kanë gjetur se ndryshimet në shikim, dëgjim, shije, prekje dhe ekuilibër shfaqen gjithashtu vite përpara simptomave më të njohura.

Ekspertët kanë paralajmëruar gjithashtu se problemet me orientimin hapësinor—p.sh. qëndrimi shumë afër njerëzve—mund të jenë shenja të hershme të demencës, që shfaqen deri në njëzet vjet para simptomave tipike.

Simptomat klasike të demencës përfshijnë probleme me kujtesën, shpejtësinë e të menduarit, mprehtësinë mendore, gjuhën, të kuptuarit, gjykimin dhe gjendjen shpirtërore.

Më shumë se 944,000 persona në Mbretërinë e Bashkuar mendohet se jetojnë me demencë, ndërsa shifra në SHBA mendohet të jetë rreth shtatë milionë.

Një analizë e fundit nga Alzheimer’s Society vlerësoi se kostoja vjetore e përgjithshme e demencës në Mbretërinë e Bashkuar arrin në 42 miliardë £, me familjet që mbajnë barrën më të madhe.

Popullsia që po plaket do të thotë se këto kosto—që përfshijnë edhe humbjen e të ardhurave të kujdestarëve jo të paguar—pritet të rriten në 90 miliardë £ gjatë 15 viteve të ardhshme.

Analiza e Alzheimer’s Research UK zbuloi se 74,261 persona vdiqën nga demenca në vitin 2022, krahasuar me 69,178 një vit më parë, duke e bërë atë vrasësin më të madh në vend.

Këto gjetje të reja pasojnë një studim të publikuar vetëm disa ditë më parë, i cili zbuloi se ndjenja e qëllimit në jetë mund të ulë rrezikun e zhvillimit të demencës.

Shkencëtarët amerikanë, të cilët publikuan studimin në The American Journal of Geriatric Psychiatry, ndoqën mbi 13,000 të rritur mbi moshën 45 vjeç për deri në 15 vjet.

Ata zbuluan se njerëzit me një ndjenjë më të lartë të qëllimit në jetë kishin 8 për qind më pak gjasa të zhvillonin probleme njohëse—përfshirë demencën.

Ky efekt mbrojtës u vërejt edhe kur u morën parasysh faktorë si raca, etnia, arsimi, gjenetika dhe depresioni.

“Zbulimet tona tregojnë se të kesh një ndjenjë qëllimi ndihmon trurin të mbetet më i fortë me kalimin e moshës,” tha Aliza Wingo, autorja kryesore e studimit dhe profesoreshë në UC Davis.

“Edhe për njerëzit me rrezik gjenetik për sëmundjen e Alzheimerit, ndjenja e qëllimit lidhej me një fillim më të vonshëm dhe një gjasë më të ulët për të zhvilluar demencë.”

Ata zbuluan gjithashtu se ata me një ndjenjë më të fortë qëllimi përjetuan rënie njohëse mesatarisht 1.4 muaj më vonë se ata pa të. /GazetaExpress/