Studimi zbulon një zëvendësim të thjeshtë në darkë që mund të ulë rrezikun e kancerit të fshikëzës së tëmthit

Ushqimi/Dieta

Gazeta Express

25/11/2025 19:55

Zëvendësimi i vetëm një porcion mishi të kuq ose të përpunuar me fasule ose bishtajore në javë mund të ndihmojë në parandalimin e kancerit potencialisht vdekjeprurës të fshikëzës së tëmthit, sugjeron një studim i ri.

Prej vitesh, aktivistët dhe institucionet shëndetësore paralajmërojnë se një dietë e pasur me mish të kuq dhe të përpunuar mund të dëmtojë rëndë shëndetin.

Mishrat e përpunuar — si bacon-i — që prodhojnë nitrate në organizëm, janë lidhur me sëmundje kronike, përfshirë tension të lartë, sëmundje të veshkave dhe madje kancer të zorrës së trashë.

Megjithëse disa ekspertë rekomandojnë heqjen dorë të plotë nga mishi i përpunuar, studimi i ri sugjeron se edhe një zëvendësim i vogël javor me bishtajore mund të ulë ndjeshëm rrezikun e sëmundjeve të fshikëzës së tëmthit.

Kanceri i fshikëzës së tëmthit është një prej llojeve të shumëfishta të kësaj sëmundjeje shkatërruese, rastet e së cilës janë rritur tek nën-50-vjeçarët — duke u dyfishuar në 30 vitet e fundit te personat 24–49 vjeç, sipas Cancer Research UK.

Arsyeja e kësaj rritjeje mbetet e paqartë, por gratë që kanë lindur fëmijë preken më shpesh. Onkologët dyshojnë se dieta moderne mund të jetë një faktor i rëndësishëm.

Në veçanti, ekspertët besojnë se ndryshimet e vogla në triliona bakteret e zorrëve — mikrobioma — për shkak të ushqimeve ultra të përpunuara, mund të luajnë rol.

“Edhe pse studimi ynë nuk analizoi drejtpërdrejt mekanizmin, rreziku më i ulët i sëmundjes kur bishtajoret zëvendësuan mishin e kuq sugjeron se fibra e bishtajoreve mund të jetë faktor kyç,” tha profesor Daniel Ibsen, autor i studimit dhe ekspert në nutricion e sëmundje kardiometabolike.

Fshikëza e tëmthit — e vogël sa një mollë dhe e vendosur pranë mëlçisë — ruan bilën, një lëng që ndihmon në tretjen e yndyrave. Rreziku i kancerit të saj është pesëfish më i lartë te personat me histori sëmundjesh të fshikëzës, si gurët e tëmthit.

Studimi, i botuar në European Journal of Nutrition, analizoi të dhënat shëndetësore dhe dietike të 121,593 pjesëmarrësve nga UK Biobank, me moshë mesatare 57 vjeç.

Në fillim, pjesëmarrësit plotësuan pyetësorë mbi dietën, shëndetin dhe karakteristikat socio-demografike, ndërsa profesionistët e kujdesit shëndetësor matën të dhënat biomjekësore — përfshirë moshën, peshën, gjatësinë dhe BMI-në.

Një pyetësor online 24-orësh regjistroi marrjen ushqimore, duke përfshirë 206 produkte ushqimore dhe 32 pije.

Më shumë se gjysma raportuan se nuk konsumonin fare bishtajore, ndërsa ata që konsumonin më shumë kishin në dietë dukshëm më pak produkte shtazore, si mish i kuq, i përpunuar, pulë apo peshk.

Gjatë një periudhe ndjekjeje prej 10.5 vitesh, 3,772 persona zhvilluan sëmundje të fshikëzës së tëmthit — dhe këto raste ishin të lidhura me konsum më të lartë të mishit të kuq dhe të përpunuar.

Personat që u prekën kishin gjithashtu BMI më të lartë, konsumonin duhan më shpesh, kishin humbje të fundit në peshë dhe përdornin terapi hormonale ose kontraceptivë oralë.

Zëvendësimi i vetëm 80 gramëve mish të kuq ose të përpunuar në javë me bishtajore u shoqërua me 3% rrezik më të ulët të sëmundjes së fshikëzës së tëmthit. Ky efekt nuk u vu re kur pulat ose peshku u zëvendësuan me bishtajore.

Kjo mbeti e vërtetë edhe pasi u morën parasysh faktorët ngatërrues, si BMI.

Një shpjegim mund të jetë se bishtajoret rrisin bakteret që shpërbëjnë fibrat në zorrë, duke përmirësuar funksionin e tyre. Studime të tjera kanë treguar se pacientët me kancere të traktit biliar kanë më pak baktere të dobishme dhe më shumë baktere të dëmshme.

Bishtajoret janë të pasura me fibra — duke përfshirë fibrën e tretshme — që ngadalëson përthithjen e sheqerit dhe lidh kolesterolin në aparatin tretës, duke ndihmuar trupin ta eliminojë.

Sipas NHS, njerëzit obezë, ata që konsumojnë dieta të pasura me yndyrë, të varfra në fibra ose ata që humbin peshë shumë shpejt — janë në rrezik më të lartë për gurë në tëmth, një faktor madhor i kancerit të fshikëzës së tëmthit.

Megjithëse OBSH në vitin 2015 gjeti se një porcion ditor mishi të përpunuar rrit rrezikun e kancerit kolorektal me 18%, kjo nuk u lidh drejtpërdrejt me kancerin e fshikëzës së tëmthit.

Studiuesit pranuan kufizime — përfshirë vetë-raportimin e dietës dhe faktin se nuk mund të shpjegonin pse efekti nuk ishte i dukshëm tek meshkujt.

Fatkeqësisht, kanceri i fshikëzës së tëmthit shpesh është “i heshtur” — simptomat shfaqen në faza të vona. Ato mund të përfshijnë verdhëz, dhimbje barku, kruajtje të lëkurës, humbje peshe, të përziera, të vjella dhe ndryshime në ngjyrën e urinës dhe feçeve.

Shpesh zbulohet rastësisht gjatë operacioneve për gurë të tëmthit. Nëse kapet herët, kur është i kufizuar në organ, norma e mbijetesës 5-vjeçare është 60–70%. Por kur është përhapur, prognoza është shumë më e zymtë — vetëm rreth një në gjashtë pacientë jetojnë 10 vjet pas diagnozës.

Kur është e mundur, trajtimi përfshin kirurgji dhe kimioterapi. /GazetaExpress/