Studimi tregon pse njerëzit besojnë në teoritë konspirative

Mistere

Gazeta Express

03/10/2025 19:29

Mijëra njerëz në të gjithë botën u zgjuan para dy jave me shpresën se do të ishte dita e tyre e fundit në Tokë.

Teoria e “Rapture”, e propozuar nga një pastor nga Afrika e Jugut, pretendonte se Jezusi do të kthehej në Tokë më 23 shtator dhe besimtarët e tij do të ngriheshin në qiell për t’u takuar me të.

Megjithatë, kjo nuk ndodhi, duke lënë shumë besimtarë të zhgënjyer. Por pse kaq shumë njerëz ishin të bindur për të?

Sipas një studimi të fundit nga Universiteti Cornell, arsyeja kryesore është mbivlerësimi i vetes – arroganca.

Studimi i Cornell: Besimi në teoritë konspirative dhe mbivlerësimi

Shkencëtarët e Cornell kryen tetë studime të ndara me 4,181 pjesëmarrës në SHBA, ku njerëzit plotësuan detyra njohëse dhe më pas vlerësuan sa mirë mendonin se i kishin kryer.

Rezultatet treguan një lidhje të fortë midis mbivlerësimit të vetes dhe besimit në teoritë ekstreme konspirative, si pretendimi se ulja në Hënë ishte e inskenuar ose vaksinat janë pjesë e një plani qeveritar për kontroll.

Edhe pse vetëm 12% e pjesëmarrësve besonin në teori konspirative, ata që besonin mendonin se nëntë në dhjetë persona të tjerë ndanin të njëjtin mendim. Kjo quhet efekti i konsensusit të rremë dhe ishte më i fortë tek individët më të mbivlerësuar.

Siç shpjegoi autori i studimit, Gordon Pennycook:

“Tendenca për mbivlerësim mund të rrisë gjasat që dikush të bie në ‘vrimën e lepurit’ dhe të besojë teoritë konspirative. Jo vetëm që besimet e tyre janë ekstreme, por ata nuk e kuptojnë se sa larg nga realiteti ndodhen.”

Pse njerëzit besojnë në teoritë konspirative?

Një studim tjetër i Universitetit të Kentit sugjeron se disa tipare psikologjike janë të lidhura me besimin në konspiracion:

Narcizmi dhe vetëvlerësimi – Njerëzit me nivel të lartë të narcizmit dhe vetëvlerësim të ulët janë më të prirur të besojnë teoritë konspirative.

Dëshira për të kuptuar dhe për siguri – Teoritë konspirative ofrojnë shpjegime për ngjarje të pasigurta.

Dëshira për kontroll dhe stabilitet – Përmes teorive, besimtarët ndihen më të sigurt dhe të kontrolluar.

Ruajtja e imazhit pozitiv të vetes – Njerëzit që ndihen të margjinalizuar shoqërisht shpesh gjejnë vlerë në komunitetet e teorive konspirative.

Kombinimi i këtyre elementeve dhe mbivlerësimit të vetes krijon individët që adhurojnë teoritë konspirative dhe që shpesh nuk ndryshojnë mendim, edhe kur provat i mohojnë.

Kur humb besimi i “Rapture”

Dështimi i Rapture la disa besimtarë në gjendje tronditjeje. Disa madje hodhën gjërat personale në përgatitje për “ngjitjen në qiell”. Një australian, Tilahun Desalegn, postoi një video të makinës së tij të rimorkiuar, duke shkruar:

“Nuk më duhet më pas 23 shtatorit, po shkoj tek Ati im në qiell.”

Ky incident ilustron fuqinë e besimit të mbivlerësuar dhe të motivuar nga teoria konspirative, edhe kur ajo dështon. /GazetaExpress/