Shkencëtarët zbulojnë saktësisht pse obeziteti mund të rrisë rrezikun për Alzheimer

Keshilla Mjekësore

Gazeta Express

02/10/2025 19:24

Shkencëtarët mund të jenë pranë një zbulimi të madh mjekësor pasi kanë zbuluar pse obeziteti mund të rrisë ndjeshëm rrezikun e zhvillimit të Alzheimerit.

Ekspertët kanë paralajmëruar prej kohësh se obeziteti rrit rrezikun e sëmundjeve serioze, si presioni i lartë i gjakut dhe kanceri, ndërkohë që studimet kanë treguar se mund të shkaktojë rënie të funksioneve njohëse.

Por tani, studiues amerikanë besojnë se mund të kenë zbuluar se si ky gjendje nxit përshpejtimin e Alzheimerit.

Ata gjetën se nivelet më të larta të molekulave të vogla që ruajnë yndyrën tek personat obezë i bënin ata më të ndjeshëm ndaj një proteine toksike, amiloidit, që përhapet në tru.

Grumbujt e mëdhenj të kësaj proteine, si dhe një tjetër — tau — mund të formojnë pllaka dhe ngatërresa, dhe kjo besohet të jetë pas simptomave të Alzheimerit, shkaku kryesor i demencës.

Ekspertët, të cilët e cilësuan këtë kërkim si ‘të parin e këtij lloji’, thanë se synimi i këtyre molekulave që ruajnë yndyrën mund të ndihmojë në uljen e rrezikut për sëmundjen e Alzheimerit tek njerëzit obezë.

Megjithatë, ata paralajmëruan se nevojiten kërkime të mëtejshme për të provuar nëse këto molekula ‘kontribuojnë drejtpërdrejt’ në akumulimin e amiloidit.

Dr. Stephen Wong, ekspert në imazheri mjekësore dhe biologjinë e çrregullimeve neurologjike në Houston Methodist Academic Institute dhe bashkautor i studimit, tha: “Siç kanë theksuar studimet e fundit, obeziteti tani njihet si faktori kryesor i modifikueshëm i rrezikut për demencë.”

Në studim, studiuesit morën mostra nga persona të dobët dhe obezë në spital për të gjurmuar nivelet e dhjamit nënlëkuror dhe visceral.

Dhjami nënlëkuror është shtresa e yndyrës menjëherë nën lëkurë që mund të kapet me dorë, ndërsa dhjami visceral është më i thellë, që rrethon organet e brendshme.

Testet e kryera tashmë mbi pacientët, përfshirë analizat e lëngut cerebrospinal, u përdorën për të vlerësuar nivelet e amiloidit në tru.

Studiuesit zbuluan se llojet dhe nivelet e lipideve në molekulat që ruajnë yndyrën ndryshonin mes personave obezë dhe të dobët.

Nivelet më të larta të disa lipideve të caktuara, të gjetura tek pacientët obezë, ndryshonin shpejtësinë me të cilën amiloidi grumbullohej, thanë ata.

Molekulat e vogla ishin në gjendje të kalonin barrierën hemato-encefalike, shtuan ata.

Duke shkruar në revistën Alzheimer’s & Dementia, studiuesit thanë se synimi i këtyre molekulave të vogla dhe ndërprerja e komunikimit të tyre që mund të çojë në formimin e pllakave, mund të ndihmojë në uljen e rrezikut për Alzheimer tek njerëzit me obezitet.

Por ata shtuan se, ndonëse studimi ofroi një njohuri të vlefshme për lidhjen mes molekulave dhe akumulimit të amiloidit në tru, ai ‘nuk vërteton’ nëse ato ‘kontribuojnë drejtpërdrejt’.

Studimet e ardhshme mbi kafshët do të jenë thelbësore për të eksploruar ‘efektet e mundshme ngatërruese’ që mund të kenë ndikuar në gjetje dhe nëse ekziston një lidhje përfundimtare.

Trajtimet ose strategjitë që synojnë molekulat më pas mund të veprojnë si ‘terapi të mundshme për sëmundjet neurodegjenerative’, thanë ata gjithashtu.

Kjo vjen pas një studimi historik vitin e kaluar, i cili sugjeroi se pothuajse gjysma e rasteve të Alzheimerit mund të parandalohen duke trajtuar 14 faktorë të stilit të jetesës që nga fëmijëria.

Ekspertë botërorë zbuluan dy faktorë të rinj rreziku — kolesteroli i lartë dhe humbja e shikimit — që së bashku ishin përgjegjës për gati një në dhjetë raste demence globalisht.

Ata iu bashkuan 12 faktorëve ekzistues, duke filluar nga gjenetika deri tek statusi i duhanpirjes, të cilët ekspertët i kanë identifikuar si rritës të rrezikut që një person të zhvillojë demencë.

Ekspertët pohuan se studimi, i botuar në revistën prestigjioze The Lancet, ofroi më shumë shpresë se ‘ndonjëherë më parë’ se çrregullimi që shkatërron kujtesën dhe prek miliona jetë mund të trajtohet.

Sëmundja e Alzheimerit është forma më e zakonshme e demencës dhe prek 982,000 njerëz në Mbretërinë e Bashkuar.

Problemet e kujtesës, vështirësitë në të menduar dhe arsyetuar si dhe problemet e gjuhës janë simptomat e hershme të zakonshme të gjendjes, të cilat përkeqësohen me kalimin e kohës.

Një analizë nga Alzheimer’s Research UK gjeti se 74,261 njerëz vdiqën nga demenca në vitin 2022 krahasuar me 69,178 një vit më parë, duke e bërë atë vrasësin më të madh të vendit.

Megjithatë, sëmundja e Alzheimerit është në rritje globalisht; shifrat nga Frontiers zbuluan se nga viti 1990 deri në 2019, rastet e reja të Alzheimerit dhe demencave të tjera globalisht u rritën me rreth 148 për qind, dhe rastet totale u rritën me rreth 161 për qind.

Kjo nuk ndodh vetëm për shkak të ndotjes së ajrit, por pasqyron gjithashtu popullsinë në plakje gjithnjë e më të madhe të botës. /GazetaExpress/