Shkencëtarët propozojnë një mënyrë të pazakontë për të shpëtuar Rrymën e Gjirit — dhe përfshin shkrirjen e një shtrese akulli

Mistere

Gazeta Express

28/11/2025 19:39

Shkrirja e Shtresës Perëndimore të Akullit në Antarktidë mund të jetë çelësi për të parandaluar kolapsin e Rrymës së Gjirit (Gulf Stream), sugjeron një studim i ri befasues.

Kjo masë gjigante akulli në hemisferën jugore përmban rreth 750.000 milje kub akull – mjaftueshëm për të mbushur pothuajse tre miliardë herë stadiumin “Wembley”.

Sipas shkencëtarëve, uji i kripur që çlirohet nga shkrirja e saj mund të udhëtojë drejt Atlantikut të Veriut dhe të ndihmojë në ruajtjen e dendësisë së ujit që mban në lëvizje një nga qarkullimet më të rëndësishme oqeanike në planet: AMOC.

Megjithatë, studiuesit theksojnë se në çdo aspekt tjetër shkrirja e kësaj shtrese akulli do të ishte katastrofike.

Nëse ajo do të shkrihej plotësisht, niveli i detit do të rritej deri në 4.3 metra, duke shkaktuar përmbytje masive, dëme infrastrukturore dhe rrezik për jetë njerëzore.

Një zgjedhje e pamundur: shpëtimi i Evropës nga një “epokë e re akulli” apo parandalimi i përmbytjeve globale?

Sipas studiuesve, zbulimet e reja krijojnë një dilemë të frikshme:

A duhet të fokusohemi në ruajtjen e Rrymës së Gjirit — e cila mban Evropën të ngrohtë — apo të mbrojmë Shtresën Perëndimore të Akullit për të shmangur katastrofa detare globale?

“Është vështirë të thuhet cila prej këtyre skenarëve do të ishte më e keqe,” thotë Dr. Sacha Sinet, klimatolog në Universitetin e Utrecht.

Ai shton se mënyra e vetme për të shmangur të dy skenarët është ulja e menjëhershme e emetimeve të gazeve serrë.

Çfarë është AMOC dhe pse kjo qarkullim është jetik për klimën?

Rryma e Gjirit është vetëm një pjesë e sistemit shumë më të gjerë të quajtur Qarkullimi Meridional i Atlantikut (AMOC) — një lloj “brezi transportues” i oqeanit.

Ky sistem:

transporton ujë të ngrohtë nga tropikët drejt veriut;

çliron nxehtësi në Evropë dhe Amerikën e Veriut;

krijon akull në veri, duke lënë pas ujë me kripësi të lartë;

uji i kripur fundoset dhe kthehet drejt jugut në thellësi.

Ky proces mban klimën e Evropës relativisht të butë.

Nëse AMOC ngadalësohet apo shembet, kontinenti europian dhe pjesë të SHBA rrezikojnë të përballen me temperatura shumë më të ulëta, madje edhe me një mini-epokë akulli.

Si mund ta “shpëtojë” Antarktida këtë sistem?

Përmes një modeli klimatik të quajtur CLIMBER-X, studiuesit simuluan se çfarë do të ndodhte nëse Groenlanda dhe Antarktida do të pësonin shkrirje të shpejtë për shkak të ngrohjes globale.

Rezultatet ishin befasuese:

Shkrirja e Groenlandës, e njohur tashmë, e destabilizon AMOC-un dhe e shtyn drejt kolapsit.

Por në disa skenarë, shkrirja e shpejtë dhe e sinkronizuar e Antarktidës e stabilizon sistemin, duke dërguar ujë pak më të kripur drejt Atlantikut të Veriut.

Megjithatë, efekti pozitiv ndodh vetëm nëse kohëzgjatja dhe ritmi i shkrirjes janë “të saktë”.

Nëse shkrirja ndodh shumë vonë ose është shumë e ngadaltë, ajo jo vetëm që nuk ndihmon, por mund ta përshpejtojë kolapsin e AMOC-ut.

“Nuk ka rrugë të sigurt”: Mesazhi i shkencëtarëve

Dr. Sinet paralajmëron se:

reduktimi i emetimeve është mënyra e vetme për të shmangur të dy skenarët shkatërrues;

megjithatë, zbulimet e studimit mund të ndihmojnë të kuptojmë më mirë zhvillimet e ardhshme klimatike.

“Nëse emetimet mbeten shumë të larta dhe sistemet kryesore klimatikë hyjnë në pikën e tyre kritike, atëherë kuptimi i asaj se cili prej tyre shembet i pari bëhet thelbësor për të përgatitur shoqëritë,” thotë ai.

Ndërsa efektet e Groenlandës janë tashmë të pranuara gjerësisht nga komuniteti shkencor, ndikimi i Shtresës Perëndimore të Akullit të Antarktidës është ende i paqartë dhe pritet të debatohet për vite me radhë. /GazetaExpress/