Shkencëtarët e njohur zbulojnë shenjat më të hershme të demencës që nuk lidhen me kujtesën

Keshilla Mjekësore

Gazeta Express

11/06/2025 19:35

Ndryshimet në shikim, dëgjim, shije, prek dhe ekuilibër janë shenja të panjohura të demencës që mund të shfaqen vite përpara se të shfaqen simptomat e njohura, kanë paralajmëruar ekspertët.

Demenca, një gjendje që ndikon jetën e miliona njerëzve, njihet për problemet që shkakton me kujtesën, gjuhën dhe gjendjen shpirtërore.

Mjekët, duke përdorur mjete si testet e kujtesës dhe intervistat, fokusohen në këto aspekte kur diagnostikojnë këtë sëmundje.

Por tani shkencëtarët thonë se ka prova të shumta që tregojnë se demenca fillon të dëmtojë shqisat shumë vite përpara se të shfaqen simptomat klasike.

Kjo, sipas tyre, ofron shpresë që ndryshimet shqisore mund të përdoren si një shenjë paralajmëruese e hershme, duke ndihmuar që pacientët të diagnostikohen shumë më herët.

Ata kanë kërkuar që këto ndryshime shqisore të përfshihen në testet standarde të diagnostikimit të demencës, të cilat aktualisht fokusohen kryesisht në vështirësitë e kujtesës.

Një diagnozë e hershme për demencën konsiderohet vendimtare, pasi edhe pse sëmundja nuk ka kurë, trajtimet mund të lehtësojnë simptomat dhe ngadalësojnë përparimin e saj.

Ekipi përfshin tre ekspertë të njohur për demencën: profesorja Andrea Tales nga Universiteti i Swansea, Dr Emma Richards nga Shëndeti Publik i Uellsit dhe profesori Jan Kremláček nga Universiteti Charles në Pragë.

“Zgjerimi i qasjes diagnostikuese përtej testimit të kujtesës hap mundësinë për të identifikuar demencën në fazat para-klinike, kur terapitë dhe ndryshimet në stilin e jetës mund të jenë më efektive,” shpjegoi profesori Kremláček.

Dr Richards shtoi:

“Shumë pacientë raportojnë përjetimin e këtyre ndryshimeve shqisore vite para se të marrin një diagnozë, por këto simptoma mund të shpërfillen gjatë vlerësimeve standarde kognitive.

T’i kuptosh dhe t’i adresosh këto çështje, si dhe të ofrosh mbështetje më herët, mund të sjellë ndryshime të mëdha, duke i mundësuar profesionistëve të kujdesit shëndetësor të ofrojnë mbështetje emocionale dhe sociale në një kohë që mund të jetë e turbullt dhe shqetësuese.

Përveç kësaj, të kuptuarit e ndryshimeve në shqisat e një personi mund të ndihmojë klinicistin të përcaktojë një diagnozë të demencës.”

Demenca, dhe sidomos shenjat e hershme të saj, janë lidhur më parë me ndryshime në perceptimin shqisor.

Si një sëmundje neurodegjenerative—që do të thotë se shkakton atrofizim dhe humbje graduale të indit dhe vëllimit të trurit—mendohet se kjo ndikon te mënyra si funksionojnë shqisat tona, madje që në fazat e hershme.

Më herët këtë vit, neurologët theksuan se humbja e ndjesisë së nuhatjes mund të jetë një shenjë e hershme e demencës dhe mund të shfaqet 10 vjet përpara simptomave të tjera të njohura.

Por nuk është vetëm nuhatja—ndërprerjet e shikimit dhe problemet me ekuilibrin janë disa nga shenjat më të hershme, shpesh të neglizhuara, veçanërisht te pacientët më të rinj.

Duke shkruar për The Conversation këtë vit, Molly Murray, një eksperte për demencën me fillim të hershëm nga Universiteti i West Scotland, tha se për shumë pacientë, shenja e parë e sëmundjes janë problemet me sytë.

“Kërkimet tregojnë se për rreth një të tretën e njerëzve me Alzheimer me fillim të hershëm [forma më e zakonshme e demencës], simptomat e para ishin problemet me koordinimin dhe ndryshimet në shikim,” shkroi ajo.

Ekspertët kanë paralajmëruar gjithashtu se problemet me perceptimin hapësinor, si qëndrimi shumë afër njerëzve, janë gjithashtu shenja paralajmëruese që mund të shfaqen deri në 20 vjet përpara simptomave klasike.

Më shumë se 944,000 njerëz në Mbretërinë e Bashkuar mendohet se jetojnë me demencë, ndërsa në SHBA ky numër shkon rreth 7 milionë.

Analiza e fundit nga Shoqata e Alzheimerit vlerëson se kostoja totale vjetore e demencës në Mbretërinë e Bashkuar është 42 miliardë paund, me familjet që mbajnë barrën kryesore.

Një popullatë që po plaket do të thotë se këto kosto—që përfshijnë të ardhurat e humbura të kujdestarëve të papaguar—pritet të rriten në 90 miliardë paund në 15 vitet e ardhshme.

Një analizë e veçantë e Alzheimer’s Research UK tregoi se 74,261 njerëz vdiqën nga demenca në vitin 2022, krahasuar me 69,178 një vit më parë, duke e bërë sëmundjen shkakun më të madh të vdekjes në vend. /GazetaExpress/