Shenja e parë e fshehtë e demencës që mund të shfaqet 20 vjet përpara simptomave të zakonshme

Keshilla Mjekësore

Gazeta Express

29/05/2025 21:24

Shkencëtarët kanë identifikuar një shenjë të hershme dhe të fshehtë të demencës që mund të shfaqet deri në 20 vjet para se të fillojnë simptomat klasike si humbja e kujtesës apo vështirësitë në të folur.

Humbja e orientimit në hapësirë – sinjali i parë paralajmërues

Problemet me orientimin hapësinor, si:

Vështirësi në leximin e hartave apo përdorimin e navigimit (sat nav),

Qëndrimi shumë afër të tjerëve pa e kuptuar,

Humbja e rrugës në vende të njohura,

…janë parë si shenjat e para të sëmundjes Alzheimer, sipas një studimi të ri nga Allen Institute for Brain Science në Seattle.

“Kjo ndodh sepse zona e trurit që kontrollon navigimin hapësinor ndikohet e para”, shpjegon Prof. Michael Hornberger, ekspert për demencën në Universitetin e East Anglia.

Dy fazat e sëmundjes

Studimi ndan sëmundjen në dy “epoka” (fazë fillestare dhe fazë e avancuar):

Faza “stealth” (e fshehtë):

Fillon dekada para simptomave të zakonshme.

Dëmtimi fillon në disa qeliza shumë të ndjeshme në tru, veçanërisht ato që lidhen me orientimin dhe lëvizjen në hapësirë.

Këto ndryshime nuk shfaqen në skanime të zakonshme të trurit.

Faza e dytë:

Karakterizohet nga grumbullimi i proteinave tau dhe amyloid në tru.

Kjo shkakton pllakëza dhe nyje që shkatërrojnë qelizat e trurit dhe shkaktojnë simptomat e njohura: humbje kujtese, vështirësi në të folur, dhe probleme me mendimin dhe arsyetimin.

Në studim, studiuesit analizuan trurin e 84 personave të ndjerë me Alzheimer dhe zbuluan se edhe nivelet e ulëta të proteinave të dëmshme shoqëroheshin me humbje të qelizave nervore thelbësore.

“Identifikimi i këtyre qelizave të para që dëmtohen mund të jetë çelësi për trajtime parandaluese”, tha Dr. Mariano Gabitto, drejtuesi i studimit.

Mundësi për trajtim të hershëm

Ekspertët janë optimistë se ndërhyrjet gjatë fazës së heshtur mund të:

Ngadalësojnë progresin e sëmundjes,

Apo të parandalojnë plotësisht shfaqjen e simptomave të rënda.

“Kjo periudhë e gjatë pa simptoma është një mundësi e artë për zbulim të hershëm dhe ndërhyrje parandaluese”, tha Dr. Igor Camargo Fontana nga Alzheimer’s Association.

Rreziku nga sindroma metabolike

Një tjetër zbulim vjen nga Koreja e Jugut, ku studiuesit gjetën se:

Sindroma metabolike rrit rrezikun për demencë me fillim të hershëm deri në 24%.

Kjo sindromë përfshin tre ose më shumë nga këto kushte:

Dhjamosje në bark

Tension i lartë

Sheqer i lartë në gjak

Trigliceride të larta

Nivele të ulëta të kolesterolit “të mirë” (HDL)

Personat që i kishin të pesë këto kushte, kishin 70% më shumë rrezik për të zhvilluar demencë.

Një kërcënim global në rritje

Në Mbretërinë e Bashkuar, rreth 982,000 persona jetojnë me demencë.

Parashikohet që ky numër të arrijë 1.4 milion deri në vitin 2040.

Kostoja e sëmundjes në 2024 ishte rreth £42 miliardë, dhe mund të dyfishohet në 15 vitet e ardhshme.

Alzheimeri përbën 60% të rasteve me demencë, dhe është shkaku kryesor i vdekjes në Britani, sipas analizës së Alzheimer’s Research UK për vitin 2022.

✅ Pikat kyçe për ta mbajtur mend:

Shenjat e para: vështirësi në orientim hapësinor, jo kujtesa.

Faza e fshehtë e sëmundjes nis dekada më herët.

Zbulimi i hershëm mund të bëjë diferencën për parandalim ose ngadalësim të progresit.

Stili i jetesës dhe sindroma metabolike janë faktorë rreziku të rëndësishëm që duhen adresuar. /GazetaExpress/