Rusia duhet të paguajë – dhe nuk ka asnjë arsye pse nuk duhet

OP/ED

Gazeta Express

09/10/2023 12:06

Nga Gintare Skaistë, Ministre e Financave e Republikës së Lituanisë

Nuk do të ishte vetëm moralisht e drejtë, por edhe pragmatikisht e arsyeshme të kërkohej mënyra për të sekuestruar ose përdorur asetet e ngrira dhe të paluajtshme ruse – përndryshe vendet perëndimore do ta paguajnë faturën.

Ukraina ka qenë jashtëzakonisht e suksesshme në mbrojtjen kundër Rusisë agresore dhe mbështetja nga Bashkimi Evropian dhe aleatët perëndimorë e ka forcuar ndjeshëm qëndrueshmërinë e saj. Megjithatë, ne duhet të bëjmë më shumë së bashku, duke përfshirë marrjen e masave jokonvencionale – të tilla si përdorimi i aseteve ruse të ngrira dhe të çmontuara.

Gjatë vitit të kaluar, BE ka bërë përparim të rëndësishëm në identifikimin e një qasjeje ligjore potencialisht të zbatueshme për përdorimin e mbi 200 miliardë eurove të aktiveve të bankës qendrore ruse të fjetura në shtetet anëtare për të mbështetur përpjekjet e Ukrainës për rindërtim. Midis opsioneve të ndryshme të shqyrtuara, duket se po shfaqet një konsensus se futja e një opsioni “kontributi të papritur” do të ishte rruga më premtuese – dhe do të ishte në përputhje me të drejtën e BE-së dhe atë ndërkombëtare.

Kjo zgjidhje parashikon që kujdestarët e këtyre aseteve të fjetura do të detyrohen të paguajnë në buxhetin e BE-së fitimet e tyre të papritura, të cilat pritet të arrijnë në rreth 3 miliardë euro në vit.

Vënia në dispozicion e kësaj shume për të mbështetur Ukrainën do të ishte një hap i mirëpritur përpara. Megjithatë, duke pasur parasysh se nevojat totale të rimëkëmbjes dhe rindërtimit të vendit vlerësohen në mbi 400 miliardë euro, ky opsion i ” kontributit të papritur ” nuk do të mjaftonte. Në këtë drejtim, ne duhet të vazhdojmë të punojmë për mënyrat për të kapur ose përdorur asetet ruse të ngrira dhe të çmontuara dhe transferimin e këtyre fondeve në Ukrainë.

Kjo do të ishte jo vetëm moralisht e drejtë, por edhe pragmatikisht e arsyeshme – përndryshe vendeve perëndimore do të duhej të paguanin faturën e plotë për dëmin e shkaktuar nga padrejtësia e Rusisë.

Duke qenë se sekuestrimi i aseteve ruse përfshin çështje komplekse ligjore – duke përfshirë të drejtat e pronës dhe çështjet e imunitetit shtetëror – dhe se nevojiten diskutime të mëtejshme politike, BE-ja duhet, si hap i parë, të shqyrtojë në këtë fazë opsionin e “kontributit të papritur” .

Fatkeqësisht, pavarësisht nga konsideratat e gjera ligjore që janë ndërmarrë deri më sot, duket se konsensusi politik për imponimin e një “kontributi të papritur” mbi asetet e çmontuara ruse mbetet i pasigurt. Shqetësimet rreth kësaj marrëveshjeje sillen kryesisht rreth rreziqeve të perceptuara financiare për BE-në që lidhen me shitjet e mundshme të aktiveve në euro dhe një rënie në rëndësinë e euros si monedhë rezervë globale.

Megjithatë, edhe nëse këto shqetësime janë legjitime, ato nuk duhet të mbivlerësohen dhe nuk duhet të bëhen pengesë për veprime moralisht të drejta dhe largpamëse.

Që kur BE-ja vendosi të ngrijë aktivet e bankës qendrore të Rusisë pas pushtimit të Ukrainës, nuk ka pasur shenja të dukshme të rënies së besimit në euron si monedhë rezervë ndërkombëtare – megjithëse rreziqe të ngjashme për stabilitetin financiar tashmë janë ngritur.

Përkundrazi, raporti i fundit i Bankës Qendrore Evropiane (BQE) mbi rolin ndërkombëtar të euros tregon se pozicioni global i monedhës është forcuar. Kjo mund të shihet nga tregues të ndryshëm, duke përfshirë: mbi pozicionin e euros në rezervat valutore, teprica e letrave me vlerë të borxhit ndërkombëtar dhe aktivitetin në tregjet valutore. Në këtë sfond, shqetësimet për stabilitetin financiar nuk duket të jenë mjaftueshëm të bazuara.

Për më tepër, zbatimi i opsionit të kontributit të papritur nuk ka gjasa të ketë një ndikim të rëndësishëm në perceptimin e zotëruesve të aktiveve të huaja për rreziqet e euros.

Kjo për shkak se një vendim i tillë do të zbehej në shtrirje dhe rëndësi në krahasim me veprimin e përbashkët tashmë të ndërmarrë nga institucionet kryesore financiare të të gjithë anëtarëve të G7, përkatësisht ngrirjen e aseteve shtetërore ruse. Çdo alternativë e mundshme ndaj euros që ka një shkallë të krahasueshme të hapjes së llogarisë së kapitalit – qoftë dollari amerikan, jenit japonez apo paundi britanik – si rrjedhim nënkupton mundësinë që aktivet mund të ngrihen ose të imobilizohen, gjë që është një konsideratë shumë më e rëndësishme sesa fakti që këto asete mund t’i nënshtrohen më pas masave kufizuese shtesë.

Për më tepër, BE-ja rrezikon dëmtime të konsiderueshme të reputacionit nëse braktis opsionin e një “kontributi të papritur”.

Siç raportohet në media, rreth gjysma e këtyre aseteve të çmontuara të Bankës Qendrore Ruse aktualisht mbahen në para të gatshme dhe një pjesë e konsiderueshme e aseteve të mbetura do të konvertohen në para në vitet e ardhshme. Këto para të gatshme, kur parkohen në bankën qendrore, do të mbajnë interes me normën e interesit të depozitave, e cila aktualisht është 4%.

Në thelb, kjo do të thotë se BQE do të jetë burimi kryesor i të ardhurave bujare nga interesi. Dhe do të ishte shumë e diskutueshme nga pikëpamja sociale dhe politike nëse këto para do të ktheheshin përsëri në bankën qendrore ruse në një moment. Prandaj, opsioni i “kontributit të papritur” duhet të shihet si një zgjatje e regjimit të sanksioneve që trajton të ardhurat e jashtëzakonshme që u krijuan si një efekt anësor i mobilizimit të aseteve.

Është gjithashtu e rëndësishme të merret në konsideratë përdorimi i aseteve ruse të ngrira dhe të çmontuara në kontekstin e autonomisë së hapur strategjike të BE-së.

Një Ukrainë fitimtare dhe e begatë korrespondon plotësisht me interesat strategjike të BE-së, prandaj nuk duhet hezituar të përdoret pozicioni i euros në sistemin monetar global brenda kuadrit të së drejtës evropiane dhe ndërkombëtare për të ndjekur objektivat gjeopolitike të Bashkimit.

Përvoja e Shteteve të Bashkuara në shfrytëzimin e rolit qendror të dollarit në sistemin financiar ndërkombëtar si një mjet kyç në paketën e veglave të sanksioneve jashtëterritoriale mund të shërbejë si frymëzim për BE-në.

Dështimi për të vepruar me vendosmëri përballë situatës më të vështirë gjeopolitike në kontinent që nga Lufta e Dytë Botërore mund të dëmtojë përfundimisht rolin e euros si një monedhë e besueshme në sistemin e bazuar në rregulla ndërkombëtare, pasi mund të vërë në pikëpyetje koherencën e BE-së si aktor gjeopolitik.

Duke pasur parasysh të gjitha këto, BE-ja nuk duhet të shmangë marrjen e një roli udhëheqës dhe zbatimin e shpejtë të opsionit të kontributit të papritur.

Paralelisht, duhet të vazhdojnë përpjekjet për të marrë mbështetje nga partnerë ndërkombëtarë me të njëjtin mendim. Shtetet e Bashkuara kanë shprehur kohët e fundit mbështetje për nismën e BE-së si një opsion praktik dhe aleatët e tjerë perëndimorë mund të ndjekin shembullin. Megjithatë, është detyra e BE-së të marrë një rol pionier këtu.

Meqenëse rreth një e treta e aseteve të ngrira dhe të pezulluara ndodhen jashtë BE-së, një koalicion i gjerë partnerësh që zbatojnë zgjidhjen e “kontributit të papritur” natyrisht do të forconte legjitimitetin e tyre dhe do të rezultonte në transferimin e shumave më të mëdha parash në Ukrainë.

Mbi të gjitha, bashkëpunimi ndërkombëtar për përdorimin e aseteve ruse të ngrira dhe të pezulluara do të jepte një argument bindës për një përgjigje vendimtare nga komuniteti global dhe do të tregonte se është krejtësisht e papranueshme të shkelen normat ndërkombëtare duke nisur agresion të pajustifikuar kundër një shteti sovran. Siç tha ish-presidenti amerikan Ronald Reagan: “E keqja është e pafuqishme kur njerëzit e mirë nuk kanë frikë”.