Poezia e javës / Serhiy Zhadan

Serhiy Viktorovych Zhadan (23 gusht 1974) është poet, romancier, eseist dhe përkthyes ukrainas

MERRE ME VETE VETËM ATË QË ËSHTË MË RËNDËSISHMJA

 Serij Zhadan

Merre më vete vetëm atë që është më e rëndësishmja. Merri letrat.

Merre vetëm atë që mund ta bartësh.

Merri ikonat dhe qëndisjet, merre argjendin,

Merre kryqin prej druri dhe dublikatat e arta.

Merre pak bukë, perime nga kopshti, pastaj largohu.

Nuk do të kthehemi kurrë më.

Nuk do ta shohim kurrë më qytetin tonë.

Merri letrat, të gjitha, çdo copë lajmi të keq të fundit.

Nuk do ta shohim kurrë më dyqanin tonë të lagjes.

Nuk do të pimë kurrë më nga ai pus i tharë.

Nuk do të shohim kurrë më fytyra të njohura.

Ne jemi refugjatë. Do të ikim gjithë natën.

Do të arratisemi përtej fushave me luledielli.

Do të ikim nga qentë, do të pushojmë me lopët.

Do të nxjerrim ujë veç me duar,

Do të rrimë duke pritur në kampe, duke u ngritur nervat dragonjve të luftës.

Nuk do të kthehesh, dhe miqtë nuk do të kthehen kurrë.

Nuk do të ketë kuzhina me tym, punë të zakonshme,

Nuk do të ketë drita ëndërruese në qytetet e fjetura,

lugina të gjelbra, djerrina periferie.

Dielli do të jetë një njollë në dritaren e një treni të lirë,

duke nxituar përtej gropave të kolerës të mbuluara me gëlqere.

Do të ketë gjak në thembra të grave,

roje të lodhur në tokat kufitare të mbuluara me borë,

një postier i vrarë më çantën bosh,

një prift me një buzëqeshje fatkeqe varur nga brinjët e tij,

qetësia e një varreze, zhurma e një poste komandimi,

dhe lista të paredaktuara të të vdekurve,

aq të gjata sa nuk do të ketë kohë të mjaftueshme

për t’i kontrolluar në kërkim të emrit tënd.

Përktheu: Valon Veliqi

Nëse janë duke të të përzënë nga shtëpia, çfarë duhet të marrësh me vete?

Nga Donjeta Abazi

Merri të gjitha, që janë me rëndësi, merri letrat. Thirrja e shkrimtarit është e dhimbshme deri në asht, kur dihet që po flitet për një refugjat, jo për një shkrimtar jo për një poet, as për një arkitekt a mjek, po flitet për një refugjat, për mijëra refugjatë.

Vargjet e poezisë të poetit ukrainas fshehin në një formë, dorëzimin, revoltën ndaj asaj që botërisht njihet si njerëzore, por që botërisht po ashtu shpërfillet nga të mëdhenjtë.

‘Merre vetëm atë që mund ta bartësh’, sepse luftërat kërkojnë kilometra, kërkojnë ecje, kërkojnë net pa gjumë e ditë pa bukë, sepse luftërat nuk ta ofrojnë luksin ta marrësh atë që peshon me tepër se frika jote, sepse të ecësh si refugjat është me keq se të vdesësh në front.

Nostalgjia e vendit të fëmijërisë, e dyqanit të fshatit, e fytyrave të njohura janë më shumë së mall për ikje. Poeti hyn në lëkurën e njerëzve të vet për ta ndier dhembjen përtej kujtimeve të tyre, brenda shpirtit të tij. Për refugjatët, edhe për poetin në këtë rast, vret fëmijëria, vret një pjesë e kujtimeve që edhe nëse do të kthehen në vendlindje nuk do t’i gjejnë, sepse dikush qysh tash po i shkatërron para tyre, para syve të tyre.

‘Nuk do të kthehemi kurrë më’, dorëzimi është aty qëndron para tyre, të gjithë janë pjesë e turmës së njerëzve që ikin pa idenë se ku po shkojnë e pa idenë se kur do të kthehen, e edhe më keq, nëse do të kthehen ndonjëherë.

“Ne jemi refugjatë”, kjo e përkufizon të gjithën, kjo u jep kuptim vargjeve tjera të poezisë, kjo e shtyn lexuesin ta ndiejë njerëzoren e poetit mes vargjeve pa djallëzi. Fushat me luledielli, tymnajat e oxhaqeve, lopët e huaja, këto i presin refugjatët e disa prej tyre mbesin ne kujtesën e tyre për të mos u harruar.

Ata që pësojnë më shumë në luftëra janë ata që nuk kanë faj, ata që nuk kanë faj në luftëra janë të gjithë pos njërit që e ka filluar, e ka prishur iluzionin e një fëmije, të një gruaje, të një bjeshkatari, të një shahisti, iluzionet e të gjithëve, pos iluzionit të vet.

“Do të ketë gjak në thembra të grave” dhe kaq. Nuk thuhet ndryshe e më shumë revoltë se kaq, gratë janë ato që kanë miliona frikëra brenda këpucëve të tyre si refugjatë, ato s’kanë asgjë të sigurt, bile e japin jetën hua aq thjeshtë si kur vendosen baste.

Edhe postieri i vrarë me çantën bosh edhe prifti me buzëqeshjen fatkeqe edhe qetësia e një varreze janë një, janë nën komandë, janë të planifikuara. Pastaj emri i secilit prej tyre, i të gjithë refugjatëve në listën e gjatë të të vrarëve e cila nuk ka fund.

…

Ajo që autori bën me poezinë është çiltërsia e vargjeve që mbushen me kujtime të fëmijërisë, të lagjeve, rrugicave, dyqaneve e vetë vendlindjes, deri  kur poeti i drejtohet lexuesit në vetën e parë duke i kujtuar se edhe ai do të mbetet aty në listën e të vrarëve me të gjithë, me të gjithë përfshi poetin.

Serij Zhaden e di se me kujtimet e refugjatëve që kanë lënë në tokat e tyre poezia do të godasë më fort, por ama edhe goditja në poezi na vjen reale e hiç e qëllimshme, sepse ashtu ndodh, sepse njerëzit lënë një pjesë shpirti kur largohen kilometrave të panjohura larg prej vendit ku janë rritur.

Thirrja e tij në fillim kalon përtej ndjenjës së përgjithshme që na fal një poezi, në vargjet e para lexuesi e di që nuk do të lexojë çfarëdo dhimbjeje poetike, por bëhet gati për një ndjeshmëri edhe më të thellë. 

Nuk duhet të jetë gjithsesi e komplikuar poezia që të jetë më e ndjeshme, sepse edhe po të mendohej si e tillë nuk do të ishte më origjinale se sa në formën e thjeshtë në të cilën është shkruar.

Poeti ukrainas i shkroi në ketë poezi vendit e refugjatëve të tij në vitin 2015, ama kjo disi mbetet aktuale edhe sot, sidomos sot.

Një lexues ukrainas e përjeton ndryshe këtë poezi nëse e lexon në këto kohë, është diçka që nuk kërkon diskutim, ama të gjithë ne tjerët që e lexojmë poezinë, i ofrohemi ndjenjës që e përçon poeti, dhe kjo krejt për shkak të origjinalitetit mes vargjeve.

Vargjet e fundit janë dorëzim, poeti edhe pse në dhimbje po pranon fatin po pranon atë që është më e lehta për të ndodhë në raste të tilla, bile i kujton edhe tjetrit se do të jetë pjesë e kësaj tragjedie.

Listat e gjata të të vdekurve që është e vështirë të korrigjohen e redaktohen për shkak të numrit të madh të tyre e përmbyllin poezinë e Serij Zhaden, e mbyllin një letër të një refugjati që e ka ‘luksin’ t’i thur vetes vargje të zymta, e këto vargje të puthitën me njerëzit e tij si testament kolektiv.

/Gazeta Express