Poezi nga Xhevdet Bajraj

Xhevdet Bajraj (6 mars 1960 – 22 qershor 2022) konsiderohet një ndër poetët më të mëdhenj kosovar. Bajraj është shpërblyer me çmime të shumta, si çmimi ‘Ali Podrimja’ për veprën më të mirë poetike të vitit, më 2019 për përmbledhjen ‘Kur qajnë hardhitë’ dhe më 2022 për përmbledhjen ‘Burri që lozte me engjëjt’.

Duke vdekur ngadalë

Isha i shtrirë si trevjeçar

në livadhin pranë shtëpisë në Banjë

(herë të Malishevës e herë të Therandës)

kur i pashë për herë të parë

retë e stërmëdha

të bardha

që po lëviznin në qiell

dhe na kërcënonin të na përpijnë

e të vazhdojnë me ne tutje

apo së paku të bien mbi ne

mbi shtëpinë tonë që e kishim me qira

dhe të na rrafshojnë me tokë

Ishte frika ime e parë

e madhe

që ma fshive me buzëqeshje

duke më shpjeguar që ato sjellin paqe

ato ua shuajnë etjen luleve e grunajave

zogjve dhe kafshëve

tokës

Frikën e dytë të madhe e përjetova

derisa isha katër vjeç

po ashtu në fshatin Banjë

kur një ushtar gjerman

nën qiellin e hapur

nga ekrani i autokinemasë

nga të gjithë të pranishmit aty

më kishte zgjedhur mua

për të ma drejtuar automatikun

Filmi është si ëndërr e keqe më the

mos e lejo zogun e zi të zhgjëndrrës

të ndërtojë çerdhe

brenda kafazit tënd të gjoksit

as mbi sup

se do të ushqehej me ëndrrat tua

që do të duhej të të hapnin shtigje

kah e ardhmja

Mos lejo të vdesin ëndrrat e bukura

se kur ato vdesin

nuk shkojnë në parajsë

dhe pa ëndrrat tua

ti nuk do të jesh ti

por hija jote e dënuar të jetoj

pa shpirt

në shkallët e pendimit që nuk do ta çojnë lart

por do ta zbresin në honin e përroit të vdekur

që i vdekur ngutet

drejt detit

po ashtu të vdekur

Kur i bëra gjashtë vjet

iu gëzova çarshisë së Rahovecit

kinemasë

bibliotekës

librarisë

rrushit të Rahovecit iu gëzova

dhe derisa më merreshin mendtë nga bukuria

në prehrin tënd mbolla ëndrra

pastaj e blejtë një vresht me babanë

dhe e ndërtuat një shtëpi

unë nuk munda të kontribuoja në atë moshë

përveç që e stolisa shtëpinë nga brenda me libra

e nga jashtë

e mbulova me pëllumba të butë

që shkonin aq bukur me lulet e tua

Kur i mbusha të shtatëmbëdhjetat

një bajloz i zi doli nga balta e Rahovecit

më kafshoi në shpirt

dhe dita e nesërme me kësulë të vdekjes mbi kokë

e me kosë në duar

më priste

në shtegun ku kalonte dielli para se të lindte

Ishte natë e gjatë

e gjatë sa lufta

Mos lejo që të tjerët të jetojnë

të ushqehen

të majmen

nga frika jote

se të nxjerrin nga shtëpia

nga lëkura jote të nxjerrin

dili errësirës përpara

dhe kafshoje

ashtu si e kafshon kafsha e lidhur

litarin

se zemra kur të zvogëlohet nga frika

mërdhin

Mëso se poezia është mënyra më e mirë

për t’u përballur me jetën

dhe nëse dikush duhet të të vras

le të jetë kjo metafora jote

e dalë nga një imazh i gjallë i yti

i realizuar në mënyrë të përsosur

Dikur më lindën fëmijët

Librat

lindi apartheidi

erdhi lufta që kurrë nuk mbaroi

Gjeneralët e rrejshëm

filluan të jetojnë në librat e historisë sonë

që i shkruajnë me jetët e të rënëve

dhe gjakun tonë të përgjumur

Pak para se të vdesësh më the

nëse do të mbijetosh biri im

atëherë duhet të luftosh me gjithçka ke

se tek e fundit

nuk ka më vend në varre

A po e sheh këtë burrë

duke vrapuar për në askund

me fëmijën e tij të vrarë në duar

një herë ishin të varrosur

por nuk i mbajti varri

tash po kërkon varr të ri

për veten dhe për fëmijën e tij

në Kosovë

Se edhe Kosovën e kanë qëlluar me granata

me bomba me plumba me thika

krimbat e bardhë të mishit

nxjerrin kokën nga plagët e saj

por ajo nuk ka forcë për të jetuar

e as për të vdekur nuk ka forcë

Të rënët në luftë

janë të fundit të llojit tonë

që vdiqën si njerëz

Këtyre që kanë mbetur

vetëm gjuha u është rritur

duke u stërvitur çdo ditë

për të lëpirë

çdo gjë që nuk lëpihet te tjetri

përveç nëse je mizë e kalit

Nënë

e kam parë një lis të vdekur

një ujk të vdekur

një zog të vdekur

një lumë të vdekur

një qiell të vdekur

përveç dy-tri dashurive të vdekura

që akoma më dhembin shumë

edhe ty e babanë të vdekur

veç vdekja ime është tmerrësisht e gjallë

dhe po më afrohet ngadalë

Një grua që kishte dashuruar shumë

Një grua e shndërruar në një grusht dheu
ende e mban mend
që dikur kishte dashuruar shumë
aq shumë
sa tani nga ajo
në një fushë pa Zot
mbinë lule
Nganjëherë
por vetëm nganjëherë
kafshët u afrohen
i nuhasin ato
e dridhen
pastaj e lëshojnë një zë
të dhimbshëm
si në ditën e parë të botës.

Ku i ke lulediejtë e tu Kosovë

Pranverës i munguan qengjat
e engjëjt që i bartëm mbi supe
vetëvrasje bënë

kur ra shiu

që njëherë kishte qenë shi

Lulediejtë ku i ke Kosovë

Dhembja për ata që shkuan në parajsë
krushq prej balte na bëri

derisa liria si nuse pret

ta zbret dikush
nga kali i vdekjes

Ku i ke lulediejtë ore lulediejtë ku të mbetën

Kjo tufë resh që si dele mitike i është qepur qiellit
s’pushon së përtypuri

atë trohë fytyrë të trishtë që ka mbetur nga dita
para këmbëve të këtij fëmije që dridhet
nën këmishën e përgjakur që ia fali jeta.

Ajo vajza që i mbijetoi luftës

tashmë është rritur

është bërë grua e nënë

Zemra i bëhet mal

kur i sheh dy vajzat e saj

duke lozur me kukulla

Edhe ajo ende e ruan kukullën e saj

që e kishte humbur një këmbë

kur eksplodoi bomba në afërsi të tyre

Loz me të

kur nuk e sheh askush

kur do të qajë

për njerëzit që i humbi atë ditë.

Kur budallallëku rritet si bari

Për atdhe është derdhur
një det me gjak
e ai tash fle
brenda dhimbjes
së arave të papunuara
nëpër të cilat
budallallëku
rritet si bari

Zgjoj valët e tua të tërbuara
Kosovë
disa anije me flamuj
të ndotur
duhet të fundosen
se edhe kur ne qajmë
jeta buzëqesh
bre nënën 

Gruaja dhe dielli

Me gjurmët e puthjeve në trup
lakuriq ike në gjumë
Yjet në qiell
morën formën e dritares sonë
e admirojnë bukurinë

Ndez cigaren të puth në ballë
sonte s´do të fle
do ta pres mëngjesin
e di ti
lindja e diellit më së bukuri pasqyrohet në ty.

Bukuroshja e lagjes

Ndoshta i ka pasur të gjitha
burrë e dashnorë
ndoshta
ndoshta të gjithë i ka pasur
e veç dashuria i ka munguar në këtë jetë

Sot e varrosën me një ombrellë në dorë
prifti i kishte thënë dikujt në besim
se në pjesën e qiellit
ku shkojnë ata që u ka munguar dashuria
gjithmonë bie shi.

/Gazeta Express