Objekti misterioz ndëryjor lëshon metale në mënyrë që sfidon shkencën: “Është jashtëzakonisht e çuditshme”

Mistere

Gazeta Express

03/10/2025 19:17

Një objekt i panjohur ndëryjor r që po kalon në Sistemin Tonë Diellor është vërejtur duke lëshuar metale në një mënyrë që sfidon ligjet e kometave.

Sipas të dhënave të reja nga Very Large Telescope në Kil, objekti i quajtur 3I/ATLAS po emeton sasi të mëdha nikeli në korën e tij gazore, ndërsa hekuri është i pranishëm vetëm në sasi më të vogla.

Shkalla e nikeli ndaj hekurit tejkalon çdo vëzhgim të mëparshëm të bërë te kometat, duke qenë edhe më ekstreme se 2I/Borisov, kometa e vetme ndërstellare e studiuar më herët. Nikeli është vërejtur gjatë gjithë aktiviteteve të 3I/ATLAS, ndërsa hekuri shfaqet vetëm kur kometa afrohet pranë Diellit.

Në kushte normale, kometat në këto distanca janë shumë të ftohta për të avulluar mineralet që përmbajnë këto metale të rënda.

“Kjo është jashtëzakonisht e çuditshme,” shkruajnë autorët e studimit, duke theksuar se raporti i çrregullt nikeli-hekur sfidon modelet ekzistuese të formimit dhe aktivitetit të kometave.

Studiuesit sugjerojnë se këto metale të pazakonta mund të vijojnë nga përbërës të rrallë metalikë, pika të vogla të nxehta në sipërfaqen e kometës, përbërja e saj kimike origjinale, ose nivele të larta të oksideve të karbonit. Por arsyeja e saktë pse 3I/ATLAS sillet kështu mbetet një mister, duke treguar sa ndryshe mund të jenë kometat ndërstellare nga ato të Sistemit Tonë Diellor.

3I/ATLAS është objekti i tretë ndërstellar i njohur që është vërejtur duke kaluar në sistemin tonë. I pari, ‘Oumuamua’, u zbulua në 2017, ndërsa 2I/Borisov u gjet në 2019.

“3I/ATLAS u formua në një sistem tjetër yjor dhe në mënyrë të panjohur u hodh në hapësirën ndërstellare,” tha NASA.

“Ai ka udhëtuar për miliona ose miliarda vjet, deri sa arriti së fundmi në sistemin tonë diellor. Po afron nga drejtimi i përgjithshëm i konstelacionit Shigjetari, pranë rajonit qendror të Rrugës së Qumështit.”

Në studime të mëparshme, astronomët gjetën nikeli dhe hekur te rreth 20 kometa të Sistemit Diellor, por raportet ishin më të ulëta dhe zakonisht përputheshin me përbërjen e Diellit.

Studiuesit sugjerojnë disa mekanizma për të shpjeguar metaleve të pazakonta, duke përfshirë ngrohjen e tepërt të grimcave të vogla të pasura me nikeli ose sublimimin e përbërjeve të pazakonta të quajtura karbonile.

Kometat ndëryjore si 3I/ATLAS ofrojnë një mundësi të rrallë për të studiuar kiminë e kometave jashtë Sistemit Diellor. Nikeli u zbulua në 3I/ATLAS në një distancë prej 361 milion miljesh nga Dielli, para se elementë të tjerë si hekuri ose cyanogeni të shfaqeshin në korë.

Kjo sugjeron se kometa mund të ketë një përbërje kimike të rrallë, në përputhje me vëzhgimet e mëparshme për raportin e saj të lartë dioksid-karboni ndaj ujit. Hekuri u zbulua për herë të parë në një distancë prej 246 milion miljesh.

Duke matur raportin nikeli-hekur në distanca të ndryshme nga Dielli dhe duke e krahasuar me kometat e Sistemit Diellor dhe 2I/Borisov, shkencëtarët shpresojnë të përcaktojnë nëse 3I/ATLAS është vërtet unik.

Të dhënat u mblodhën duke përdorur UV-Visual Echelle Spectrograph të VLT, duke kapur linjat e dobëta të emisionit në një gamë të gjerë valësh. Pas përpunimit për të hequr rrezet kozmike dhe dritën e sfondit, studiuesit matën ndriçimin e linjave të nikeli dhe hekurit për të llogaritur sasinë e metaleve në korën e kometës.

Ata gjithashtu matën sasinë e hidroksilit (OH), cyanogenit (CN) dhe karbonit diatomic (C₂) që prodhon kometa, për të krahasuar aktivitetin dhe përbërjen e saj me kometat e tjera.

Gjetjet mund të riformësojnë kuptimin tonë për formimin e kometave ndërstellare dhe sjelljen e metaleve në hapësirën e ftohtë. Ndryshe nga kometat e Sistemit Diellor, 3I/ATLAS duket se ka një përbërje kimike që sfidon modelet ekzistuese të formimit dhe aktivitetit të kometave. /GazetaExpress/