Nga 7 tetori tek nënshkrimi i marrëveshjes, kush është grupi palestinez Hamas dhe çfarë ka mbetur dy vjet pas luftës?

Lajme

Gazeta Express

10/10/2025 7:07

Grupi palestinez Hamas kreu një sulm të papritur ndaj Izraelit jugor më 7 tetor, duke vrarë 1,200 persona dhe duke kapur rreth 250 pengje në ditën më vdekjeprurëse në historinë e Izraelit. Kjo shkaktoi një luftë Izrael-Hamas që ka parë bombardimin më të rëndë izraelit të Gazës në 75 vjet konflikt.

Izraeli ka marrë dënim të gjerë për sjelljen e tij ushtarake në Gaza, ku më shumë se 65,000 palestinezë, shumica e tyre civilë, janë vrarë, sipas autoriteteve lokale shëndetësore më 24 shtator 2025, dhe si pasojë uria është përhapur. Hamasi ka pranuar vdekjen e disa prej udhëheqësve të tij ushtarakë, por nuk ka zbuluar numrin e luftëtarëve të tij të vrarë.

Po kush është Hamasi dhe si është krijuar kjo organizatë?

“Hamasi është një lëvizje politike. Është një parti politike që garon në zgjedhje ose ka garuar në zgjedhje. Dhe Hamasi ka një krah ushtarak, i cili quhet Brigadat Al-Qassam. Ata kanë ekzistuar pothuajse që nga themelimi i lëvizjes. Pra, ata gjithmonë kanë pasur një fraksion militant, por janë rritur ndjeshëm në numër, trajnim dhe pajisje që kur Hamasi mori pushtetin në Gaza, sepse kjo ua bëri më të lehtë organizimin e forcave të tyre, shfrytëzimin e fondeve, sepse de facto Hamasi e ka drejtuar Gazën si qeveri pra është shumë e vështirë të dallosh midis forcave të sigurisë së Rripit të Gazës, apo jo? Pra, në thelb njerëzit që mbikëqyrin funksionet e të ngjashme, dhe Hamasi që është shumë i ngjashëm, sepse këto ditë, nëse para 7 tetorit, ishe i lidhur me forcat e sigurisë së Gazës, ishe i lidhur edhe me Hamasin, apo jo? Sepse ata në thelb kishin infiltruar, nëse do të thoshit, aparatin politik të Gazës”, shprehet Wolf-Christian Paes.

Hamasi ka pranuar vdekjen e disa prej udhëheqësve të tij ushtarakë, por nuk ka zbuluar numrin e luftëtarëve të tij të vrarë. Hamasi është një akronim i frazës arabe “Lëvizja Islamike e Rezistencës”. U themelua në vitin 1987 nga Vëllazëria Myslimane gjatë Intifadës së parë Palestineze, ose kryengritjes. Është përcaktuar si grup terrorist nga Izraeli, Shtetet e Bashkuara, Bashkimi Evropian, Britania, Kanadaja dhe Japonia. Hamasi i karakterizon aktivitetet e tij të armatosura si rezistencë kundër pushtimit izraelit.

Karta themeluese e Hamasit e vitit 1988 bëri thirrje për shkatërrimin e Izraelit, megjithëse udhëheqësit e Hamasit herë pas here kanë ofruar një armëpushim afatgjatë me Izraelin në këmbim të një shteti të qëndrueshëm palestinez në të gjithë territorin palestinez të pushtuar nga Izraeli në luftën e vitit 1967.

Izraeli e konsideron këtë si një hile. Grupi refuzon ta njohë Izraelin dhe kundërshtoi me dhunë marrëveshjet e paqes të Oslos të negociuara nga Izraeli dhe Organizata për Çlirimin e Palestinës në mesin e viteve 1990.
Ndërsa Hamasi dëshiron të gjithë tokën midis Detit Mesdhe dhe lumit Jordan, që përfshin shtetin modern të Izraelit, si dhe Bregun Perëndimor të pushtuar dhe Gazën, në vitin 2017 ata thanë se mund të pranonte një zgjidhje kalimtare.

Në një dokument të publikuar më 1 maj të atij viti nga kreu i saj në largim Khaled Meshaal, Hamasi tha se ishte dakord për një shtet palestinez tranzitor brenda kufijve që datonin para luftës së vitit 1967, megjithëse ende kundërshtonte njohjen e të drejtës së Izraelit për të ekzistuar ose heqjen dorë nga ndonjë e drejtë palestineze.

Një nga zyrtarët më të lartë të Hamasit, Mahmoud al-Zahar, më vonë tha se dokumenti nuk ishte një zëvendësim për statutin e tij themelues.

“Hamasi si organizatë politike është përcaktuar gjithmonë duke e drejtuar Rripin e Gazës si një qeveri de facto, apo jo? Dhe kjo ka pushuar kryesisht. Pra, nuk ka shumë qeverisje ekzistuese në Gaza. Këto ditë, sigurisht, keni udhëheqjen në mërgim, kryesisht në Doha, e cila ka qenë një lloj pala e Hamasit që është përballur me publikun në një kuptim që ne, nëse udhëheqësit perëndimorë negociojnë drejtpërdrejt ose tërthorazi me Hamasin, nuk flasim me militantët brenda Rripit të Gazës. Flisni në thelb me udhëheqjen në mërgim. Cila është marrëdhënia midis tyre, Byrosë Politike dhe militantëve, është shumë e vështirë të thuhet. Dhe deri te pyetja, si komunikojnë ata në të vërtetë? Pra, ne nuk e kuptojmë vërtet këtë. Në një farë mënyre, pala politike e Hamasit është nënshtruar palës ushtarake. Dhe e vetmja herë që i shohim ndonjëherë është kur janë në negociata, sepse atëherë ata kanë një rol”, shton Paes.

Si erdhi në pushtet Hamasi?

Hamasi fitoi zgjedhjet parlamentare palestineze në vitin 2006 – herën e parë që mori pjesë dhe herën e fundit që u mbajtën. Ai mori kontrollin e Rripit të Gazës në vitin 2007 pas një lufte të shkurtër civile në të cilën shpartalloi forcat palestineze të mbështetura nga perëndimi, besnike ndaj rivalit të brendshëm të Hamasit, Presidentit Mahmoud Abbas. Abasi është i vendosur në Bregun Perëndimor dhe kryeson Organizatën për Çlirimin e Palestinës, më laike, dhe partinë dominuese të PLO-së, Fatah. Abasi e përshkroi marrjen e Gazës si një grusht shteti. Hamasi e akuzoi Abbasin për komplot kundër tij. Që atëherë, ka pasur raunde të shumta konflikti me Izraelin, shpesh duke përfshirë sulme me raketa të Hamasit nga Gaza në Izrael dhe sulme ajrore dhe bombardime izraelite të Gazës.

Krahu i armatosur i Hamasit quhet Brigadat Izz el-Deen al-Qassam. Ai ka dërguar persona të armatosur dhe kamikazë në Izrael dhe ka qëlluar mijëra raketa dhe predha mortaje. Krahu ushtarak është shumë sekret dhe drejtohet nga Mohammed Deif, i cili organizoi sulmin e 7 tetorit ndaj Izraelit. Ai ka baza në të gjithë Gazën, por edhe anëtarë në të gjithë Bregun Perëndimor të pushtuar nga Izraeli dhe më larg. Shumë nga udhëheqësit dhe luftëtarët e tij mendohet se po luftojnë forcat tokësore të Izraelit në Gaza nga një rrjet nëntokësor tunelesh.

Si financohet Hamasi?

Edhe pse një grup musliman sunit, Hamasi është pjesë e një aleance rajonale që përfshin Iranin, Sirinë dhe grupin islamist shiit Hezbollah në Liban, të cilët të gjithë kundërshtojnë gjerësisht politikën e SHBA-së në Lindjen e Mesme dhe Izrael. Ndërsa baza e tij e pushtetit është në Gaza, Hamasi gjithashtu ka mbështetës në të gjithë territoret palestineze dhe ka udhëheqës të përhapur në të gjithë Lindjen e Mesme në vende duke përfshirë Katarin. Sipas ekspertëve dhe zyrtarëve, ajo ka marrë para, armë dhe trajnime nga Irani, por gjithashtu ka një rrjet global për mbledhjen e fondeve, të cilin e përdor për të kanalizuar mbështetje nga organizatat bamirëse dhe vendet mike, duke kaluar para përmes tuneleve të Gazës ose duke përdorur kriptovaluta për të anashkaluar sanksionet ndërkombëtare.

Departamenti Amerikan i Shtetit tha se Hamasi mbledh fonde në vendet e tjera të Gjirit dhe merr donacione nga palestinezët, emigrantët e tjerë dhe bamirësitë e veta. Matthew Levitt, një ish-zyrtar amerikan i specializuar në luftën kundër terrorizmit, vlerësoi se pjesa më e madhe e buxhetit të Hamasit prej më shumë se 300 milionë dollarësh vinte nga taksat mbi biznesin, si dhe nga vende si Irani dhe Katari ose bamirësi.

“Gjatë dy muajve të fundit kemi parë vetëm sulme nga njësi relativisht të vogla. Një togë me 10 persona me një mortajë ose 10 persona që vendosin një raketë antitank ose diçka të tillë. Pra, kjo po ndodh ende ose ka ndodhur deri kohët e fundit disa javë më parë, gjë që tregon se ekziston një shkallë e caktuar kohezioni ushtarak ende i paprekur. Por nëse kjo është një njësi e vetme me një komando, nëse kjo është vërtet një lloj komande qendrore ku dikush në një tunel thotë, në rregull, sot po sulmoni këtu. Është e vështirë për ne ta themi. Mendoj se askush nuk mund ta dijë, por ata janë ende atje si një forcë luftarake deri në një farë mase”, deklaron Wolf-Christian Paes.

Një zyrtar i Katarit tha në fund të vitit të kaluar se ndihma e Katarit për Gazën u dërgua direkt familjeve që kishin nevojë për gjëra thelbësore si ushqim dhe ilaçe, nën garanci të rrepta për të siguruar që ajo të arrinte tek civilët e prekur. Shpërndarja është e koordinuar me Izraelin, agjencitë e OKB-së dhe Shtetet e Bashkuara, tha zyrtari.

Këtu janë disa nga figurat kryesore të Hamasit të vrarë nga Izraeli dhe ata që mbeten gjallë pothuajse dy vjet që nga fillimi i luftës në Gaza, e cila filloi kur grupi sulmoi komunitetet në Izraelin jugor më 7 tetor 2023:

Izraeli kreu një sulm ndaj udhëheqjes së Hamasit me seli në Katar më 9 shtator 2025. Në mesin e të vrarëve përfshihej djali i shefit të Gazës në mërgim dhe negociatorit kryesor Khalil Al-Hayya, Hammam Al-Hayya, së bashku me anëtarët e sigurisë së Hamasit Jihad Labbad, Abdullah Abdul Wahid, Moamen Hassouna dhe Ahmed Abdul Malik.

Mohammad Sinwar ishte një komandant veteran i Hamasit dhe shefi i përgjithshëm ushtarak në Gaza në kohën kur Izraeli tha se e vrau atë në maj. Sinëar ishte ngritur në radhët e larta të Hamasit pasi Izraeli vrau vëllain e tij të madh, Yahya Sinëar, një organizator i sulmeve të 7 tetorit, në vitin 2024. Ushtria izraelite vrau Yahya Sinwar në Gaza në tetor 2024, pak më shumë se një vit pas sulmeve të 7 tetorit që ai ndihmoi të planifikoheshin. Sinwar kishte qenë armiku më i kërkuar i Izraelit në atë kohë dhe supozohej gjerësisht se po drejtonte luftën në Gaza. Ai u bë kreu i Hamasit pas vrasjes së Ismail Haniyeh, në Iran në korrik 2024.

Haniyeh u vra në korrik 2024 gjatë një vizite në Teheran. Ai kishte qenë udhëheqës i Hamasit që nga viti 2017. Garda Revolucionare e Iranit tha se ai u vra nga një predhë me rreze të shkurtër veprimi. New York Times, duke cituar burime të paidentifikuara, raportoi se shpërthimi që e vrau atë ishte një bombë që ishte futur fshehurazi në shtëpinë e mysafirëve ku ai po qëndronte. Ministri i mbrojtjes i Izraelit konfirmoi në dhjetor se e kishte vrarë atë.