Ndryshimi i papritur në dietë mund të jetë ‘simptoma e parë’ e demencës

Ushqimi/Dieta

Gazeta Express

20/05/2025 22:14

Ndryshimet e çuditshme në zakonet ushqimore — si për shembull një vegjetarian i përjetshëm që papritur dëshiron të hajë mish — mund të jenë një shenjë e demencës që shpesh neglizhohet, paralajmëron një mjeke e njohur.

Dëshirat e pazakonta për ushqim mund të tregojnë për demencën, veçanërisht në rastet me fillim të hershëm, të cilat prekin personat nën moshën 65 vjeç.

Në një video në TikTok që është parë pothuajse 30,000 herë, ekspertja e demencës në Universitetin e Southampton, Dr. Kellyn Lee, tha se ndryshimet në zakonet ushqimore mund të jenë tronditëse për të afërmit.

“Kur mendojmë për ushqimin, shpesh e njohim atë person për një kohë të gjatë,” tha ajo – transmeton GazetaExpress.

“E dimë çfarë hanë, çfarë u pëlqen dhe çfarë jo. Por kur truri nuk funksionon më si më parë… shijet ndryshojnë.”

Psikologia shtoi: “Për shembull, dikush që gjithmonë ka dashur ‘fish and chips’, tani nuk i pëlqen më. Dikush që ka kënaqësi të hajë një drekë me mish viçi, tani nuk e ha më aspak. Tekstura e ushqimit mund të ndihet ndryshe, ndaj personi mund të mendojë: ‘Dikur më pëlqente, por tani nuk më shkon më në gojë.’”

Paralajmërimi i Dr. Lee mbështetet edhe nga organizatat bamirëse për demencën, të cilat gjithashtu theksojnë se ndryshimet në dietë mund të jenë një shenjë e hershme e një forme të veçantë të demencës që godet më shpesh të rinjtë.

Shoqata e Alzheimerit thotë se një dëshirë e papritur për ushqime të ëmbla apo me yndyrë mund të jetë një tregues i demencës frontotemporale (FTD).

Kjo është një formë e rrallë e sëmundjes që prek sjelljen dhe personalitetin, jo kujtesën.

FTD përbën rreth 2% të rasteve të demencës në Mbretërinë e Bashkuar, por rreth 12% të rasteve të demencës me fillim të hershëm – që përcaktohet si diagnozë para moshës 65 vjeç.

Studimet tregojnë se këto sjellje të lidhura me ushqimin janë shumë më të zakonshme te FTD sesa te Alzheimeri, me shumë pacientë që përjetojnë rritje të oreksit, ngrënie të tepërt ose humbje të mirësjelljes në tryezë.

Ekspertët thonë se këto ndryshime janë ndër simptomat më dalluese – por shpesh të anashkaluara – të hershme të sëmundjes.

Shoqata e Alzheimerit gjithashtu thotë se, në përgjithësi, pacientët me demencë mund të përjetojnë ndryshime të vështira në preferencat ushqimore, gjë që mund të jetë stresuese për familjarët.

Për shembull, pacientët me demencë që më parë nuk kanë konsumuar kurrë mish, apo veçanërisht mish derri për arsye fetare, mund të mos e shohin më këtë si problem.

Duke komentuar në videon e Dr. Lee, disa përdorues ndanë përvoja personale se si demenca kishte ndryshuar mënyrën se si hanin të dashurit e tyre.

“E ëma ime ishte vegjetariane për 35 vjet. Tani, me FTD, dhe pasi u transferua në përkujdesje të përhershme, ajo ha gjithçka dhe në sasi të mëdha,” shkroi një përdorues.

Një tjetër tha: “Burri im thotë se ushqimi i djeg apo i mpin gjuhën. Është shumë e vështirë të gjej ushqime që pranon të hajë tani.”

Një i tretë, që punon në përkujdesjen për demencën, shtoi: “Një banuese erdhi, familja tha se është vegjetariane e rreptë. Ajo nuk i pëlqente ushqimet vegjetariane dhe filloi të zgjedhë ushqime me mish. Familja nuk ishte e kënaqur.”

Në videon e saj, Dr. Lee shtoi se një tjetër sfidë e lidhur me ushqimin tek pacientët me demencë është fakti që ata shpesh harrojnë që kanë ngrënë dhe kërkojnë sërish ushqim.

“Ju mund të keni ngrënë drekë para gjysmë ore dhe pastaj jeni ulur në dhomën e ndenjes dhe personi thotë: ‘Po kur do hamë drekë? Nuk kemi ngrënë ende.’

Pastaj ju mund t’i thoni: ‘E kemi ngrënë drekën.’ Kjo më pas mund të çojë në një debat apo në ndjenjë ankthi, sepse personi nuk e kujton që ka ngrënë.”

Në vend të kësaj, Dr. Lee rekomandoi përdorimin e një “detyre shpërqendruese”, në thelb sigurimin e personit që do të hajë së shpejti dhe angazhimin në një aktivitet, si ndezja e muzikës, për t’ia larguar vëmendjen.

“Pra, mund të thuash: ‘Në rregull, do të hamë drekë për pak’, dhe më pas përdorni një aktivitet shpërqendrues,” tha ajo.

Rreth 944,000 persona në Mbretërinë e Bashkuar mendohet se jetojnë me demencë, ndërsa në SHBA ky numër është rreth shtatë milionë.

Një analizë e fundit nga Shoqata e Alzheimerit vlerësoi se kostoja vjetore totale e demencës në Mbretërinë e Bashkuar është 42 miliardë £ në vit, me barrën më të madhe që bie mbi familjet.

Popullsia në plakje do të bëjë që këto kosto – përfshirë edhe humbjen e të ardhurave të kujdestarëve jo të paguar – të rriten në 90 miliardë £ brenda 15 viteve të ardhshme.

Ndërsa demenca mund të shkaktohet nga disa probleme shëndetësore, zakonisht shkaktari kryesor është sëmundja e Alzheimerit.

Problemet me kujtesën, vështirësitë në të menduar dhe në gjykim, si dhe problemet me gjuhën janë simptoma të zakonshme të hershme të sëmundjes, të cilat përkeqësohen me kohën.

Një analizë nga Alzheimer’s Research UK gjeti se 74,261 persona vdiqën nga demenca në vitin 2022, krahasuar me 69,178 një vit më parë – duke e bërë atë shkaktarin më të madh të vdekjeve në vend.  /GazetaExpress/