‘Mund’ apo ‘duhet’, kjo është pyetja

(Analizë gjuhësore dhe juridike e nenit 82 të Kushtetutës)

Shkruajnë: Dalian Zogaj & Alban Krasniqi

Një dilemë e përmasave ‘shekspiriane’ është shtruar para nesh këto ditë se a ‘mund’, apo a ‘duhet’, të shpërndahet Kuvendi pas votimit të suksesshëm të mocionit të mosbesimit ndaj Qeverisë.

Në Kushtetutën e Republikës së Kosovës (tani e tutje vetëm si ‘Kushtetutë’), shpërndarja e Kuvendit rregullohet me nenin 82 dhe me një pjesë të nenit 86.

 Në veçanti, neni 82, duket se ka krijuar një paqartësi të madhe në vend. Si rrjedhojë, Lëvizja Vetëvendosje ka dorëzuar një kërkesë në Gjykatën Kushtetuese për vlerësimin e kushtetutshmërisë së dekretit të Presidentit, dekret me të cilin ai ka emëruar kandidatin e ri për kryeministër të Kosovës duke u mbështetur në nenin 95. Paqartësia që kërkon sqarim tani në debatin që ka përfshirë institucionet, profesionistët e fushave dhe deri diku edhe shoqërinë, është se a mund të shpërndahet apo duhet të shpërndahet Kuvendi në bazë të situatës së krijuar.

Për të analizuar dhe ndriçuar paqartësitë që krijon një pyetje e tillë, kërkohet një analizë e kujdesshme, fillimisht gjuhësore, e më pas juridike e nenit 82 që e rregullon më hollësisht çështjen në fjalë.

Pjesa e parë e këtij shkrimi do të zbërthejë kuptimin semantik të shprehjeve modale të përdorura në Kushtetutë, me theks të veçantë në paragrafin ‘problematik’, ndërsa pjesa e dytë do të analizojë aspektin juridik të shpërndarjes së legjislativit sipas dispozitave të përgjithshme kushtetuese.

(Pjesa e parë – Dalian Zogaj, gjuhëtar)

Të bësh analizë për foljet modale apo për modalitetin që ato shprehin, ashtu siç e thotë edhe Perkins (1983), është njësoj sikurse të përpiqesh të lëvizësh në një dhomë të stërmbushur me njerëz pa ia shkelur askujt këmbën. Prandaj, për të mos shkaktuar paqartësi terminologjike që ngre pyetja se a ‘mund’ apo ‘duhet’ të shpërndahet Kuvendi, është i domosdoshëm shpjegimi i disa ndarjeve dhe nocioneve modale që të mund ta kuptojmë më lehtë modalitetin si koncept semantik.

Me anë të gjuhës ne komunikojmë apo shprehim ide në lidhje me ngjarje të ndryshme. Ta zëmë, kur themi se po bie shi, ne përshkruajmë mënyrën se si është moti sot, pra themi diçka faktike, diçka të vërtetë, diçka të bazuar në dëshmitë që kemi. Por, shpeshherë dëgjojmë edhe shprehje të llojit: ‘mund të bjerë shi’ apo ‘duhet të bjerë shi’. Pyetja që mund të lindë pastaj është se a jemi duke përshkruar ende diçka faktike. Është e qartë se në këto raste nuk bëjmë më thjesht pohim kategorik, por e ndryshojmë atë në një farë mase duke shprehur siguri ose mundësi. Për më tepër, një lloj tjetër i ndryshimit bëhet kur ne ndërhyjmë në ngjarjen që po ndodh, si: ‘duhet të largohemi’, ‘duhet të vini’, ‘mund të qëndrojnë’. Në të tilla raste, nuk bëjmë më vetëm përshkrim të një aktualiteti, qoftë faktik, qoftë të mundshëm, por mundohemi ta aktualizojmë vetë atë, pra japim leje ose përcaktojmë detyrim në lidhje me ngjarjen.

Në gjuhësi, termi modalitet duhet të kuptohet si qëndrim i folësit ndaj një pohimi të shprehur në lidhje me realitetin objektiv, në krahasim me një shprehje jo-modale ku pohimi trajtohet si realitet (natyrisht nëse kumtuesi është i besueshëm), si:

(1) Ai luan futboll. – (shprehje jo-modale)
(2) Ai ‘mund’ të luajë futboll. – (shprehje modale)

Shprehjet modale si në rastin (2), temë e kësaj analize, përdoren për të shprehur të paktën dy lloje të modaliteteve: modalitetin epistemik dhe modalitetin deontik.

Modaliteti epistemik shpreh mundësinë ose domosdoshmërinë e një përfundimi të nxjerrë nga njohuritë. Thënë ndryshe, ky lloj modaliteti tregon kualifikime apo vlerësime që ka folësi rreth një diçkaje duke u mbështetur në njohuri që ka, si p.sh.:

(3) Sot ‘duhet’ të bjerë shi.
(4) Sot ‘mund’ të bjerë shi.

Të dyja shprehjet modale, (3) dhe (4), janë shprehje epistemike që tregojnë vlerësimet e folësit rreth një ngjarje, në këtë rast motit. Shembulli (3) shpreh atë që njihet si ‘domosdoshmëri epistemike’; folësi është i bindur dhe ka arritur në një përfundim rreth situatës që po përshkruan. Ndërkaq, në shembullin (4), folësi shpreh ‘mundësi epistemike’; ai përshkruan një situatë të mundshme që dyshon se ka gjasa të ndodhë.

Lloji tjetër i modalitetit, ai ‘deontik’, shpreh ‘domosdoshmëri’ ose ‘mundësi deontike’, me fjalë të tjera: ‘detyrim’ dhe ‘lejim’, dhe në kombinim me format mohore; ‘ndalim’. Në analizat semantike personi, autoriteti, konventa ose prej kujtdo që buron detyrimi, lejimi apo ndalimi, njihet si ‘burim deontik’.

Përveç dallimit epistemik e deontik, disa gjuhëtarë shpesh njohin një lloj tjetër të kuptimit modal të njohur si ‘modalitet dinamik’, i cili përfshin nocione të tilla si ‘aftësia’ dhe ‘vullneti’.

Në kushtetuta apo në dokumentet zyrtare që përmbajnë rregulla, ligje ose rregullore, zakonisht hasim shprehje modale me kuptime deontike e më pak dinamike apo ato epistemike.

Modaliteti si koncept semantik në gjuhën shqipe shprehet me anë të mënyrës së foljeve, foljeve modale, pjesëzave modale dhe kategorive tjera leksikore. Këtu do të analizojmë vetëm foljet modale. Në Kushtetutë janë përdorur shpesh dy folje modale: ‘duhet’ dhe ‘mund’. Po ashtu, me përdorim po aq të dendur është edhe pjesëza foljore-modale ‘do’, p.sh:

(5) Republika e Kosovës ‘do’ të ndërmerr të gjitha masat e nevojshme për të mbrojtur personat të cilët mund t’u nënshtrohen kërcënimeve ose veprimeve diskriminuese, armiqësisë a dhunës, si rrjedhojë e identitetit të tyre kombëtar, etnik, kulturor, gjuhësor ose fetar. [Kushtetuta, Neni 58 – Përgjegjësitë e Shtetit, paragrafi i tretë]

Si në shembullin (5), ashtu edhe në pothuajse të gjithë shembujt tjerë në Kushtetutë, duket qartë që kjo pjesëz modale shkakton dykuptimësi e ambiguitet modal tejet më të ndërlikuar për interpretim se dy foljet tjera që do të shtjellojmë më poshtë, të cilat pak-a-shumë kanë kuptim më të qartë dhe më të dallueshëm. Sidoqoftë, analiza për pjesëzën modale ‘do’ le të mbetet temë e një diskutimi tjetër, të natyrës ‘lost in translation’ mendoj.

Si fjalë me kuptim më të qartë modal, folja modale ‘duhet’ në gramatikat e shqipes njihet ndryshe si folje gjysmëndihmëse. Në shembujt e mëposhtëm të nxjerrë nga Kushtetuta, ‘duhet’ shpreh ‘domosdoshmëri deontike’ (detyrim të fuqishëm), si:

(6) Kushtetuta është akti më i lartë juridik i Republikës së Kosovës. Ligjet dhe aktet e tjera juridike ‘duhet’ të jenë në pajtim me këtë Kushtetutë. [Kushtetuta, Neni 103 – Epërsia e Kushtetutës, paragrafi i parë]

(7) Nëse përbërja e propozuar e Qeverisë nuk merr shumicën e votave të nevojshme, Presidenti i Republikës së Kosovës, brenda dhjetë (10) ditësh emëron kandidatin tjetër sipas së njëjtës procedurë. Nëse as herën e dytë nuk zgjidhet Qeveria, atëherë Presidenti i Kosovës i shpall zgjedhjet, të cilat ‘duhet’ të mbahen jo më vonë se dyzet (40) ditë nga dita e shpalljes së tyre. [Kushtetuta, Neni 95 – Zgjedhja e Qeverisë, paragrafi i katërt]

Në shembujt (6) dhe (7) ‘duhet’ është përdorur për të shprehur detyrime kushtetuese. Zakonisht, në këto raste kjo folje nuk zgjedhohet as në veta as në numër dhe çdoherë ndiqet nga një folje tjetër në lidhore apo pjesore. Kur kjo folje nuk ndiqet nga një folje tjetër në lidhore a pjesore nuk shpreh modalitet, por përdoret si folje me kuptim të plotë leksikor.

Sikurse ‘duhet’, ashtu edhe ‘mund’, në gramatikat e shqipes quhet folje gjysmëndihmëse. Po ashtu, kjo folje zakonisht haset në formë të ngurosur për të gjitha vetat. Por, për dallim nga ‘duhet’, folja modale ‘mund’ në dokumente ligjore shpreh ‘mundësi deontike’ (lejim), si:

(8) Republika e Kosovës, me qëllim të ruajtjes së paqes dhe mbrojtjes së interesave shtetërore, ‘mund’ të marrë pjesë në sisteme të sigurisë ndërkombëtare. [Kushtetuta, Neni 2 – Sovraniteti, paragrafi i tretë]

(9) Republika e Kosovës, në bazë të marrëveshjeve të ratifikuara ndërkombëtare, për çështje të caktuara ‘mund’ të kalojë kompetenca shtetërore organizatave ndërkombëtare. [Kushtetuta, Neni 20 – Bartja e Sovranitetit, paragrafi i parë]

Në shembullin (8) dhe (9), Kushtetuta si burim deontik lejon, qoftë pjesëmarrjen si në (8), qoftë kalimin e kompetencave si në (9) për çështjet në fjalë. Që ‘duhet’ dhe ‘mund’ nuk shprehin nocione të njëjta semantike, përfytyrojeni një rast hipotetik ku hartuesit e Kushtetutës do të kishin përdorur ‘duhet’ në vend të ‘mund’ në paragrafët si në (8) dhe (9)! A mund ta mendoni dot rrëmujën kushtetuese që do të shkaktohej?

Në Kushtetutë, në të gjitha rastet ku ‘mund’ shpreh kuptim të qartë deontik, nuk mund të zëvendësohet me ‘duhet’. Të marrim shembull edhe paragrafin e parë të Nenit 55 dhe të zëvendësojmë për një çast shprehjen modale ‘mund’ me ‘duhet’:

(10) Të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, ‘mund’ të kufizohen vetëm me ligj. [Kushtetuta, Nenit 55 – Kufizimi i të Drejtave dhe Lirive Themelore, paragrafi i parë]

(11) *Të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, ‘duhet’ të kufizohen vetëm me ligj.

Mbase, edhe mund të krijohet një përshtypje që rastet (10) dhe (11) kanë kuptim të njëjtë semantik. Sidoqoftë, t’i ndryshojmë pak të dy paragrafët në mënyrë të njëjtë që ta nxjerrim kuptimin e tyre të plotë.

(12)*Të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë ‘mund’ të kufizohen. Ato ‘mund’ të kufizohen vetëm me ligj.

(13)*Të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë ‘duhet’ të kufizohen. Ato ‘duhet’ të kufizohen vetëm me ligj.

Shembulli (12), edhe pse i ndryshuar, nuk ka ndonjë dallim kuptimor me paragrafin origjinal të Kushtetutës si në shembullin (10); kufizimi i të drejtave dhe lirive themelore është i lejuar, por ky lejim mund të jetësohet vetëm me ligj. Mirëpo, shembulli i trembëdhjetë (13) ka një interpretim krejt të ndryshëm. Një paragraf i tillë në Kushtetutë do të nënkuptonte që ligjvënësit e kanë detyrim kushtetues që të kufizojnë të drejtat dhe liritë themelore, ani pse këtë kufizim janë të obliguar ta bëjnë me ligj. Në një skenar të tillë hipotetik, kjo padyshim që do të ishte një shkelje e rëndë e të drejtave themelore të garantuara dhe të mbrojtura me Kushtetutë.

Një aspekt tjetër i rëndësishëm i interpretimit të shprehjeve modale është lidhja e këtyre shprehjeve me format mohore të tyre. Ka dy lloje mohimi të foljeve modale: mohimi i brendshëm dhe ai i jashtëm. Kur mohimi bie mbi foljen kryesore, shprehja modale thuhet të ketë mohim të brendshëm, ndërsa kur mohimi bie mbi vetë foljen modale, mohimi klasifikohet si i jashtëm. Por, për shkak se shqipja shpesh përdor po të njëjtat pjesëza mohore për të shprehur të dy llojet e mohimit, është e vështirë të dallohet se për cilin lloj mohimi bëhet fjalë. Megjithatë, në shqipe, ‘duhet’ zakonisht merr mohim të brendshëm duke shprehur kështu ‘detyrim’ për të mos bërë diçka, e që kuptimisht është i barasvlershëm me ‘ndalim’. Në këtë formë, folja modale ‘duhet’, është përdorur vetëm në një paragraf të Kushtetutës, si:

(14) […] Parimet e tjera për veprimet e institucioneve publike gjatë Gjendjes së Jashtëzakonshme rregullohen me ligj, por ato ‘nuk duhet’ të jenë në shpërputhje me këtë nen. [Kushtetuta, Neni 131 – Gjendja e Jashtëzakonshme, paragrafi i tretë]

Siç mund të shihet në shembullin (14), edhe pse pjesëza mohore ‘nuk’ është përdorur para foljes modale, ajo nuk e mohon foljen modale por vetë veprimin. Prandaj, paragrafi në fjalë do të mund të parafrazohej si: ‘…por ato ‘duhet’ të ‘mos’ jenë në shpërputhje me këtë nen’. Në këtë rast, kuptimi nuk ndryshon nga paragrafi origjinal i Kushtetutës, veçse detyrimi bëhet më i fuqishëm.

Në anën tjetër, folja modale ‘mund’ merr të dy llojet e mohimit: të jashtëm, të brendshëm apo të dy bashkë. Në Kushtetutë, ‘mund’ zakonisht gjendet me mohim të jashtëm dhe shpreh pamundësi deontike (ndalim veprimi) sikurse në shembullin (15).

(15) Presidenti ‘nuk mund’ të ushtrojë asnjë funksion tjetër publik. [Kushtetuta, Neni 88 – Papajtueshmëria, paragrafi i parë]

(16) *Presidenti ‘mund’ të ‘mos’ ushtrojë asnjë funksion tjetër publik.

(17) *Presidenti ‘nuk mund’ të ‘mos’ ushtrojë asnjë funksion tjetër publik.

Për dallim nga ‘duhet’, ‘mund’ ndryshon kuptim varësisht nga lloji i mohimit që merr. Në shembullin (15), ‘mund’ me mohim të jashtëm shpreh ‘ndalim’. Nëse i njëjti paragraf i Kushtetutës ndryshohet në mohim të brendshëm si në shembullin (16), ai do të shprehte ‘lejim’ për mos veprim, nocion ky krejt i ndryshëm nga ‘ndalimi’. Kurse, nëse të njëjtit shembull i shtojmë të dy llojet e mohimit sikurse në (17), ai paragraf nuk do të shprehte më as ‘ndalim’ as ‘lejim’, por ‘detyrim’. Në këtë rast, presidenti do të ishte i detyruar të ushtronte një funksion tjetër publik.

Në fund, të kthehemi te paragrafi ‘problematik’ i Nenit 82:

(18) Kuvendi ‘mund’ të shpërndahet nga Presidenti i Republikës së Kosovës, pas votimit të suksesshëm të mosbesimit të Qeverisë. [Kushtetuta, Neni 82 – Shpërndarja e Kuvendit, paragrafi i dytë]

A ‘mund’ të shpërndahet apo ‘duhet’ të shpërndahet Kuvendi nga Presidenti sipas shembullit (18)?

Duke u mbështetur në atë që analizuam më lart, mund të përfundojmë se folja modale ‘mund’ e përdorur në formën pohore në paragrafin e dytë të nenit 82 të Kushtetutës, nuk ka kuptim semantik të ‘detyrimit’ për Presidentin, por atë të ‘lejimit’. Si rrjedhojë, ‘lejimi’ si nocion modal, për dallim nga ‘detyrimi’, nënkupton të drejtën për të ushtruar atë, e që, si në shumë raste të tjera në Kushtetutë, është përjashtim i një norme a rregulle tjetër. Megjithatë, nëse jo detyrim sipas analizës kuptimore të kësaj dispozite të bazuar në frymën semantike të tekstit kushtetues, prapëseprapë, paragrafi në fjalë ndoshta edhe mund të nënkuptojë ndonjë detyrim të fshehur pragmatik.

Mbase në raste të rralla, kushtetutat si akte të përgjithshme juridike nganjëherë mund të përmbajnë dispozita të paqarta që kanë kuptime të fshehura, dhe për interpretim të saktë të tyre, kërkohet analizë e rrethanave të tjera juridike e jashtëgjuhësore. Shprehja modale: ‘mund të dalësh jashtë’, edhe pse në shumicën e rasteve mund të kuptohet si ‘lejim’ apo ‘aftësi’, nëse na kumtohet në zyrë nga drejtori i kompanisë ku punojmë, nuk nënkupton që ne mund të vazhdojmë të qëndrojmë aty.

(Pjesa e dytë – Alban Krasniqi, jurist)

Për ta zgjidhur ngatërresën që krijon paqartësia e mundshme e nenit 82, se a mund të shpërndahet apo duhet të shpërndahet Kuvendi nga Presidenti, përveç zbërthimit kuptimor e semantik, lipset po ashtu një analizë prej një këndvështrimi më të gjerë të aspekteve juridike e pragmatike të tij.

Shpërndarja e Kuvendit, si akt kushtetues, e ka origjinën qysh në monarkitë e hershme, në kohët kur kuvendet shërbenin vetëm si trupa këshilluese të mbretërve, të cilët kishin fuqi për të shpërndarë apo thirrur kuvendet sipas dëshirës së tyre për çështje të caktuara. Një praktikë e tillë ka ekzistuar edhe në Angli derisa Parlamenti u themelua si trupë e përhershme.

Në sistemet e sotme, ekzistojnë praktika të ndryshme të shpërndarjes së kuvendeve. Sipas një studimi krahasues të Komisionit të Venecias (No.426/2007), sa i përket modaliteteve kushtetuese të shpërndarjes së legjislativit në rastet kur shpërndarja bëhej nga shefi i shtetit, ekzekutivi apo monarku ekzistojnë këto modele kryesore: në 7 shtete shefi i shtetit ka kompetenca diskrecionale për të shpërndarë legjislativin; në 3 shtete shpërndarja mund të bëhet me kufizime të caktuara, në 3 shtete shpërndarja mund të bëhet pas propozimit të një dege tjetër të pushtetit, në 5 shtete shpërndarja mund të bëhet për shkak të problemeve të brendshme politike, në 2 shtete shpërndarja mund të bëhet pas referendumit, dhe në 18 shtete shpërndarja mund të bëhet kur dështon zgjedhja e ekzekutivit.

Në Republikën e Kosovës, shpërndarja e Kuvendit rregullohet me nenin 82 të Kushtetutës. Një mundësi tjetër e shpërndarjes së Kuvendit është e mundur sipas paragrafit të gjashtë të nenit 86, në rastet kur dështon zgjedhja e Presidentit pas votimit të tretë. Megjithatë, neni 82 duket se ka krijuar një paqartësi kushtetuese, paqartësi të cilën pritet ta sqarojë Gjykata Kushtetuese pas kërkesës që i është bërë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së dekretit të Presidenti për mandatar të e ri për kryeministër të Kosovës. Por, a është i detyruar Presidenti të shpërndajë Kuvendin sipas asaj çfarë vërtet nënkupton paragrafi i dytë i nenit 82?

Për të filluar këtë analizë, së pari të analizojmë nenin 82 në aspektin strukturor të tij.

Ky nen përbëhet nga dy pjesë të ndarë në dy paragrafë, të cilët rregullojnë dy lloje të ndryshme të situatave/shkaktarëve të shpërndarjes së Kuvendit, si më poshtë:

Neni 82 – [Shpërndarja e Kuvendit]

1. Kuvendi shpërndahet në këto raste:
1.1. nëse brenda afatit prej gjashtëdhjetë (60) ditësh nga dita e caktimit të mandatarit nga Presidenti i Republikës së Kosovës, nuk mund të formohet Qeveria;
1.2. nëse për shpërndarjen e Kuvendit votojnë dy të tretat (2/3) e të gjithë deputetëve, shpërndarja bëhet me dekret të Presidentit të Republikës së Kosovës;
1.3. nëse brenda afatit prej gjashtëdhjetë (60) ditësh nga dita e fillimit të procedurës së zgjedhjes, nuk zgjedhet Presidenti i Republikës së Kosovës.
2. Kuvendi mund të shpërndahet nga Presidenti i Republikës së Kosovës, pas votimit të suksesshëm të mosbesimit të Qeverisë.

Në paragrafin e parë, si situata apo rrethana që mund të shpien në shpërbërje të Kuvendit, janë të renditura tri. Siç mund të shohim, në këtë grup  të shkaktarëve të shpërndarjes është përfshirë vetëm Kuvendi dhe asnjë subjekt apo pushtet tjetër. Kjo sepse, kushtet e vendosura në nën-paragrafët një deri në tre janë kushte në varësi dhe kontroll të plotë të Kuvendit. Kështu, nëse nuk zgjidhet Qeveria pas caktimit të mandatarit, është Kuvendi ai që ka e kontrollin e plotë mbi këtë mos-zgjedhje. Nëse votohet për shpërndarjen e Kuvendit me dy të tretat e votave, është vullnet i anëtarëve të Kuvendit që legjislatura të shpërndahet. Apo si në pikën e tretë, nëse nuk zgjidhet Presidenti në Kuvend, shpërndarja është në kontrollin e vetë Kuvendit. Në aspektin juridik, shprehja ‘Kuvendi shpërndahet’ e paragrafit të parë nënkupton që me paraqitjen e këtyre rrethanave Kuvendi shpërndahet ex-lege (sipas fuqisë së ligjit – apo në këtë rast të Kushtetutës), pa pasur nevojë të nxirret ndonjë akt apo të ndërmerret ndonjë veprim nga ndonjë degë tjetër e pushtetit.

Në paragrafin e dytë, si situatë apo rrethanë e shpërndarjes së Kuvendit është vetë paragrafi, dhe se si i tillë nuk përmban asnjë pikë tjetër. Më saktë, Kuvendi mund të shpërndahet nga Presidenti pas votimit të suksesshëm të mosbesimit të Qeverisë. Në këtë paragraf ka vetëm një kusht, paraqitja e të cilit është shkak potencial për shpërndarjen e Kuvendit, ky kusht është votimi i suksesshëm i mocionit për mosbesim ndaj Qeverisë. Për dallim nga situata sipas paragrafit të parë, këtu janë përfshirë dy subjekte(institucione): Kuvendi dhe Presidenti.

Një strukturë e tillë duket se ka shkaktuar disa paqartësi që po diskutohen në opinion kohëve të fundit. Njëri nga qëndrimet është se roli i Presidentit sipas këtij paragrafi është ceremonial duke e krahasuar këtë funksion me rolin e Presidentit sipas paragrafit të parë të nenit 95, ku thuhet se: “Pas zgjedhjeve, Presidenti i Republikës së Kosovës i propozon Kuvendit kandidatin për Kryeministër, në konsultim me partinë politike ose koalicionin që ka fituar shumicën e nevojshme në Kuvend për të formuar Qeverinë”. Ky qëndrim duket të jetë problematik dhe vështirë i argumentueshëm ngase, për dallim nga shpërndarja e Kuvendit, situata sipas nenit 95 paragrafi një nuk jep dhe pamundëson ndonjë alternativë tjetër. Si rrjedhojë, nga shqyrtimi i deritashëm mund të thuhet se arsyeja pse ekziston paragrafi i dytë i nenit 82 përfshin Presidentin, është që të lejohet ndërhyrja e një pale të tretë, formalisht të pavarur, në një bllokadë potenciale në Kuvend në rast të pamundësinë së zgjedhjes së Qeverisë pas votimit të ndonjë mosbesimi potencial. Për më tepër, arsyeja pse kjo mundësi i është lënë Presidentit si diskrecion mbështetet po ashtu në vetë paragrafin e pestë të nenit 95, i cili përcakton se nëse Qeveria bie, Presidenti i Republikës së Kosovës, në konsultim me partitë politike ose koalicionin që ka fituar shumicën në Kuvend, mandaton kandidatin e ri për të formuar Qeverinë, një dispozitë kjo e cila qartë i krijon mundësi të reja për të krijuar qeveri, në vend që të shkohet në zgjedhje pas çdo mosbesimi të saj.

Po ashtu, një qëndrim tjetër se pas mocionit të mosbesimit të suksesshëm të Qeverisë, Kuvendi duhet të shpërndahet, po mbështet nga shumë për faktin se neni 82 është i vendosur si renditje para nenit për zgjedhjen e Qeverisë në rast të dorëheqjes së Kryeministrit, [Kushtetuta, Neni 95 – Zgjedhja e Qeverisë, paragrafi i pestë], dhe para nenit që rregullon mocionin e mosbesimit ndaj Qeverisë [Kushtetuta, Neni 100 – Mocioni i Votëbesimit, paragrafi gjashtë]. Një argument i tillë duket se e humb shpejt vlefshmërinë e tij nëse analizohet vetë përmbajtja e paragrafit të dytë të nenit 82. Kjo normë edhe pse e vendosur tek pjesa që rregullon aspektet kushtetuese mbi Kuvendin, hyn në zbatim vetëm pas mocionit të votëbesimit. Prandaj, edhe pse pozicionimi i një neni në strukturën e përgjithshme të Kushtetutës shpeshherë e bën më të lehtë kuptimin e strukturës dhe nocioneve kushtetuese në tërësi, por në rastin konkret nuk përmban ndonjë domethënie të caktuar.

Duket qartë që paragrafi i dytë i nenit 82, nuk është thjesht as ceremonial, dhe se as vendndodhja e tij s’mund të sqarojë diçka domethënëse. Ky nen është i vendosur aty, me shumë gjasë,  për të ofruar alternativë pas mocionit të mosbesimit ndaj Qeverisë në rastet kur: në Kuvend krijohet situata që e bën të pa mundur krijimin e një shumice të re parlamentare të nevojshme për formimin e një qeverie; atëherë kur krijohen pikëpyetje të mëdha lidhur me legjitimitetin e Kuvendit, si dhe kur kjo është kërkesë e vetë Kuvendit si mënyrë për të shkuar në zgjedhje. Që kjo kompetencë e Presidentëve është diskrecionale, e dëshmon edhe një opinion i Komisionit të Venecias (Nr. 886/2017), në rastin kur Presidenti i Moldavisë po kërkonte të zgjeronte kompetencat e tij për shpërndarje të legjislativit. Komisioni i Venecias ndër të tjera pati theksuar që kompetenca e Presidentit për të shpërndarë Parlamentin është e definuar nga pozicioni i tij neutral dhe si e tillë është menduar për të parandaluar ngërçet ndërinstitucionale duke ia kthyer legjitimitetin popullit, në këtë rast kuvendit si përfaqësues i tij legjitim (rilegjitimimi). Kështu, duke i dhënë diskrecion Presidentit, fuqia për shpërndarje i kthehet vetë Kuvendit. Pra, Presidenti nuk mund ta shpërndajë Kuvendin pa u shterur të gjitha mundësitë për krijimin e një Qeverie të re pas shkarkimit të së vjetrës, proces ky që ndodh në Kuvend. Po ashtu, ky diskrecioni i Presidentit mund të kufizohet (në mënyrën e sqaruar më poshtё) nga organi më i lartë kushtetues e politik që fundja e zgjedh, dhe mund ta shkarkojë edhe vetë Presidentin.

Por, a mund të kufizohet ky diskrecion i Presidentit dhe nga kush nëse po? Është vështirë të argumentohet që Qeveria mund ta kufizoj diskrecionin e Presidentit në këto raste. Kjo për faktin se, Qeveria dhe Presidenti në sistemin tonë e bashkë-ndajnë pushtetin ekzekutiv.  Në anën tjetër, Kuvendi mund të ndërmarrë veprime që e kufizojnë këtë diskrecion dhe që e bëjnë rolin e tij më formal në procesin e shpërndarjes së Kuvendit (p.sh. duke kërkuar, në aktin e mosbesimit, nga Presidenti që të shpërndajë edhe Kuvendin). Kuvendi po ashtu, mund ta kufizojë diskrecion e Presidentit (p.sh. duke e votuar mocionin me dy të tretat e votave) në rastet kur Kuvendi i kërkon Presidenti, në aktin e mocionit,  ta shpërndajë atë si mjet për të shkuar në zgjedhje. Mund të thuhet që në atë rast, Presidenti do të ishte i detyruar të bëjë shpalljen e zgjedhjeve sipas paragrafit të tretë të nenit 84.

Nëse jo diçka tjetër, Kushtetua e Republikës së Kosovës i kufizon qartë mandatet e institucionet të pushtetit qendror: Presidentit i jep mandat 5 vjeçar, Kuvendit 4 vjeçar, mandatin e gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese e kufizon në 9 vjet, ndërsa kohëzgjatjen e Qeverisë nuk e kufizon me asnjë dispozitë, fjalë apo fjali. Thënë ndryshe, Qeveria në vendin tonë zgjidhet në Kuvend, mbikëqyret nga Kuvendi dhe mund të shkarkohet në Kuvend, dhe se teorikisht, Kuvendi brenda një legjislature katër vjeçare mund të zgjedhë dhe shkarkojë dhjetëra Qeveri. Kështu, nëse hartuesit e Kushtetutës do të donin ta lidhnin mandatin e Kuvendit dhe të Qeverisë do ta kishin bërë këtë. Kjo ndërlidhje dhe varësi e mandatit të Kuvendit nga mandati i Qeverisë nuk ekziston në Kushtetutë. Të thuash se ekziston diçka në Kushtetutë, që në të vërtetë nuk ekziston nuk është interpretim i Kushtetutës por ndryshim i saj (amandamentim). Nëse akterët relevantë kanë vullnetin dhe shumicën e nevojshme për ta bërë këtë munden. Aktualisht një gjë e tillë nuk ekziston dhe një kuptim i tillë nuk duhet të vendoset si “mbindërtim” në normat aktuale të nenit 82 dhe të pjesëve tjera të Kushtetutës. Nëse përdorim një thënie të njërit prej themeluesve të Shteteve të Bashkuara të Amerikës,  Madison, do të shtonim për këtë pjesë që “kur kuptimi [i normave kushtetuese] është i qartë, pasojat çfarëdo qofshin, duhet të pranohen…”

Për më tepër, shpallja e zgjedhjeve pas çdo mocioni të mosbesimit ndaj Qeverisë do të krijonte precedent që në të ardhmen ose duhet shkelur si të tillë ose duhet shkelur mbi parimet e tjera kushtetuese dhe demokratike, si: përcaktimi i mandatit të Kuvendit (neni 66), parimi i sovranitetit të popullit i cili ushtrohet përmes përfaqësueseve (neni 2) dhe parimeve e tjera kushtetuese që përcaktojnë se Qeveria, zgjidhet, i përgjigjet, dhe mund të shkarkohet në Kuvend. Nëse sot zgjedhim qëndrimin që pas çdo mocioni të mosbesimit ndaj Qeverisë vendi duhet të shkojë në zgjedhje, pasojat negative në të ardhmen për demokracinë dhe rendin kushtetues do të ishin të rënda. Si pasojë, në të ardhmen do të mund të paraqiteshin situata kur partia fituese apo ndonjë partner i koalicionit për arsye të ndryshme do të kërkonin mocionin e mosbesimit ndaj Qeverisë, e që do të nënkuptonte se partisë së parë fituese nuk do t’i jepej mundësia për koalicion me ndonjë partner tjetër, dhe se për kundër vullnetit të saj apo ekzistencës së një shumice parlamentare, vendi do të detyrohej të shkonte në zgjedhje. Një mënyrë e tillë e interpretimit të paragrafit të dytë të nëntit 82, do t’i jepte Presidentit kompetenca që nuk i takojnë me Kushtetutë. Prandaj, nga shqyrtimet e më sipërme duhet të vijmë në përfundimin që kompetenca e Presidentit për të shpërndarë Kuvendin pas mocionit të mosbesimit është dhe nuk mund të jetë tjetër veçse diskrecionale. Ky diskrecion i sjell Presidentit edhe përgjegjësinë për të shqyrtuar faktorët e tjerë politikë brenda Kuvendit. Në të kundërtën, dhënia e kompetencës së Presidentit për të shpërndarë Kuvendin sa herë të votohet mocioni i mosbesimit ndaj Qeverisë  do të nënkuptonte dhënien e një kompetence për Presidentin që vetë Kushtetuta nuk ia ka dhënë.