Mjekët shpjegojnë simptomën e demencës që shpesh injorohet

Keshilla Mjekësore

Gazeta Express

24/11/2025 20:55

Ekspertët e shëndetit po paralajmërojnë publikun për një simptomë të zakonshme, por shpesh të neglizhuar, të demencës: fenomeni i quajtur “sundowning”.

Ky fenomen shkakton konfuzion, nervozizëm dhe ndryshime të tjera të sjelljes tek personat me demencë në mbrëmje ose vonë pasdite. Neuropsikologia April Krowel e përshkruan si “një kombinim simptomash të rrënjosura në konfuzion dhe dezorientim” dhe thotë se prek rreth një në pesë persona me demencë.

Si manifestohet sundowning?

Ndërsa dielli perëndon, një person me demencë mund të bëhet papritmas më i shqetësuar ose i paqetë. Simptomat mund të shfaqen në pasditen e vonë ose në mbrëmje, dhe neurologu Dr. Victor Diaz shpjegon se tek disa persona mund të vazhdojnë edhe vonë në mbrëmje.

Shenjat mund të përfshijnë:

Ndërgjegjësim i paqartë për vendndodhjen

Vështirësi në kuptimin e veprimeve të të tjerëve

Rutinat e zakonshme, si përgatitja e darkës, që papritmas duken të panjohura ose kërcënuese

Sundowning ndodh sepse pjesët e trurit që rregullojnë kohën, gjumin dhe orientimin dëmtohen gjatë përparimit të demencës.

A mund të ndodhë tek ata që nuk kanë demencë?

Ekspertët thonë se sundowning i vërtetë zakonisht lidhet me demencën. Megjithatë, në fazat e hershme, edhe tek ata që nuk janë diagnostikuar ende, mund të shfaqen versionet më të lehta të simptomave, si konfuzion ose nervozizëm në mbrëmje.

Si shpjegon Krowel:

“Simptomat zakonisht shfaqen pasdite vonë ose në mbrëmje, kur dielli po perëndon.”

Episodet mund të zgjasin nga disa minuta deri në disa orë, dhe tek disa persona edhe gjatë natës. Kjo ndjenjë dezorientimi mund të çojë në ankth, lëvizje të papërmbajtura, nervozizëm ose shqetësim.

Shkaqet dhe faktorët që ndikojnë

Arsyeja e saktë e sundowning mbetet e panjohur, por shumë studiues e lidhin me çarjen e ritmit cirkadian, orës natyrore të trupit që rregullon gjumin dhe vigjilencën.Faktorë të tjerë përkeqësojnë simptomat: dhimbja, uria, ankthi, depresioni, drita e dobët, mungesa e diellit dhe problemet me shikimin ose dëgjimin. Disa medikamente, si narkotikët ose psikotropët, mund të përkeqësojnë situatën.

Dr. Diaz këshillon familjarët:

“Mbani shënim se kur jepen medikamentet dhe çdo ndryshim në rutinë, dhe raportojeni tek mjeku juaj nëse simptomat intensifikohen.”

Sundowning vs delirium

Sundowning mund të ngatërrohet me delirium, por dallimi është koha e shfaqjes:

Delirium mund të ndodhë papritmas në çdo orë dhe mund të tregojë një problem serioz mjekësor.

Sundowning zakonisht ndodh në të njëjtën kohë çdo ditë, zakonisht rreth perëndimit të diellit.

Si mund ta lehtësojnë kujdestarët situatën

Ruajtja e një rutine të qëndrueshme

Kujdesi ndaj dritës dhe zhurmës

Përkujdesje e qetë dhe orientim i butë: shpjegimi i vendndodhjes dhe aktivitetit aktual

Me këto masa, ekspertët thonë se simptomat më shqetësuese mund të lehtësohen, duke e bërë mbrëmjen më të menaxhueshme për personat me demencë dhe kujdestarët e tyre.

Demenca prek mbi shtatë milion amerikanë, me rritje të ndjeshme të incidencës me moshën, dhe pritet të arrijë afërsisht 13 milionë deri në vitin 2050. Në SHBA, sëmundja është më e zakonshme tek gratë dhe grupet më të moshuara, duke prekur në mënyrë disproporcionale minoritetet racore dhe etnike. /GazetaExpress/