Mediet në Serbi, midis lajmeve të rreme të pakontrolluara dhe propagandës

Lajme

Gazeta Express

02/05/2025 12:09

Në indeksin vjetor për lirinë e shtypit të organizatës ‘Reporterët pa Kufij 2025` mediet në Serbi janë vlerësuar si një gazetari e zënë midis lajmeve të rreme të përhapura dhe propagandës, ku gazetarët i nënshtrohen presioneve politike dhe krimet e kryera kundër tyre mbeten të pandëshkuara.

Edhe pse në Serbi ka gazetari cilësore, e vlerësuar për hetimet e saj mbi krimin dhe korrupsionin, ajo është e zënë midis lajmeve të rreme të pakontrolluara dhe propagandës. Pavarësisht një kuadri të fortë ligjor, gazetarët i nënshtrohen presioneve politike dhe krimet e kryera kundër tyre mbeten të pandëshkuara.

Peizazhi mediatik

Me rreth 2,000 media të regjistruara në vend, tregu është shumë i fragmentuar. Mediet më me ndikim përfshijnë transmetuesin publik RTS, kanale të tjera televizive kombëtare, kanalin televiziv kabllor të pavarur N1 dhe disa tabloide.

Gazetaria investigative po fiton dukshmëri dhe ndikim. I ndaluar nga Bashkimi Evropian si pjesë e sanksioneve të vendosura në përgjigje të pushtimit të Ukrainës nga Rusia, kanali televiziv rus i propagandës RT (më parë Russia Today) tani ka një degë në Beograd, kryeqytet, të quajtur RT Balkan. Propaganda e Kremlinit transmetohet gjithashtu nga mediet kombëtare.

Konteksti politik

Në një klimë politike që u bë edhe më e polarizuar nga protestat antiqeveritare në vitet 2023-2024, gazetarët shpesh janë objektiva të sulmeve nga anëtarët e elitës qeverisëse dhe të amplifikuara nga disa kanale televizive kombëtare. As politikanët dhe as agjencitë qeveritare, përfshirë rregullatorin e medieve elektronike REM, i cili përbëhet, kryesisht, nga anëtarë të emëruar nga qeveria, nuk kanë qenë të gatshëm ta ndreqin situatën. Përveç kësaj, gazetarët kritikë ndaj qeverisë kanë akses të kufizuar në intervista me përfaqësuesit e saj dhe në informacion publik.

Korniza ligjore

Edhe pse kushtetuta garanton lirinë e shprehjes, gazetarët shpesh veprojnë në një mjedis kufizues dhe kanë tendencë të censurojnë veten. Ndikimi i rregulloreve të reja të medies të miratuara në vitin 2023 ende nuk është vlerësuar. Rregulloret e përcaktuara për prokurorinë dhe policinë në përgjigje të sulmeve kundër gazetarëve kanë dhënë rezultate pozitive në raste të caktuara. Megjithatë, sistemi gjyqësor, i cili merret me vrasjet, sulmet dhe procedurat SLAPP (Strategic Lawsuit Against Public Participation )që synojnë gazetarët, ende nuk e ka provuar pavarësinë dhe efektivitetin e tij në mbrojtjen e lirisë së shtypit.

Konteksti ekonomik

Shumica e mediave i nxjerrin të ardhurat e tyre nga reklamat dhe subvencionet qeveritare jo transparente. Qasja në të dyja kontrollohet kryesisht nga elita qeverisëse dhe i nënshtrohet paragjykimit të publikimit. Përqendrimi i medias është një tjetër shqetësim në zhvillim, me Telekom Srbija në pronësi të shtetit dhe SBB në pronësi private që zhvillojnë një betejë për aksesin në treg dhe programimin. Konteksti sociokulturor

Siguria

Në Serbi, gazetaret janë ende shënjestër e sulmeve si për punën e tyre ashtu edhe për gjininë e tyre. Televizionet kombëtare dhe tabloidët pro-qeveritarë shpesh shkelin etikën gazetareske në raportimin mbi temat që lidhen me dhunën ndaj grave ose pakicave kombëtare. Grupet e ekstremit të djathtë ngacmojnë mediet që mbulojnë emigracionin, komunitetin LGBTQI+ dhe temat e të drejtave të njeriut.

Ndërsa janë bërë përpjekje për të përmirësuar sigurinë e gazetarëve përmes krijimit të dy grupeve të punës dhe një linje telefonike për medien, gazetarët serbë janë larg të ndjerit të mbrojtur. Lirimi nga akuzat në apel në vitin 2024 i katër ish-oficerëve të inteligjencës të akuzuar për vrasjen e gazetarit Slavko Çuruvija në vitin 1999 nxori në pah pandëshkueshmërinë e krimeve të kryera kundër gazetarëve. Kanë dalë në dritë raste shqetësuese të hakimit të paligjshëm të telefonave celularë të gazetarëve nga shërbimi i inteligjencës dhe policia.