Masa më e madhe akulli në botë po shpërbëhet! – shkencëtarët në alarm

Mistere

Gazeta Express

03/09/2025 21:37

Në fillim të këtij viti, ai ishte më i madh se dyfish i Londrës së Madhe.

Dhe ndërsa hyjmë në shtator, masa më e madhe e akullit në botë, e njohur si A23a, po afrohet me fundin e saj.

Renditur ndër megabërget më të vjetër dhe më të mëdhenj që janë regjistruar ndonjëherë, A23a është shpërbërë në ujëra më të ngrohta dhe mund të zhduket brenda javësh, thonë shkencëtarët.

Shpesh krahasuar me formën e një dhëmbi, akulli kolosal ka udhëtuar drejt veriut në Oqeanin Atlantik Jugor për muaj të tërë.

Tani, i ekspozuar ndaj ujërave gjithnjë e më të ngrohtë dhe goditur nga valë të mëdha, ish-“mbreti i deteve” është shpërbërë me shpejtësi.

Zoti Andrew Meijers, okeanograf fizik në British Antarctic Survey (BAS), tha se A23a po “shpërbëhet mjaft dramatikisht” ndërsa lëviz më tej drejt veriut.

“Oh, do të thoja që është shumë pranë fundit… po prishet nga brenda,” i tha Meijers AFP.

“[Së fundmi] uji është shumë i ngrohtë për ta mbajtur atë. Po shkrihet vazhdimisht.”

Në fillim të këtij viti, megabërgu peshonte rreth një trilion ton – rreth 100 milion herë më shumë se Kulla Eiffel në Paris.

Në kulmin e tij, A23a kishte një sipërfaqe prej rreth 1,540 milje katrore – më shumë se dyfish i Londrës së Madhe (607 milje katrore) – dhe një trashësi prej 1,312 këmbësh.

Tani, sipas analizës së imazheve satelitore nga AFP, ai ka 683 milje katrore dhe 37 milje në pikën më të gjerë, duke qenë më pak se gjysma e madhësisë së tij origjinale.

Në javët e fundit, copa të mëdha prej rreth 150 milje katrore janë shkëputur, ndërsa copa më të vogla, ende mjaft të mëdha për të kërcënuar anijet, shpërndahen në det rreth tij.

Si erozioni bregdetar i tokës, valët godasin akullin duke krijuar hapësira që zgjerojnë gradualisht derisa maja shembet, duke lënë pak “staka” që më pas formojnë “gjemba” më të vegjël.

Ndërsa vazhdon të lëvizë drejt veriut, i sjellë nga rrymat oqeanike, ujërat përreth bëhen më të ngrohtë dhe akulli do të shkrihet plotësisht së shpejti.

“Pres që kjo të vazhdojë javët e ardhshme, dhe pres që brenda disa javësh nuk do të jetë më identifikues,” tha zoti Meijers.

Shkencëtarët janë “i befasuar” se sa gjatë akulli ka qëndruar i bashkuar, sipas Meijers.

Ai shtoi: “Shumica e akujve nuk arrijnë kaq larg. Ky është vërtet i madh, prandaj ka zgjatur më gjatë dhe ka shkuar më larg se të tjerët.”

Por, në fund, akujt janë “të destinuar të zhduken” sapo të largohen nga mbrojtja e ngrirë e Antarktidës – dhe është vetëm çështje kohe para se të zhduken.

A23a është fragmeni më i madh i mbijetuar i një akulli që u shkëput nga shelfi i akullit Filchner i Antarktidës në gusht të vitit 1986.

Ai kishte lëvizur vetëm disa qindra milje kur u bllokua ose “ngurtësua” në fundin e detit – dhe qëndroi i palëvizshëm për 30 vjet.

Akujt “ngurtësohen” në fundin e detit kur pjesa e tyre më poshtë ujit (keel) është më e thellë se thellësia e ujit.

A23a u lirua përfundimisht në vitin 2020 dhe filloi të lëvizë drejt veriut, edhe pse udhëtimi i tij u vonua herë pas here nga forcat oqeanike që e mbajtën duke u rrotulluar në vend.

Ky bllok i madh uji i freskët po transportohej nga rryma më e fuqishme oqeanike në botë – Antarctic Circumpolar Current.

Rreth muajit mars, ai u ngrit në ujëra të cekëta pranë ishullit të largët South Georgia, duke ngritur shqetësime se mund të godiste zonat e shumimit dhe ushqyerjes së pingvinëve të rritur dhe të vegjëlve të tyre.

Fatmirësisht, A23a u lirua në fund të majit, rrotulloi rreth ishullit dhe vazhdoi udhëtimin e tij drejt veriut.

Megjithatë, ngurtësimi dhe “lirimi i madh i ujit të ftohtë” mund të kenë pasur ndikim të madh mbi organizmat në fundin e detit dhe në ujin përreth, tha një zëdhënës i BAS për Daily Mail.

Në javët e fundit, akulli ka marrë shpejtësi, duke udhëtuar ndonjëherë deri në 12 milje (20 km) në një ditë – rreth distanca midis Camden dhe Croydon.

Zoti Meijers, i cili takoi akullin në fund të vitit 2023 dhe e ka ndjekur që atëherë me satelitë, e përshkroi A23a si një “mur akulli gjigand në stilin e Game of Thrones”.

“Me disa valë që godasin dhe nëse kalon pak diell, është vërtet dramatik,” tha ai.

“Calving” i akujve – shkëputja e copave nga skaji – është një proces natyral, shpesh shkaktuar nga formimi i çarjeve.

Por shkencëtarët thonë se shpejtësia me të cilën po humbin akujt nga Antarktida po rritet, ndoshta për shkak të ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njeriu.

Çfarë janë akullnajat dhe pse janë të rëndësishëm?

Akullnajat janë copa uji të freskët më të gjata se 50 këmbë që janë shkëputur nga një akullnajë ose shelf akulli dhe lundrojnë lirshëm në ujë të hapur.

Akullnajat që shkëputen nga shelfi i akullit që tashmë është në lundrim nuk zhvendosin ujin e detit kur shkrihen – ashtu si kubat e akullit në një gotë nuk rrisin nivelin e lëngut.

Disa akullnaja përmbajnë sasi të konsiderueshme sedimenti të pasur me hekur, të njohur si “akull i ndotur”.

“Këto akullnaja fertilizojnë oqeanin duke ofruar lëndë ushqyese të rëndësishme për organizmat detarë si fitoplanktoni,” tha Lorna Linch, lektore e gjeografisë fizike në Universitetin e Brighton.

Akullnajat gjithashtu mund të paraqesin rrezik për anijet që lundrojnë në rajonet polare – siç demonstrohet në prill 1912, kur një akullnajë shkaktoi fundosjen e RMS Titanic në Oqeanin Atlantik Verior.

Akullnajat mund të arrijnë mbi 300 këmbë mbi sipërfaqen e detit dhe të kenë masë nga rreth 100,000 ton deri mbi 10 milion ton.

Akullnajat ose copat e akullit lundrues më të vogla se 16 këmbë mbi sipërfaqen e detit klasifikohen si “bergy bits”, ndërsa ato më të vogla se 3 këmbë quhen “growlers”. /GazetaExpress/