Kriza e Kosovës “shëtit” nëpër media të huaja: Kurti s’e ka shumicën, opozita e paaftë të dalë me kandidat për ta zëvendësuar

Lajme

Gazeta Express

05/06/2025 9:31

Pothuajse katër muaj pas zgjedhjeve të përgjithshme të shkurtit që nuk sollën një shumicë funksionale, paraliza politike në Kosovë po thellohet, duke rritur shqetësimet për reforma të bllokuara, investime të humbura e përkeqësim të marrëdhënieve me Bashkimin Evropian.

Kështu nis artikulli i Balkan Blog, në të cilin janë përmbledhur të gjitha problemet me të cilat po përballet aktualisht Kosova për shkak të politikës, e rrjedhimisht edhe humbjet e mëdha financiare të shkaktuara nga ky ngërç që s’po i shihet fundi.

Parlamenti i Kosovës ka dështuar tashmë plot 25 herë për të zgjedhur një kryetar dhe për të nisur punën formale, duke zgjatur bllokadën kushtetuese që ka lënë vendin pa qeveri funksionale që nga votimi i 9 shkurtit.

Legjislatura e nëntë e Kuvendit nuk ka arritur të formojë një shumicë qeverisëse, duke penguar dhe vonuar formimin e kabinetit të ri dhe marrjen e vendimeve të rëndësishme politike.

Përpjekjet për të konstituuar parlamentin dhe për të zgjedhur një kryetar janë kthyer në farsë, me votime të njëpasnjëshme që nuk dhënë rezultate.

Në zgjedhjet e shkurtit, Vetëvendosje e Albin Kurtit fitoi më shumë ulëse – 48 nga gjithsej 120 – megjithatë nuk arriti shumicën e nevojshme prej 61 mandatesh. Përpjekjet për të ndërtuar koalicion me deputetë të minoriteteve kanë dështuar. Po ashtu, opozita nuk ka arritur të bashkohet rreth një kandidati të përbashkët për ta zëvendësuar Kurtin.

Bllokada aktuale ka pasoja financiare dhe diplomatike. Kosova vazhdon të mbetet nën masa ndëshkuese të Bashkimit Evropian që prej mesit të vitit 2023, pas dhunës në veri me shumicë serbe. Sipas një raporti të Institutit GAP në Prishtinë, këto sanksione kanë vonuar ose pezulluar projekte në vlerë prej 613.4 milionë eurosh, përfshirë 350.7 milionë për mjedisin, 114.4 milionë për energjinë dhe 57 milionë për digjitalizimin.

“Vonesat në zbatimin e projekteve do të thonë humbje e mundësive për rritje ekonomike dhe shërbime publike më të mira,” thuhet në raportin e GAP, duke paralajmëruar se Kosova rrezikon të mbetet prapa vendeve të tjera të Ballkanit Perëndimor në procesin e konvergjencës me BE-në.

Më 28 maj, ambasadori i BE-së, Aivo Orav, deklaroi:

“Na duhet një partner – jo vetëm presidenti, por edhe një pushtet ekzekutiv. Qeveria duhet të formohet sa më shpejt.”

Duke cituar një raport të ri nga Instituti Clingendael në Holandë, Balkan Blog shkruan se duket se asnjë bllok politik nuk është i gatshëm të përfshihet seriozisht në dialog me komunitetin serb apo të rifillojë bisedimet me Beogradin. Marrëdhëniet me Serbinë mbeten të ngrira dhe pa përparim drejt normalizimit.

Orav theksoi sërish kërkesën e BE-së për themelimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe (AKS):

“Duhet të ndodhë – dhe sa më parë, aq më mirë.”

Ndërkohë, Komisionerja për Zgjerimin e BE-së, Marta Kos, u tha eurodeputetëve se:

“Një qeveri dhe parlament funksional janë thelbësore që Kosova të përfitojë nga Plani i Reformave dhe Rritjes së BE-së.”

Ajo ka theksuar gjithashtu se normalizimi i marrëdhënieve me Serbinë është kusht për avancimin drejt BE-së.

Raporti i Clingendael vëren se, megjithë bazën e fortë të Vetëvendosjes, mbështetja për këtë parti është në rënie, ndërsa opozita mbetet e fragmentuar. Një koalicion i madh duket i pamundur, pasi liderët opozitarë e shohin Kurtin si figurë përçarëse dhe problematike në marrëdhëniet me Perëndimin. Një mundësi e katërt – zgjedhje të parakohshme – po diskutohet gjithnjë e më shumë nëse nuk arrihet të zgjidhet kryetari i Kuvendit apo të formohet ndonjë koalicion.

Autorët paralajmërojnë se rruga e Kosovës drejt anëtarësimit në BE është e bllokuar, përveç nëse bëhet përparim konkret në themelim të Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe dhe rikthehet besimi i partnerëve perëndimorë.

“Në një moment kritik për sigurinë evropiane dhe në një kohë me ndryshime të thella në politikën globale, ka një rrezik real që edhe ky vit të humbet.”

Pavarësisht krizës politike, institucionet financiare ndërkombëtare presin që ekonomia e Kosovës të vazhdojë të rritet në vitet 2025 dhe 2026, por paralajmërojnë se pasiguria politike mund ta dëmtojë këtë ecuri.

BERZH ka ulur parashikimet për rritjen e PBB-së në 2025 dhe 2026 në 3.9%, për shkak të remitancave më të dobëta dhe vonesave në investimet publike.

“Mandati i qeverisë kujdestare është i kufizuar, duke penguar zbatimin e reformave strukturore dhe projekteve të kapitalit,” tha banka.

FMN mbetet më optimist, duke parashikuar rritje prej 4% në vitin 2025, me inflacion që stabilizohet në 2.25%. E nxitur nga konsumi dhe investimet, Banka Botërore pret rritje prej 3.8% për këtë vit dhe tjetrin, por paralajmëron për “shkallë të lartë pasigurie” për shkak të faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm.

Pengesa strukturore – nga mobilizimi i dobët i taksave te varësia nga importet dhe remitancat – vijojnë të ndikojnë negativisht në afrimin e Kosovës me standardet ekonomike të BE-së. Banka Botërore paralajmëron se pa reforma, Kosova rrezikon stagnim në reduktimin e varfërisë dhe rritjen e të ardhurave.

Nuk është ende e qartë nëse kriza politike do të ndikojë në investime, pasi të dhënat më të fundit për Investimet e Huaja Direkte (IHD) janë nga muaji shkurt, kur u regjistruan 161.6 milionë euro, vlerë e pandryshuar krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2024. Shumica e investimeve vazhdojnë të përqendrohen në pasuri të paluajtshme dhe shërbime financiare.

Ndërsa përpjekjet për formimin e qeverisë vazhdojnë, tensionet janë rritur për shkak të liberalizimit të tregut të energjisë në Kosovë. Qindra pronarë biznesesh bllokuan rrugët hyrëse në Prishtinë në shenjë proteste kundër heqjes së subvencioneve dhe detyrimit të bizneseve të mëdha për të blerë energji në treg të hapur. Ata kërkojnë një periudhë tranzicioni prej një viti, duke argumentuar se ndryshimi është shumë i papritur dhe do të rrisë kostot e energjisë.

Ngërçi mund të zgjasë deri në vitin 2026. Zgjedhjet presidenciale janë planifikuar për shkurt ose mars të vitit të ardhshëm, por kërkojnë bashkëpunim ndërpartiak për të arritur shumicën e nevojshme për zgjedhjen e një presidenti të ri. Nëse Kuvendi dështon të zgjedhë një kryetar shteti – gjë shumë e mundshme pa një shumicë qeverisëse – do të duhet të shpallen zgjedhje të reja parlamentare.

Sipas raportit të Clingendael, disa parti opozitare mund të preferojnë ta “lënë të kalojë koha”, duke mbajtur Kurtin si kryeministër kujdestar apo në krye të një koalicioni të dobët.

Ndërkohë, çështje kyçe si dialogu me Serbinë, reformat ekonomike dhe statusi i veriut të Kosovës do të mbeten të ngrira.