Katër vjet frymë demokratike

Gazeta Express

11/11/2020 12:51

Ai mund të mos e dijë ende, por pyetja më e rëndësishme me të cilën përballet presidenti i sapozgjedhur i SHBA-së Joe Biden është se si Donald Trump arriti të fitonte një numër shumë më të madh votash sesa fitoi katër vjet më parë, pavarësisht gënjeshtrave, korrupsionit dhe mënyrës katastrofike se si e menaxhoi këtë pandemi. Nëse ai nuk e adreson këtë çështje, atëherë Partinë Demokratike në vitin 2024 e pret një goditje e fortë.

Autor: Dani Rodrik

Ndërsa Joe Biden fitoi zgjedhjet presidenciale të SHBA-së pas disa ditësh pezull, vëzhguesit e demokracisë amerikane mbetën duke kruar kokën. Të tronditur nga sondazhet, shumë prisnin një fitore të thellë të demokratëve, me partinë që do të merrte jo vetëm Shtëpinë e Bardhë, por edhe Senatin. Si arriti Donald Trump të ruante mbështetjen e kaq shumë amerikanëve – duke marrë një numër edhe më të madh votash sesa katër vjet më parë – pavarësisht gënjeshtrave të tij të qarta, korrupsionit të dukshëm dhe një trajtimi katastrofik të pandemisë?

Rëndësia e kësaj pyetje shkon përtej politikës amerikane. Partitë e qendrës së majtë kudo po përpiqen të ringjallin fatin e tyre elektoral kundër populistëve të krahut të djathtë. Edhe pse Biden është një centrist, platforma e partisë demokratike ka lëvizur mjaft në të majtë – të paktën nga standardet amerikane. Një fitore vendimtare e demokratëve do të kishte qenë një shtysë e konsiderueshme për shpirtrat e të majtës së moderuar: ndoshta për të fituar duhet thjesht të kombinohen politikat progresive ekonomike me lidhjen me vlerat demokratike dhe mirësjelljen themelore njerëzore.

Debati sillet rreth mënyrës së si demokratët mund të kishin dalë më mirë. Për fat të keq, fitorja e tyre e ngushtë nuk jep mësime të lehta. Politika amerikane sillet rreth dy akseve: kulturës dhe ekonomisë. Për të dyja këto grupe çështjesh, ne mund të gjejmë ata që fajësojnë demokratët se u treguan shumë largpamës dhe ata që i fajësojnë ata se nuk u treguan shumë largpamës.

Luftërat e kulturës i fusin rajonet shoqërore konservatore, kryesisht të bardha të vendit, kundër zonave metropolitane ku të ashtuquajturat qëndrime “të zgjuara” kanë filluar të mbizotërojnë. Në njërën anë kemi vlerat familjare, kundër abortit dhe të drejtës për të mbajtur një armë. Nga ana tjetër, kemi të drejta e grupeve LGBT, drejtësinë sociale dhe kundërshtim të “racizmit sistematik”.

Shumë nga ata që votuan për Trump e panë mbështetjen e demokratëve për protestat e këtij viti në rrugë kundër brutalitetit të policisë si pranim të dhunës. Ndërsa Biden u tregua i kujdesshëm për të folur kundër dhunës, demokratët u bënë të ndjeshëm ndaj akuzave për moral dhe denigrim të vlerave të qendrës. Për të tjerët, vazhdimi i mbështetjes për Trump thjesht konfirmon se sa i ngulitur është racizmi dhe fanatizmi, si dhe nevojën urgjente e Partisë Demokratike për t’i luftuar ato.

Për sa i përket ekonomisë, shumë vëzhgues, përfshirë disa demokratë centristë, besojnë se partia i zemëroi votuesit konservatorë duke lëvizur shumë më në të majtë. Republikanët nxitë frikë për taksa të larta, politika mjedisore që vrisnin vende pune dhe mjekësi të socializuar. Në të dy partitë kryesore politike amerikane, miti kuintesencial amerikan i sipërmarrësit të vetëm që është më mirë kur qeveria bën më pak ekziston ende.

Në anën tjetër të argumentit, progresistët argumentojnë se Biden bëri fushatë bazuar në propozime që zor se ishin radikale nga standardet e vendeve të tjera të zhvilluara. Në fund të fundit, ai ishte i vendosur për t’i hartuar zgjedhjet si një referendum për Trump-in, jo si një provë mbështetjeje për një axhendë alternative. Ndoshta Bernie Sanders ose Elizabeth Ëarren, me theksin e tyre më të madh në vendet e punës, sigurinë ekonomike dhe rishpërndarjen, ishin më në përputhje me aspiratat e shumicës së amerikanëve.

Duke qenë se zgjedhjet u mbajtën në mes të një pandemie gjithnjë e më vdekjeprurëse, është gjithashtu e mundur që modelet e votimit të jenë drejtuar nga një përzierje konsideratash shëndetësore dhe ekonomike. Disa persona të brendshëm të Partisë Demokratike besojnë se votuesit mund të kenë qenë të shqetësuar për kostot ekonomike të izolimeve dhe për politikat më agresive të COVID-19 të mbrojtura nga Demokratët. Nëse është kështu, argumentet e mësipërme janë kryesisht të diskutueshme.

Për ta përmbledhur, është e qartë se zgjedhjet nuk e zgjidhin debatin e përhershëm mbi mënyrën se si Partia Demokratike dhe partitë e tjera të qendrës së majtë duhet të pozicionohen në çështjet kulturore dhe ekonomike për të maksimizuar joshjen e tyre elektorale. Por kjo as nuk e ndryshon thelbësisht sfidën me të cilën përballen këto parti. Liderët politikë në të majtë duhet të krijojnë një identitet më pak elitist dhe një politikë ekonomike më të besueshme.

Siç ka theksuar, ndër të tjerë, Thomas Piketty, partitë e së majtës janë bërë gjithnjë e më shumë parti të elitave të arsimuara, metropolitane. Ndërsa baza e tyre tradicionale e klasës punëtore është gërryer, ndikimi i profesionistëve të globalizuar, industrisë financiare dhe interesave të korporatave është rritur. Problemi nuk është vetëm se këto elita shpesh favorizojnë politikat ekonomike që lënë pas klasat e mesme dhe të mesme të ulëta. Gjithashtu izolimi i tyre kulturor, shoqëror dhe hapësinor i bën ata të paaftë për të kuptuar dhe për të qenë të ndjeshëm ndaj botëkuptimeve të më pak fatlumëve. Një simptomë e qartë është se sa lehtë elita kulturore hedh poshtë më shumë se 70 milionë amerikanë që mbështetën Trump në këto zgjedhje duke i portretizuar ata si njerëz të pashkolluar që votojnë kundër interesave të tyre.

Në aspektin e ekonomisë, e majta ende nuk ka një përgjigje të mirë për pyetjen më të rëndësishme të kohës sonë: Nga do të vijnë punët e mira? Taksimi më progresiv, investimet në arsim dhe infrastrukturë dhe (në Shtetet e Bashkuara) sigurimi shëndetësor universal janë kritike. Por ato nuk janë të mjaftueshme. Punët e mira për klasën e mesme po bëhen të pakta, për shkak të tendencave laike në teknologji dhe globalizim. Dhe COVID-19 ka thelluar polarizimin e tregjeve të punës. Ne kemi nevojë për një strategji më proaktive nga ana e qeverisë që synon drejtpërdrejt një rritje në furnizimin me punë të mira.

Komunitetet ku zhduken punët e mira paguajnë një çmim që shkon përtej ekonomisë. Varësi nga droga, prishje e familjes dhe shtim i krimit. Njerëzit bëhen më të lidhur me vlerat tradicionale, më pak tolerantë ndaj të huajve dhe më të gatshëm për të mbështetur liderët autoritarë. Pasiguria ekonomike shkakton ose përkeqëson linjat e gabimeve kulturore dhe racore.

U takon partisë të së majtës të zhvillojnë zgjidhje programore për këto probleme ekonomike të rrënjosura. Por zgjidhjet teknokratike vetëm deri këtu mund të shkojnë. Duhen ndërtuar shumë ura për të kapërcyer çarjet për të cilat përgjegjëse janë kryesisht elitat kulturore. Në të kundërt, demokratët mund të përballen me një goditje tjetër të fortë pas katër vjetësh.

Marrë me autorizim nga Project Syndicate