Katër vdekje pa një festë

OP/ED

Gazeta Express

29/12/2023 10:57

Një rrëfim për humbjen e njerëzve që i do, një dedikim për njerëzit e afërm, për jetën e padrejtë dhe festat që na mallëngjejnë.

Imer Mushkolaj

Emrin e kam marrë nga vëllau i gjyshit tim. 110 vjet më parë, më 1913, ai dhe të tjerë u vranë nga forcat serbe. Gjyshi ma vuri emrin në kujtim të tij. Gjyshja nuk ishte e kënaqur fare me këtë zgjedhje dhe, në shenjë proteste, si fëmijë më thërriste në emër tjetër. I tingëllonte më modern, më përshkrues për mua.

I lindur në vitin e fundit të shekullit XIX, gjyshi jetoi 92 vjet. Shpesh rrëfente për jetën e vështirë nën regjime të ndryshme. Ia doli të përjetojë edhe rënien e komunizmit. Kur vdiq, në qershor të vitit 1991, unë sapo kisha mbaruar shkollën fillore. Në shtator, regjimi serb nuk na lejoi të uleshim në bankat e gjimnazit. Pas pak muajsh nisi odiseada e mësimit në shtëpi-shkolla.

Atë vit nuk e festuam Vitin e Ri. Dhimbja për humbjen e gjyshit u përzie me gjendjen e rëndë ekonomike, sociale e politike. Një situatë që më së vështiri e përjetonte babai. I duhej të rropatej për të siguruar jetesën pa ndihmë nga askush.

Rrëfimet e tij për jetën që kishte jetuar kishin fare pak pika të ndritshme. Punë dhe sakrificë ishte e mbushur jeta e tij. I mbetur jetim që në lindje, gëzimet për të kishin qenë të pakta.

Festat, si Viti i Ri, sikur e nxjerrnin pak nga bota e tij. Këshu ndodhi deri në vitin 1997, kur babai vdiq. Një ndër vitet e rënda për shqiptarët, në Kosovë e Shqipëri.

Vdekja e tij na goditi rëndë. Ai la zbrazëtirë të madhe dhe iku në një kohë të keqe për familjen. Atë vit nuk e festuam Vitin e Ri. Dhimbja për humbjen e babait u përzie me gjendjen e rëndë politike. Po vinte era luftë.

Lufta nisi një vit më vonë. Erdhi si papritur, si tinëz, teksa njerëzit kishin filluar njëmend të besonin se liria do të vinte pa shkrepur asnjë plumb dhe pa derdhur asnjë pikë gjak.

Lufta është rrëfim në vete, ashtu si dhe vitet e para pas saj. Të nisësh gjithçka nga e para ishte shumë e vështirë. Por, me angazhimin e dy grave të forta, gjyshes dhe nënës, gjithçka u bë më e lehtë.

* * *

Ndërrimin e moteve në vitet e para pas luftës shumica e njerëzve e festonin të lumtur që ishin gjallë, që kishin shpëtuar nga lufta e tmerrshme. Të tjerë vazhdonin të numëronin plagët.

Plagët e luftës dhe të jetës i numëronte edhe gjyshja. Vitet pas luftës i konsideronte “dhuratë” sepse, siç thoshte, ka mundur të vritej fare lehtë nga forcat serbe. Një grua e fortë, malësore, plot jetë, e cila, bashkë me nënën, bënte çmos që asgjë në shtëpi të mos mbetej keq. Ndonëse në moshë të shtyrë, punonte fort.

E tillë mbeti deri në vitin 2011, kur vdiq. Rrafsh 20 vjet pas gjyshit. Atë vit nuk e festuam Vitin e Ri. Dhimbja për humbjen e gjyshes ishte e madhe, ashtu siç ishte edhe porosia e saj që të mos mërziteshim, mos të mbanim zi.

Ikja e saj e goditi rëndë nënën. Dyzet vjet jetë bashkë nuk janë pak. Bashkë në vuajtje e gëzime. Bashkë në skamje e kamje.

Papritur, në janarin e sivjetmë, nëna iu bashkua babait, gjyshit e gjyshes. U varros afër tyre. Me vdekjen e saj mori fund një epokë. Na u duk se u rrënua bota. Na duket se bota nuk ka më kurrfarë kuptimi.

Nëna i donte festat, ahengjet. I shijonte ato, veçanërisht festën e ndërrimit të moteve. E urtë, fisnike, plot dashni, ajo ishte një shpirt i lirë.

Për tridhjetë vjet, në familjen tonë përjetuam katër vdekje. Për tridhjetë vjet hapën katër varre. Në ta, veç trupave pa jetë, u varros një pjesë e jetës së neve të gjallëve.

As sivjet nuk do të festojmë Vitin e Ri. E di, po të kishte mundësi, nga atje ku është, nëna do të më qortonte, duke më thënë të festoja e të gëzoja. Sepse, thoshte ajo, jeta duhej jetuar. Por, mua më mbetet veç t’i sjell ndërmend çastet e bukura me gjyshin, gjyshen, babain e nënën. Gëzuar!