Shkruan: Arian Zeka
Këtë herë ishte ndryshe
E pëlqeja udhëtimin me tren. Si i vogël kisha bërë rrugë të gjata me të. Ky udhëtim, megjithatë, ishte ndryshe. Ndoshta pse u detyruam me forcë që ta bënim. Ndoshta pse rrugës deri te stacioni i trenit në Prishtinë hasëm në dy grupe policësh. Po e shmangia kontaktin me sy, dhe jo pse kisha frikë për vete, por për shkak se i frikësohesha pasojave për babanë tim. Në atë një kilometër rrugë, me çantën e shkollës në shpinë, në të cilën kisha përfshirë pak rroba e gjëra esenciale e të gjitha fotografitë që kishim, kisha kohë të mendoja se si në vendet e tjera, policët mbronin jetët e njerëzve dhe pronat e tyre. Për ne ishte ndryshe! Të Zi’të, siç u referoheshim ne, nuk mbronin, por merrnin jetë – jetë shqiptarësh! Metaforën e kuptoja, edhe pse deri në këtë ditë, nuk e di gjenezën e termit “të zinjtë”. Si fëmijë e kisha menduar shpesh këtë. Ndoshta kishte të bënte me Korrësin e Zymtë me petkun e zi e kosën në dorë – personifikuesin e vdekjes. A ndoshta me shpirtin e mendjen e zezë! Kush e di?!
Kishim jetuar për 11 ditë në banesën tonë në lagjen Dardania me zhurmën e dridhjet e fuqishme të bombardimeve që kishin nisur më 24 mars. Për shumicën e njerëzve në botë, ky do të ishte një përjetim i tmerrshëm e traumatik. Për ne ishte ndryshe!
Bombat si kambana lirie
Bombat që binin ishin daullet e një pranvere të përhershme që po afrohej – kambana që paralajmëronin lirinë! Bota demokratike ishte bërë bashkë për ta mundësuar këtë. Do të kishim qëndruar edhe 11 javë a 11 muaj të tjerë, po të mos detyroheshim edhe ne t’u bashkoheshim gati 1 milion shqiptarëve të Kosovës, që po shpërnguleshin me forcë përtej tre kufijve. Po e lija Prishtinën e dashur, djepin e kujtimeve të mia. Rrugët e lojërave të fëmijërisë e sherreve të pafajshme. Prishtinën e bankave të mia të shkollës, të demonstratave të studentëve e të thirrjeve për liri, pavarësi, demokraci. U futëm në vagonët e trenit famëkeq të Bllacës. Dhjetëra faqe librash historie e orë të tëra filmash për holokaustin po merrnin kuptim në një episod të vetëm. Mijëra njerëz të cilët nuk e kuptonin ku po shkonin. Nuk e dinin çka po i priste. E me gjithë tollovinë, heshtje varri përreth. Po flisnin lotët e nënave tona, e besa edhe të baballarëve. S’mbaj në mend të kem parë deri atë ditë lotë në sytë e babait tim. Doja t’ia fshija me të dy duart, e t’i thoja “Mos bre babë, se burrat nuk kajnë”, sikur të mos i kisha duart e zëna.
“Heshtja flet shumë kur ata nuk njohin, pranojnë ose refuzojnë të kuptojnë. Është tingulli më i lartë që ekziston kur fjalët nuk shprehin siç duhet mendimet para veshëve të shurdhër. Ajo flet përmes të të lënduarve, kur bëhet shumë e dhimbshme për të folur”, thotë shkrimtarja Esther George.
Treni po vonohej
Po vonohej nisja e trenit. Sikur Të Zi’të, po donin të na rikujtonin se ç’ka po linim mbrapa! Apo ndoshta megjithatë përveç petkut të zi të vdekjes, shpirtin nuk e kishin të tillë – po na linin edhe pak të çmalleshim me qytetin, në të cilin “dhe dita fillon nga dashuria”, siç i këndonte bukur Sabri Fejzullahu në këngën e tij “Të fala nga Prishtina”. Megjithatë, ishin thjeshtë arsye teknike ato të cilat e vononin trenin. Edhe shpirtin e kishin të zi! Në ato momente pritjeje, dhjetëra imazhe m’u rrotulluan në mendje, e mes tyre edhe një grafit në një stacion autobusësh urbanë përballë Fakultetit Filologjik, në të cilën shkruante në serbisht “Fshatra të bukura, bukur digjen – Drenica ’98”, si referencë e një filmi serb për luftën në Bosnjë që mbante titull të ngjashëm. Një tjetër grafit përballë ballkonit të banesës time po thoshte “Shqiptarët në zinxhirë”. Sa ironi! Aty e kisha paralajmërimin për atë që po më ndodhte në mëngjesin e 4 prillit të vitit 1999. Zinxhirë nuk kishim, por as të lirë nuk ishim. Më ironik, për ata që e kishin shkruar, do të ishte fakti që në murin e njëjtë, vetëm pak muaj më vonë do të vendosej portreti i njërit prej njerëzve më meritorë për përmbylljen e çlirimit të Kosovës – ish Presidentit Amerikan Bill Clinton. Sado të forta e të pamëshirshme që ishin mesazhet e këtyre dy grafiteve, më buçitëse e më drithëruese ishin bombat e aleatëve tanë, që po shkurtonin ditët e Të Zi’ve në tokën tonë.
Dikujt nga fëmijët e dëbuar që po priste të hipte në tren, i pashë një çantë me mbishkrimin “NASA”. Një të ngjashme po e bartja në pranverën e vitit 1994, kur Nën Kurriz isha ndalur nga dy policë serbë të armatosur me pushkë automatike, gjatë kthimit nga shkolla. Më kishin urdhëruar ta hapja e të tregoja gjithçka që kisha në të, duke u përgjigjur në të njëjtën kohë në pyetje të shumta për mua, shkollën e familjen. Ishin trima prej vërteti!!! E sa trim mund të jetë dikush i cili i armatosur deri në dhëmbë ndalon, bastis dhe merr në pyetje një fëmijë njëmbëdhjetëvjeçar. Sa trim mund të jetë dikush i cili i veshur me petkun e zi të vdekjes merr jetë fëmijësh. Thellë brenda vetës, derisa po i shfletonin fletoret e mia, kisha dëshirë që ata të kuptonin në shqip mesazhin e shumicës së hartimeve që përfundonin me shpresën që një ditë do të jetonim të lirë. Edhe pse mendoj që dikush do t’ua kishte thënë! Nëse jo deri atë ditë, atëherë do ta kenë parandjerë më vonë nga krismat e pushkëve të luftëtarëve të lirisë e bombave të NATO-së. Isha me fat që u lejova të vazhdoj rrugën drejt shtëpisë. Aq me fat nuk ishin 1432 fëmijë shqiptarë të vrarë në Kosovë nga viti 1981 deri në përfundim të luftës.
Treni bëri një përpjekje të papritur për t’u nisur, duke lëshuar një shtëllungë të madhe tymi të bardhë aty afër vagonit tonë. Seç ma kujtoi shpërthimin e një bombole të gazit lotsjellës para këmbëve të mia, aty ku ndodhej ndërtesa e Elektro-Kosovës, e të hedhur nga Të Zi’të prej oborrit të Gjimnazit “Xhevdet Doda”, në demonstratën e datës 2 mars 1998, si reagim ndaj terrorit serb në Drenicë. Isha pesëmbëdhjetë vjeç, por s’mund të rrija indiferent ndaj asaj që po ndodhte ndaj një pjese të popullit tim. Na kishin shpërndarë me dhunë të shfrenuar atë ditë, por s’na mundën dot! Si për inat të tyre, zyra ime sot ndodhet në dhjetëra hapa larg vendit ku shpërtheu ajo bombolë. Edhe kësaj here isha me fat! Të njëjtin fat nuk e kishte Leotrim Ahmeti, shtatëvjeçari nga Drenica, para këmbëve të të cilit shpërtheu një granatë – e hedhur nga Të Zi’të, natyrisht! Në këtë mënyrë, ia morën jetën disa orë më vonë.
Treni u nis
U nis më në fund, por po lëvizte shumë ngadalë, si për të shpërfaqur edhe potencën në rënie të atij aparati të dhunës i cili po çrrënjosej dita ditës. Derisa po kalonim pranë një shtypshkronje të djegur aty afër, nga dritarja e vagonit, pash për herë të fundit edhe banesën time dhe ballkonin në të cilin kisha kaluar shumë kohë të fëmijërisë time. Heshtjes i erdhi fundi. Nëse sytë do të ishin pasqyrë, jam i sigurt se të mitë në atë moment do të shfaqnin një shpirt të rebeluar. Doja të dilja nga vagoni. Mezi po ngihesha frymë. Më ndali vetëm thirrja e hartimeve të mia e të bashkëmoshatarëve të mi – Pranvera e ardhshme do të na gjejë në liri. Në fakt, pranvera atë vit s’do të merrte fund pa na e sjellë lirinë. Treni tashmë ishte nisur, 12 qershori do të vinte shpejtë.