Ikja nga “skllavëria moderne”

OP/ED

Gazeta Express

09/03/2023 14:26

Mijëra të rinj po ikin nga Kosova në kërkim të një jete më të mirë. Shumë prej tyre kanë punuar me vjet në kushte të vështira, pa kontrata, pa respekt e pa dinjitet. Ndërkohë, qeveria aktuale, si dhe ato të mëparshmet, s’po ia del të zbatojë politika të qëndrueshme punësimi.

Imer Mushkolaj

Rrëfimi i parë:

Ai është 25 vjeçar. Ka përfunduar studimet themelore dhe master në fushën e politikave publike. Por, tash një vit punon kamarier në njërën nga qindra kafeteritë e kryeqytetit. Shefi nuk i ka bërë kontratë, e mban në “të zezën”. Punon nëntë orë në ditë dhe paguhet pak, aq sa mezi i mbulon shpenzimet e veta.

Si dhe shumë të tjerë ka aplikuar për vizë pune gjermane. Po pret ditën kur të ikë nga Kosova. Thotë se e bën për një jetë më të mirë. Jo se nuk ka bukë të hajë, por edhe për shkak të qasjes së shefit ndaj tij. Ai, si dhe qindra të tjerë gjithandej vendit, nuk trajtohen si duhet. Puna e kamarierit për ta është punë e zorit. Punë e papaguar sa duhet, e nënvlerësuar. Ngjashëm janë edhe plot punë të tjera.

Rrëfimi i dytë:

Secilit dhe secilës nga ne na bie çdo ditë të vizitojmë markete. Vajza të reja e djem të rinj që punojnë aty dhe mënyra se si ata trajtohen, janë treguesi më i mirë se si shefat, pa pikë mëshire, i shtypin ata.

Njëra nga to udhëton çdo ditë nga një fshat i Lipjanit në Prishtinë. I duhet të jetë në market në orën shtatë të mëngjesit. Ose në orën dy, nëse punon pasdite. Të lirë e ka vetëm një të diel në dy javë. Pra, punon 13 ditë në dy javë. Dhe paguhet dobët.

Kur e kryen punën në mbrëmje i duhet të gjejë vetë mundësi transporti, për t’u kthyer në shtëpi. As asaj, e as të tjerëve shefi nuk ua siguron as një racion ushqimi. Për më tepër, një shumë parash nga rroga mujore e mjerueshme ua ndal dhe i detyron të marrin “harxh” në market.

Rrëfimi i tretë:

Është 60 vjeçar dhe punon në një kompani sigurimi fizik. Për orë të tëra qëndron para dyerve të një institucioni. Këtë punë e kryen tash një dekadë, por gjendja e tij materiale nuk është përmirësuar. Paga e tij mujore nuk mbërrin as 250 euro, ndërkohë që me to i duhet ta mbajë familjen pesanëtarëshe.

Përtej pagës së mjerë, ai vuan edhe ndëshkimet që mbikëqyrësit e tij ia ngarkojnë kur ky, sipas tyre, nuk e kryen punën si duhet. Shpesh i bëjnë vizita natën, kur është në orar pune, për të vërtetuar nëse po rri zgjuar apo e ka zënë gjumi. I ka ndodhur që nga lodhja edhe të kotet dhe në këtë situatë nuk ka shpëtuar pa dënim. Por, nuk ka zgjidhje tjetër. Thotë se nuk e ka moshën për të kërkuar punë tjetër, e as për të shkuar diku jashtë.

* * *

Këto janë vetëm tri rrëfime, nga qindra e mijëra të ngjashme, të cilat shpërfaqin përdhosjen e dinjitetit të punëtorëve nga punëdhënësit. Nga shefat, të cilët këta i trajtojnë si skllevër. Qasja ndaj tyre, për të mirë, nuk është se ka ndryshuar ndër vite.

Tek tash, kur mijëra po braktisin vendin dhe bizneset po ngelin pa punëtorë, shefave iu ka ardhur ndërmend se sa të rëndësishëm janë ata. Por, duket të jetë vonë. Siç është vonë edhe për shtetin.

Para një muaji qeveria lansoi platformën “Superpuna”. Vendet e lira të punës në këtë platformë janë kryesisht në tregti dhe gastronomi, sektorë këta që punësojnë më së shumti në vend. Ky plan qeveritar synon punësimin e të rinjve të moshës 18-25 vjeç. Qeveria për gjashtë muaj do të subvencionojë punëdhënësit, duke paguar pagën për punëtorët në vlerë prej 264 eurosh.

Ndonëse mund të tingëllojë e mirë si ide, politikat e tilla, me subvencione të përkohshme, nuk mund të krijojnë punësim të qëndrueshëm. Shteti ka dështuar ndër vite që të zbatojë ligjet përkatëse, në mënyrë që punëtorët të trajtohen si duhet nga shefat. Ka dështuar t’u ofrojë atyre siguri juridike, që do të prodhonte mirëqenie më të mirë. Ka dështuar të luftojë “skllavërinë moderne”. Dhe pasojat s’kanë si të jenë ndryshe.