Historia e çrregullimit të të ushqyerit

Ushqimi/Dieta

Gazeta Express

21/03/2022 23:10

Duke pasur parasysh fiksimin aktual sociokulturor me dobësinë, në mënyrë të arsyeshme mund të dilni në përfundimin se çrregullimet e të ngrënit, duke përfshirë anoreksinë nervore, buliminë nervore dhe çrregullimin e të ngrënit të tepruar, janë fenomene relativisht të kohëve të fundit.

 Megjithatë, dëshmitë historike tregojnë se çrregullimet e të ngrënit kanë ekzistuar për mjaft kohë – megjithëse në forma disi të ndryshme.

Regjistrimi historik

Përshkrimet më të hershme historike të njerëzve që përjetojnë simptoma në përputhje me çrregullimet moderne të të ngrënit datojnë që nga koha helenistike (323 p.e.s.-31 p.e.s.) dhe mesjetare (shek. 5-15 pas Krishtit). Rreth kësaj kohe, pastrimi përmes mohimit të nevojave fizike dhe botës materiale u shfaq si një temë kulturore.

Ekziston një raport i një vajze romake të klasit të lartë njëzet vjeçar që vdes nga uria në ndjekje të shenjtërisë. Ka rrëfime shtesë nga Mesjeta për agjërimin ekstrem të vetë-induktuar që shpesh çoi në vdekje të parakohshme nga uria – Katerina e Sienës është një shembull. Privimi nga ushqimi shihej si një praktikë shpirtërore dhe gratë vuanin në mënyrë disproporcionale. Disa autorë bashkëkohorë i kanë quajtur këto zakone të agjërimit “anoreksi e shenjtë”.

Motivimi për këtë agjërim duket se është i ndryshëm nga dëshira për dobësi që dominon diskutimet e sotme për çrregullimet e të ngrënit. Pavarësisht kësaj, shumë besojnë se ky është i njëjti çrregullim, thjesht duke supozuar kuptime të ndryshme kulturore bazuar në klimën sociokulturore.

Historia e anoreksisë nervore

Në vitin 1689, mjeku anglez Riçard Morton përshkroi dy raste të “konsumit nervor”—një tek një djalë dhe një tek një vajzë. Këto konsiderohen si rastet më të hershme moderne të sëmundjes që ne e njohim tani si anoreksi nervore. Ai përshkroi mungesën e një shpjegimi fizik për humbjen e oreksit dhe peshës dhe për këtë arsye, përcaktoi “ky konsum është nervoz”.

Rastet e tjera të raportuara ishin rreth 200 vjet më vonë. Në 1873, Sir William Gull, një tjetër mjek anglez, shpiku termin “anoreksi nervore” në raportet e rasteve të publikuara. Gjithashtu, në 1873, një mjek francez, Ernest Charles Lasegue botoi përshkrime të individëve me “anoreksi histerike”. Mjekja amerikane Hilde Bruch ndikoi shumë në kuptimin e anoreksisë nervore moderne. Ajo botoi shumë artikuj dhe libra. Pikërisht në këtë kohë anoreksia u bë më e njohur.

Hulumtimet më të fundit kanë avancuar njohuritë tona dhe disa nga idetë e Dr. Bruch – të tilla si ato që implikojnë dinamikën e hershme të familjes si shkaktar i çrregullimit – tani konsiderohen të vjetruara. Shpjegimet e mëparshme psikoanalitike të sëmundjes janë zëvendësuar me rritjen e të kuptuarit tonë për proceset gjenetike dhe biologjike.

Studiuesit Keel dhe Klump (2003) propozojnë se motivimet e ndryshme për refuzimin e ushqimit përgjatë periudhave kohore historike mund të përfaqësojnë mënyra kulturore kuptimplote për të kuptuar një çrregullim që i lë njerëzit – në mënyrë disproporcionale, femrat – të ndihen të paaftë dhe të pavullnetshëm për të ngrënë.

Historia e bulimisë nervore

Ndryshe nga anoreksia nervore – e cila duket se është vërejtur gjatë historisë – bulimia nervore duket të jetë një zhvillim më modern. Bulimia nervore u përshkrua për herë të parë si një variant i anoreksisë në vitin 1979 nga psikiatri britanik Gerald Russell.

Vetë Russell besonte se bulimia nervore ishte një gjendje e lidhur me kulturën dhe nuk besonte se ekstrapolimi në rastet historike të ngrënies së tepërt dhe të vjellave ishin të rëndësishme për të kuptuarit tonë modern të çrregullimit. Sidoqoftë, pastrimi ishte një praktikë në Egjiptin e lashtë, Greqi, Romë dhe Arabi, kultura në të cilat përdorej për të parandaluar sëmundjet që besohej se vinin nga ushqimi. E kanë përshkruar edhe mjekët. Disa perandorë të hershëm romakë u vunë re se hanin shumë dhe më pas villnin. Disa shkrimtarë nuk janë pajtuar me Russell-in dhe sugjerojnë se kjo sjellje ishte një variant i hershëm historik i bulimisë nervore, i cili mungonte – si në rastin e rrëfimeve të hershme të anoreksisë nervore – nxitja moderne për dobësim.

Kërkimet për përshkrimet e bulimisë nervore në literaturën e hershme mjekësore kanë qenë më pak të frytshme sesa ato për anoreksi nervore. Ndër rastet më të hershme që kanë një ngjashmëri të qartë me buliminë nervore moderne është rasti i Nadia, i përshkruar nga Pierre Janet në vitin 1903. Ajo shfaqi kufizime dietike, frikë nga dhjamosja dhe episode të ngrënies së tepërt.

Një tjetër përshkrim i hershëm, rasti i Pacientit D, u përshkrua nga Mosche Wulff në vitin 1932. Ky pacient u përfshi në periudha agjërimi të alternuara me periudha të ngrënies së tepërt dhe të vjellave. Në vitin 1960, psikiatër amerikanë Bliss dhe Branch botuan histori rastesh që përfshinin një numër rastesh të ngrënies dhe të vjellave. Psikiatri gjerman Ziolko botoi letra në vitet 1970 që përshkruanin pacientët të cilët merreshin me ushqim dhe të vjella dhe përjetonin shqetësime në rritje për peshën.

Në vitet 1970 lindën raporte të rasteve të pacientëve me atë që më qartë i ngjan bulimisë nervore moderne. Gerald Russell publikoi serinë e tij të rasteve prej 30 pacientësh midis 1972 dhe 1978, të cilët raportuan të vjella të vetë-induktuara si një përpjekje për të zbutur efektet e episodeve të ngrënies së tepërt. U përcaktua se këto përfaqësonin një sindromë që dallohej nga anoreksia nervore, por ndante të njëjtën frikë nga dhjamosja.

Punimi i tij i famshëm, i botuar në 1979, e quajti buliminë nervore “një variant ogurzi të anoreksisë nervore”. Në vitin 1976, Christopher Fairburn pa gjithashtu një rast të hershëm të bulimisë nervore dhe filloi ta studionte dhe të zhvillonte një trajtim për të. Çrregullimi ishte dëgjuar shumë pak para gjysmës së dytë të shekullit të 20-të; që atëherë, ky është bërë relativisht i zakonshëm.

Historia e çrregullimit të ngrënies së tepërt

Çrregullimi i ngrënies së tepërt ishte edhe më vonë në skenë. Çrregullimi i ngrënies së tepërt u përshkrua për herë të parë në vitin 1959 nga psikiatri Albert Stunkard, i cili shpiku termin “Sindroma e të ngrënit gjatë natës”. Ai më vonë specifikoi se ngrënia e tepruar mund të ndodhte pa komponentin e natës të atij çrregullimi. Çrregullimi i ngrënies së tepërt u studiua fillimisht në popullatat e humbjes së peshës.

Në 1993, një manual terapie konjitive e sjelljes për të ngrënit e tepruar dhe bulimisë nervore u botua nga Fairburn, Marcus dhe Wilson. Ky manual përshkruan se si terapia njohëse e sjelljes mund të trajtojë në mënyrë efektive buliminë nervore dhe çrregullimin e ngrënies së tepërt. Ai u bë manuali më i studiuar për trajtimin e çrregullimeve të të ngrënit

Historia diagnostike

Tre çrregullimet kryesore hynë në Manualin Diagnostik dhe Statistikor në të njëjtin rend.

Anoreksia nervore u pranua si një çrregullim psikologjik në fund të viteve 1800 pas raporteve të hershme të përmendura më sipër. Në vitin 1952, fitoi një vend në edicionin e parë të Manualit Diagnostik dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore (DSM-I), çrregullimi i parë i të ngrënit që e bën këtë. Megjithatë, zyrtarisht u kategorizua: “006-580 Reaksioni psikofiziologjik gastrointestinal” në një kategori të gjerë që përfshinte çrregullime gastrointestinale si ulçera peptike, gastriti kronik dhe koliti ulceroz. Faktori i përbashkët ishte se faktorët emocionalë besohej se luanin një rol shkakësor.

Botimi i dytë i DSM (DSM-II) u botua në 1968. Anoreksia u kategorizua nën Simptomat e veçanta (306). “Kjo kategori është për pacientët e rastësishëm, psikopatologjia e të cilëve manifestohet me simptoma diskrete, specifike. Një shembull mund të jetë anoreksia nervore nën shqetësimin e të ushqyerit. Megjithatë, nuk zbatohet nëse simptoma është rezultat i një sëmundjeje organike ose defekti apo çrregullimi tjetër mendor. Për shembull, anoreksia nervore për shkak të skizofrenisë nuk do të përfshihej këtu”.