EUobserver: Politika e BE-së ndaj Vuçiqit rrezikon gjithë Ballkanin

Lajme

Gazeta Express

10/07/2025 11:18

Gjatë muajve të protestave popullore kundër regjimit serb, Bashkimi Europian e ka mbështetur me kokëfortësi presidentin Aleksandar Vuçiq. Por tani, shtypja gjithnjë e më brutale e protestave paqësore nga Vuçiq e ka vënë politikën e BE-së në një pikë kthese: të vazhdojë të kënaqë Vuçiqin në mënyrë transaksionale, ose të përqafojë pasigurinë – por me të, edhe progres të mundshëm real.

Shkruajnë: Kurt Bassuener dhe Toby Vogel

Duke gjykuar nga mungesa e përgjigjes nga Parisi, Berlini dhe Komisioni Europian, BE-ja do të përpiqet të qëndrojë të mos marrë anë për aq kohë sa të mundet.

Por përshpejtimi i ngjarjeve në terren mund ta detyrojë së shpejti BE-në të marrë një qëndrim.

Në mbyllje të një proteste të madhe në Beograd më 28 qershor, e cila mblodhi mbi 100,000 njerëz, folësit njoftuan se lëvizja studentore tani ishte një lëvizje më e gjerë qytetare dhe bënë thirrje për mosbindje civile.

Mbledhja protestuese u pasua nga përleshje dhe shtypje e dhunshme policore në Beograd – dhe menjëherë pas kësaj, nga bllokada trafiku në të gjithë Serbinë.

Gjatë javës që nga ajo kohë, policia dhe ndihmësit e saj me uniforma dhe maska ​​policie (përfshirë, sipas dëshmitarëve okularë, personel nga Republika Srpska në Bosnjën dhe Hercegovinën fqinje) u përfshinë në rrahje brutale dhe operacione për shpërndarje të protestuesve, duke shkaktuar zemërim popullor ndaj dhunës, i amplifikuar nga fakti që Vuçiq e shpalli veten “të kënaqur” me policinë.

Pavarësisht dhunës shtetërore, bllokadat dhe protestat nuk tregojnë shenja lehtësimi.

Ajo që filloi si një protestë studentore kundër një sistemi të korruptuar, e shkaktuar nga shembja e një tendë stacioni hekurudhor në Novi Sad që la të vdekur 16 persona, tani është zhvilluar në një lëvizje të përhapur popullore.

Delegacionet studentore udhëtuan me biçikleta në Strasburg dhe vrapuan në një ultramaratonë në Bruksel, në prill dhe maj, për të ushtruar presion mbi BE-në që të rikalibronte politikën e saj ndaj Serbisë.

Zyrtarët e BE-së shmangën çiklistët, ndërsa komisionarët, ajo për zgjerimin, Marta Kos, si ai për të rinjtë dhe kulturën, Glen Micallef, u takuan me vrapuesit në maj.

Vetëm një ndryshim retorik

Kos ka bërë një ndryshim retorik, duke njohur qëllimet dhe vlerat e lëvizjes së udhëhequr nga studentët për ndryshim në Serbi si plotësisht në përputhje me vlerat e shpallura të BE-së dhe kërkesat e acquis.

Por kjo u duk e dobët për shumicën e serbëve dhe vëzhguesve. Komisionerët nuk kryen asgjë – dhe politika e BE-së mbetet e parindërtuar.

Vuçiq sfidoi qortimet publike nga zyrtarët e lartë të BE-së për të mos marrë pjesë në paradën e Ditës së Fitores të Putinit më 9 maj në Moskë.

Sfida e tij u shpërblye disa ditë më vonë me një vizitë në Beograd nga presidenti i Këshillit Europian Antonio Costa, e ndjekur menjëherë nga shefja e punëve të jashtme të BE-së Kaja Kallas.

Kallas, e cila i bëri thirrje Serbisë të bënte një “zgjedhje strategjike” mbi orientimin e saj gjeopolitik, e bëri të dukshme pakënaqësinë e saj – por vetëm dy vizitat projektuan një dinamikë pushteti në të cilën Brukseli është lutësi.

Deri më tani, nuk ka pasur pasoja politike për arbitrazhin gjeopolitik të Vuçiqit dhe nuk ka prova që Komisioni po e ripërcakton politikën e tij ndaj Serbisë, e cila është një përjashtim i dukshëm midis vendeve aspirante të Ballkanit Perëndimor për në BE, me një përputhshmëri me Politikën e Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë që luhatet rreth 50-60 përqind.

Koordinim midis Beogradit dhe Moskës?

Në fund të qershorit, pas kritikave të ashpra publike nga shërbimi i inteligjencës së jashtme të Rusisë, SVR, për “tradhtinë” e Serbisë për shitjen e armëve nëpërmjet vendeve të treta në Ukrainë, Vuçiq njoftoi pezullimin e shitjeve të armëve të huaja, përfshirë Ukrainën.

Duke shtuar presionin mbi mbrojtjen e Ukrainës, dërgesat amerikane të raketave Patriot dhe predhave të artilerisë 155 mm (gjithashtu të prodhuara në Serbi) u ndaluan në fillim të korrikut.

Vlen të merret në konsideratë mundësia që këto lëvizje të jenë të koordinuara.

Ndërsa Vuçiq mori pjesë në samitin Ukrainë-Europë Juglindore në Odesa më 11 qershor, ai refuzoi të nënshkruante deklaratën që denonconte agresionin rus, duke u munduar më pas të deklaronte se nuk e “tradhtonte Rusinë”. Megjithatë, Komisioni vlerësoi pjesëmarrjen e tij.

Javën e kaluar presidentja e Komisionit të BE-së, Ursula von der Leyen, foli në mënyrë bilaterale me Vuçiqin për gjysmë ore – një gjë e rrallë.

Përmbajtja e takimit të tyre është e paqartë. Por nëse kishte për qëllim të ishte një qortim ose vërejtje pas dhunës së 28 qershorit, padyshim që nuk pati ndikim. Sa më gjatë që politika e BE-së të mbetet e njëjtë, aq më shumë serbë do të arrijnë në përfundimin se ajo në fakt e ka licencuar shtypjen e Vuçiqit.

Komisioni (me mbështetjen e dukshme të shumicës së shteteve anëtare) duket se beson se transaksionalizmi, me nxitje financiare dhe lënien mënjanë të çështjeve të vështira të vlerave, mund të sigurojë interesat e BE-së në Serbi – dhe si rrjedhojë, në Ballkanin Perëndimor në tërësi.

Kjo prirje për ta lënë problemin e saj politik në një çështje komunikimi është bërë e paqëndrueshme dhe po përshpejton rënien e popullaritetit të BE-së midis serbëve të rëndomtë. Kjo e pozicionon BE-në si një person që punon në mënyrë efektive në bashkëpunim me Vuçiqin, i cili ka synuar nëpërmjet dominimit të medias të zvogëlojë valencën e BE-së midis serbëve (dhe të rrisë atë të Rusisë dhe Kinës).

Edhe më dëmtues është fakti se mesazhet e ndrojtura të BE-së në fakt e kanë inkurajuar Vuçiqin të rrisë shtypjen e tij. Ai lëshoi ​​banditë të dhunshëm mbi protestuesit dhe nisi një fushatë të pamëshirshme mediatike duke denoncuar studentët si “terroristë” të paguar nga armiqtë e Serbisë (p.sh. qeveritë perëndimore) për të rrëzuar qeverinë – një “revolucion me ngjyra” që synon “ndryshimin e regjimit”.

Vuçiq i lexon qartë indulgjencat e BE-së si një licencë për të ruajtur dhe madje për të forcuar lidhjet e tij me Moskën.

Represioni gjithnjë e më brutal i Vuçiqit duhet të nxisë më në fund një ripërcaktim të politikës së BE-së në bazë të vlerave. Por edhe i kufizuar në transaksionalizëm, ekziston një arsyetim i fuqishëm për ndryshimin e politikave. Nëse një “Union gjeopolitik” ka treguar gatishmëri për të lidhur rrugën e zgjerimit të Serbisë me ofrimin e përfitimeve strategjike dhe të sigurisë afatshkurtra, atëherë logjikisht duhet të rrjedhë që përpjekjet aktive të Vuçiqit për të dëmtuar këto interesa duhet të sjellin një përgjigje politike përkatësisht shkatërruese.

Presidenca daneze?

Duke pasur parasysh inercinë e zgjatur institucionale të BE-së, shtetet anëtare janë agjentët më të besueshëm të ndryshimit.

Presidenca daneze duhet të fillojë më në fund rikalibrimin e vonuar të autopilotit të politikës së BE-së ndaj Serbisë dhe rajonit, në mënyrë që ajo të jetë jo vetëm strategjikisht e shëndoshë, por edhe në përputhje me vlerat demokratike të Unionit.

Kjo është e realizueshme vetëm nëse zhvillon një koalicion midis shteteve të tjera anëtare. Kjo do të fillonte me qartësi mbi atë që Danimarka dhe anëtarët e tjerë me të njëjtat ide presin nga qeveritë kandidate, duke përfshirë jo vetëm harmonizimin e politikës së jashtme, por edhe angazhimin e vërtetë ndaj të gjithë grupit të detyrimeve të Kopenhagenit. Është thelbësore të demonstrohet mbështetje për ata në Serbi që marrin rreziqe në emër të vlerave themelore të BE-së.

Rreziku për BE-në – jo vetëm në Serbi, por në të gjithë Ballkanin Perëndimor – është serioz.

Në vend që të fitojë Serbinë, politika e Unionit për të qëndruar pranë Vuçiqit mund ta humbasë atë për një brez tjetër, pavarësisht nëse protestat në fund të fundit do të kenë sukses apo do të dështojnë. Le të jemi të qartë: zgjedhja e “stabilitetit” nga BE-ja në momentin aktual do të thotë miratim de facto i shtypjes së dhunshme në Serbi. Prandaj, politika tradhton si vlerat themelore demokratike të BE-së ashtu edhe interesat e saj, afatshkurtra dhe afatgjata, në një kohë kur ato po sfidohen nga lindja, perëndimi dhe nga brenda.

Për të përdorur një Trumpizëm, BE-ja i ka letrat në dorë. Duhet të luajë pak.

Ky artikull është botuar në EUobserver dhe u përkthye nga Gazeta Express