Eseja e javës/ Helen Humphreys: Dhoma e kaldajës

Arte

Gazeta Express

19/09/2025 18:00

Helen Humphreys (1961), poete, romanciere dhe eseiste kanadeze.

DHOMA E KALDAJËS

Nga Helen Humphreys

Një prej momenteve më të sikletshme të jetës sime më bëri vaki në ribashkimin me shokët e shkollës së mesme. Disa prej nesh po rikujtonin shkollat përkatëse ku dikur kishim qenë studentë. A e mbani në mend kur Dereku kërceu nga çatia? A jë kujtohet qeni i drejtorit? A ju kujtohen dyert e vogla të të ndarave të banjës, ngase ndërtesa dikur kishte qenë shkollë fillore?

“A e mbani në mend,” thashë unë, “si shkonim te dhoma e kaldajës dhe ngalaseshim me portierin?”

Aty ku një minutë më parë të gjithë po gajaseshin dhe po flisnin me të madhe, ra heshtja. 

Mirë pra, mendova. Kjo më paska ndodhur vetëm mua.

Portieri, E., ishte në moshë. Kishte një mjerkër të gjatë të hirtë dhe prore mbante një kapuç elektricisti për të mbuluar kokën tullace. Ngiste një motoçikletë dhe rriste bimë ekzotike në korridorin e xhamtë që shërbente si sallë pritjeje e nxënësve. Aty kujdesej për shumë lule, por m së shumti ishte krenat për zogun e tij të parajsës, me lulen e tij ekstravagante të portokalltë që i ngjante krifës së kokës së një lejleku. Dhoma e kaldajës ishte e ndarë nga shkolla. Duhej të kapërceje parkingun mbrapa ndërtesës për të mbërritur atje. Dhoma ishte pa dritare dhe e errët dhe gjysma e saj ishte e zënë nga boilerët e stërmëdhenj kërkëllinin dhe fërshëllenin si një bishë nevrike. 

E. kishte një tavolinë në dhomën e kaldajës dhe një karrige mbrapa saj, ku unë ulesha nganjëherë. Kam një fotografi në atë karrige, të moshës shtatëmbëdhjetë vjeçe, të shkrepur nga E., në njërin prej atyre rasteve. Në murin prej blloku çimentoje mbrapa karrigës ishte një poster me një fotografi të trenit dhe fjalët Jeta ësht udhëtim, jo destinacion.

Nuk mbaj në mend kur kam shkuar për herë të parë në dhomën e kaldajës, apo pse. Mund të kem qenë e ftuar nga E., ama nuk e mbaj në mend. Por, sidoqoftë, i mbaj në mend puthjet. Ishin të gjata, të thella dhe ende mund të rikujtoj ndjesinë e mjekrës së tij të butë në gojën time të hapur dhe harkun e brinjve të tij në gjoksin tim. Putheshim për një kohë të gjatë saherë e vizitoja, të ngjitur për njëri-tjetrit dhe shqiteshim veç kur dëgjohej ndonjë zhurmë në korridor që sinjalizonte ardhjen e ndokujt. 

Nuk i kisha filluar puthjet unë, as nuk i kisha ftuar, por as nuk i kisha ndaluar. Ngase kurrë nuk hapën rrugën drejt të të prekurave apo seksit, ngase nuk ishin të shoqëruara nga asnjë nguti djersitëse me të cilën isha mësuar me djemtë e moshës sime, nuk ua kisha frikën pra. E dija se nuk ishin të pafajshme, por mendoja se ishin të padëmshme. 

Që në moshën shtatëmbëdhjetë vjeçe unë e dija se doja të isha shkrimtare. Veç isha duke punuar me këmbëngulje, duke e anuar gjithë të ardhmen time në atë drejtim. E dija, nga leximet, se shkrimi i mirë vjen nga përvoja, kësodore isha e etur të kisha përvoja dhe rrallëherë refuzoja çkado që premtonte të ishte e tillë. Ma ha mendja se kjo është arsyeja pse i kisha lejuar ato puthje pa e zgjatur dhe pse, sado që mendoj se kurrë nuk i kam shijuar, ndihesha rehat me to. Po ja pyetja që unë ia parashtroj vetes – cila është vija ndarëse mes aventurës dhe të të palejuarës? Kur e mora vesh, pak a shumë, çka po bëja me E-në në dhomën e kaldajës, çka mendonte ai se po bënte me mua?

Takoheshim pas orarit të mësimit. Ai erdhi njëherë në shtëpinë time dhe u takua me mamanë time. E mbaj në mend duke tymosur ato cigaret e tij të dredhura në bankën tonë të piknikut në oborrin e pasëm dhe pastaj ai u ndal të hante darkë. Kur mamaja ime shkoi brenda që të sillte diçka, ai tha, Kurrë nuk do të kesh nevojë të ulesh si mamaja jote. Mamaja ime nuk i kishte mbushur ende të dyzetat dhe dukej bukur. 

Shpesh më çonte pas njëfarë dyqani peshku dhe patatesh të skuqura me makinën e tij. Djali i tij i mesit e kishte vrarë veten në apartamentin mbi dyqan. I sillte dhimbje ta kujtonte vdekjen, por nuk bënte dot pa më marrë mua me vete aty që të shikonte në dritarën e katit të dytë. Çirrte fytyrën e tij me njërën prej atyre duarve gungaçe të punëtorit që të qetësonte veten. Ai vetë e kishte gjetur trupin e tij.

Sapo e kisha blerë me këste motoçikletën time të parë, kështu që i ngisnim çikletat tona bashkë përreth fshatit ku jetonim që të dy. Njëherë shkuam të vizitonim vëllain e E-së, i cili jetonte si oshënar në një vend që nuk i përkiste atij. Kabina e tij ishte lart në kodër matanë disa arave. Udha lart përt në kodër ishte e brazduar dhe ishte e pamundur të kalohej me makinë. Edhe me çikleta mezi ia dilje. 

Vëllai oshënar ishte i zymtë dhe i heshtur, nuk e honepste të kishte shoqëri. E. u mundua ta bënte me zor të ishte më i shoqërueshëm sa kohë unë isha aty, por ai vetëm sa na e përgatiti nga një tas çaj krejt pa qejf. Kabina e tij ishte me tavan të ulët dhe pa dritë. Kishte çizme dimri, ski të lidhura për tavanit dhe vatër zjarri prej gurësh ndërtimi të lidhur bashkë me llaç shkel e shko. E., I kishte sjellë të vëllait ca konserva. Ka pësuar tronditje nga shpërthimi, tha ai, kur po largoheshim. Nga lufta. Edhe E., kishte qenë në Luftën e Dytë Botërore, megjithëse ajo nuk e kishte pasur efektin e njëjtë mbi të. Ishte lindur më 1918, çka donte të thoshte se ishte dyzet e tre vjet më i vjetër se unë. E., njihte edhe një oshënar tjetër, i cili jetonte në pyllin afër një piste garash dhe mbahej me mbetjet e hotdogëve dhe kuleçëve që i rrëmonte në shportat e bërllokut në ditët e garave. I ngrohte në zjarrin e tij që t’i bënte më të ngrënshëm. Në të vërtetë ishte sëmurë nga kanceri i zorrës së trashë dhe kishte vdekur, me gjasë nga të ushqyerit me vite të tëra vetëm me hotdogë dhe kuleçë. E., e quante mikun i tij mjekërthinjuri tjetër. 

***

Njëherë shkuam me çikletat tona të vizitonim djalin e tij të vogël që jetonte me të shoqen dhe fëmijën rreth gjysmë ore në veri të vëllait oshënar. Djali dhe gruaja e tij kishin një papagall bojëhiri që rrahte krahët në një kafaz të madh në kuzhinë dhe dy qen që bridhnin lirisht nëpër pronën e tyre. Djali ishte I mërzitur me të atin që më kishte mua çuar aty dhe u grindën fort për këtë në kuzhinë. Unë dola jashtë dhe i shëtita qentë përmes arave me misër.

Kur mendoj tash për atë ditë, duket e vetëkuptueshme se babë e bir po ziheshin ngase kjo gjë kishte bërë vaki edhe më parë; E., kishte shkuar ta vizitonte të birin edhe me disa vajza të tjera shumë të reja. Nëse nuk do të kishte ndodhur kurrë më parë, biri i tij do të ishte dukur i shokuar, por jo ashtu menjëherë i fyer. Zemërimi i tij linte të kuptohej se kishte një motiv. 

Dhe përherë kam besuar, mu deri në atë çast të ribashkimit të shkollës sonë të mesme, se unë nuk kisha qenë e vetmja që ishte puthur me E-në. E kisha marrë me mend se çdo studente tjetër po ashtu i shkonte në vizitë atij në dhomën e kaldajës dhe disi kjo e normalizonte atë gjë dhe dukej pjesë e përvojës alternative shkollore. 

Tash, nuk do mend, nuk mund ta besoj sa syleshe kam qenë dhe mund të shoh se si E kishte pasur gjithë atë fuqi. Por aty kishte pasur edhe shumë momente kur ai nuk më puthte dhe në ato momente ne flisnim, ose ma tregonte kopshtin, ose i ngisnim çikletat tona bashkë dhe në ato momente e kisha shijuar miqësinë e tij.

Kur E u pensionua, unë shkoja ta vizitoja në shtëpinë e tij. Ishte prej kohësh i divorcuar dhe nuk e kam idenë si është puna me gruan e tij. Kurrë nuk fliste për të. Por kishte shtëpinë e familjes, një shtëpi prej tullash një kat e gjysmë në lagjen fqinje me lagjen ku jetoja unë me prindërit e mi. Mbrapa shtëpisë kishte një ngastër të dyfishtë ku ai mbillte perimet. Dera e hyrjes ishte bukur larg rrugës dhe mbulohej nga hija e dy pishave. Shkoja atje njëherë në javë, gjoja për të ngrënë drekën me E-në, por nisnim të putheshim sapo vija këmbën brenda. Në shtëpinë e tij, duke qenë se jetonte vetëm, rrallëherë na ndodhte të na ndërpriste ndokush dhe seksioni i puthjeve zgjaste të paktën nja një orë. Puthja ishte më shumë e fokusar dhe mund të ndieja një ndryshim në të. Po bëhej gjithnjë e më intensive. Atij i pëlqente të puthisnim trupat dhe të rregullonim frymëmarrjen në unison. Atëherë vrisja mendjen nëse do të përfundonim duke fjetur së bashku. 

Por, siç e shihni, shkoja thjesht të takoja E në shtëpinë e tij herë pas here. Shkolla kishte mbaruar për mua dhe kisha nisur të punoja në qytet në një autolarje me shërbim të plotë. Punoja me ndërrime 11 orë e gjysmë dhe nuk kisha kohë të lirë gjatë ditës më. Kur nuk isha në punë, flija, ngase puna ishte rraskapitëse. 

E vdiq nga kanceri pas pak vitesh. Nuk ma merr mendja se i kishte mbërritur të shtatëdhjetat. Mamaja ma dha lajmin në telefon. E kishte parë në lajmërimet e vdekjes në gazetën lokale dhe kishte menduar se do të doja të dija meqë ai dikur kishte qenë miku im. Më befasoi, ngaqë edhe pse e dija se ishte i moshuar, përherë më ishte dukur plot gjallëri dhe krejt larg vdekjes. 

Është e vështirë, me trillet e kujtesës dhe ndryshimet e qëndrimeve shoqërore mes atëherë e tash, të di se çfarë të mendoj rreth atij episodi të jetës sime. 

Nga të gjitha përvojat e mia dëshirimore të hedhura në letër, kjo është një përvojë për të cilën nuk kam shkruar kurrë, deri më tash, dhe shkrova për të tash vetëm ngase kam nisur të mendoj rreth asaj vije ndarëse mes aventurës dhe të së palejuarës. 

Pra, cila është?

Kur jam duke shkruar një roman, nganjëherë mundohem të mendoj për gjënë e vërtetë që është në zemër të historisë, një gjë që do të mbetet e vërtetë pavarësisht se si do të dalë në fund, pavarësisht se sa fort merrem me të. Kësodore, kur më kthehet kjo historia ime me E-në, cila është gjëja e vërtetë brenda saj?

Unë mendoj se është momenti kur E dhe unë po e vizitonim birin e tij të vogël dhe ata nisën të ziheshin. Atëkohë unë e dija se ishte për shkakun tim, por nuk doja të merrja pjesë në atë shkëmbim. Nuk mund të merakosesha për atë gjë. Ishte si çdoherë kur të rriturit grindeshin para meje. Nuk doja të qëndroja aty t’i dëgjoja. Dola jashtë të luaja me qentë.

Dhe kjo është se si unë e di se isha thjesht një fëmijë.

Dhe kjo është se si unë e di se ishte e palejuara.

/Best Canadian Essays 2025, Biblioasis, 2025

/Përkthimi: Gazeta Express