Ekspertët e jetëgjatësisë zbulojnë aditivët ushqimorë më të dëmshëm për shëndetin

Ushqimi/Dieta

Gazeta Express

01/09/2025 20:55

Një studim i madh ka identifikuar aditivët në ushqimet ultra-të përpunuara që ju vënë në rrezik më të lartë për vdekje të hershme.

Prej kohësh është kuptuar se ushqimet ultra-të përpunuara mund të çojnë në çdo lloj gjendjeje që shkurton jetën.

Studiues gjermanë, të cilët analizuan të dhënat e mbi 180,000 pjesëmarrësve, i ndanë aditivët më të dëmshëm ushqimorë në pesë kategori.

Këto përfshinin aromatizuesit, përforcuesit e shijes, ngjyruesit, ëmbëlsuesit dhe lloje të ndryshme sheqernash—të gjitha të pranishme në ushqimet ultra-të përpunuara.

Por ata shkuan më tej duke identifikuar 12 tregues specifikë të ushqimeve ultra-të përpunuara (MUPs), të cilët u gjetën se rrisnin ndjeshëm rrezikun e vdekjes.

Këta përfshinin përforcuesit e shijes glutamatin dhe ribonukleotidet, si dhe ëmbëlsuesit acesulfame, sakarinë dhe sukralozë.

Gjithashtu përfshinin edhe ndihmues të përpunimit si agjentët kundër-ngjitjes, përforcuesit e qëndrueshmërisë, agjentët xhelues dhe trashësuesit, si edhe sheqernat fruktozë, sheqerin e invertuar, laktozën dhe maltodekstrinën.

Ndërkohë, agjentët xhelues si xhelatina u lidhën në mënyrë domethënëse me vdekshmërinë, por në të kundërt—duke ulur rrezikun e vdekjes.

U gjet gjithashtu se vajrat e modifikuar, burimet e proteinave dhe fibrat nuk kishin ndonjë lidhje të rëndësishme me rrezikun e vdekjes.

Në revistën eClinicalMedicine, ata shkruan: “Për sa dimë, asnjë studim i mëparshëm nuk ka vlerësuar lidhjet e një game kaq të gjerë kategorish MUP dhe MUP-ve specifike me vdekshmërinë nga të gjitha shkaqet.”

Studiuesit përdorën të dhënat nga UK Bio-bank, e cila ndoqi të rriturit mes viteve 2006 dhe 2010.

Mosha mesatare e pjesëmarrësve ishte 57 vjeç, ku 57 për qind ishin femra dhe 43 për qind meshkuj

Ata zbuluan se mesatarisht një e pesta e konsumit ushqimor të pjesëmarrësve përbëhej nga UPF—ushqime që përmbajnë më shumë se një përbërës që rrallë gjendet në një kuzhinë shtëpiake.

Kur i ndoqën pas 11 vitesh, zbuluan se 10,203 pjesëmarrës kishin vdekur.

Analiza tregoi se sa më shumë që konsumi i UPF kalonte mbi 18 për qind, aq më shumë rritej rreziku i vdekjes.

Megjithatë, autorët paralajmëruan se të dhënat e konsumit ushqimor në studim ishin të vetë-raportuara dhe jo të verifikuara në mënyrë të pavarur.

Sidoqoftë, studime të mëparshme i kanë lidhur UPF-të me obezitetin, sëmundjet e zemrës, diabetin e tipit 2, disa lloje kanceri dhe vdekjen e hershme.

Dhe vetëm muajin e kaluar, kërkime të tjera treguan se konsumimi i tepërt i UPF-ve mund të pengojë humbjen në peshë.

Shkencëtarë britanikë, që ndoqën dhjetëra të rritur, zbuluan se ata që shmangnin UPF-të, humbën dyfish më shumë peshë sesa ata që i konsumonin shpesh.

Qëndrimi tek vaktet e gatuara nga e para mund të ndihmojë gjithashtu në frenimin e dëshirave ushqimore, por UPF-të patën pak ndikim në tensionin e gjakut, ritmin e zemrës, funksionin e mëlçisë dhe kolesterolin.

Ata argumentuan se gjetjet e tyre pasqyrojnë thirrjet për të kufizuar disa lloje të UPF-ve, por gjithashtu paralajmëruan se jo të gjitha UPF-të janë “të pashëndetshme në thelb”.

Dr Samuel Dicken, nga University College London, bashkautor i studimit, tha: “Ne pamë humbje peshe ndjeshëm më të madhe tek dieta me ushqime minimalisht të përpunuara.”

ÇFARË JANË USHQIMET ULTRA-TË PËRPUNUARA?

Ushqimet ultra-të përpunuara kanë përmbajtje të lartë yndyre, sheqeri dhe kripe të shtuar, janë të varfra në proteina dhe fibra dhe përmbajnë ngjyrues artificialë, ëmbëlsues dhe konservues.

Termi i referohet ushqimeve që përmbajnë përbërës që një person nuk do t’i shtonte kur gatuan në shtëpi — si kimikate, ngjyrues dhe konservues.

Ushqimet gati për konsum, akulloret, salsiçet, pulat e skuqura në vaj të thellë dhe keçapi janë disa nga shembujt më të njohur.

Ato ndryshojnë nga ushqimet e përpunuara, të cilat trajtohen për t’u ruajtur më gjatë ose për të përmirësuar shijen, si mishi i tharë, djathi dhe buka e freskët.

Ushqimet ultra-të përpunuara, si salsiçet, drithërat, biskotat dhe pijet e gazuara, janë përzierje të bëra kryesisht ose plotësisht nga substanca të nxjerra nga ushqimet dhe aditivët.

Ato përmbajnë pak ose aspak ushqime të papërpunuara ose minimalisht të përpunuara, si frutat, perimet, farat dhe vezët.

Këto ushqime zakonisht janë të mbushura me sheqerna, vajra, yndyra dhe kripë, si edhe me aditivë, si konservues, antioksidantë dhe stabilizues.

Ushqimet ultra-të përpunuara shpesh ofrohen gati për konsum, kanë shije të mirë dhe janë të lira. /GazetaExpress/