Ekonomia dhe ndikimi i saj në mirëqenien dhe stabilitetin shoqëror

Shkurt e Shqip

Gazeta Express

21/08/2025 15:15

Ekonomia është themeli mbi të cilin ngrihet shoqëria. Ajo është lidhja mes mundësive dhe realitetit, mes punës së sotme dhe ëndrrave të së nesërmes. Një ekonomi e drejtë ofron shanse për të gjithë, pa dallim, duke i lejuar qytetarët të kontribuojnë me punën dhe aftësitë e tyre dhe të përfitojnë në mënyrë të barabartë. E ardhmja ndërtohet kur shteti, sektori privat dhe grupet shoqërore veprojnë së bashku, me një vizion të përbashkët për mirëqenie afatgjatë. Kjo është rruga që çon drejt stabilitetit social, zhvillimit të qëndrueshëm dhe një shoqërie ku secili ndjehet i përfshirë dhe i vlerësuar

Shkruan: Samir Kurtishi, magjistër i ekonomisë

Në një kohë kur ndryshimet socio-ekonomike ndodhin me ritme të shpejta dhe të ndërlikuara, zhvillimet ekonomike ndikojnë drejtpërdrejt në mirëqenien e shoqërisë në çdo vend, e veçanërisht në jetën e qytetarëve të Kosovës, duke ndikuar në ëndrrat, sfidat dhe përpjekjet e tyre për një të ardhme më të mirë. Ekonomia nuk është vetëm një shifër në letër apo një mekanizëm abstrakt, ajo përbën shtyllën kurrizore të shoqërisë, një forcë lëvizëse që orienton jo vetëm drejtimin e zhvillimit ekonomik, por edhe ritmin e mirëqenies dhe stabilitetit shoqëror.

Kur flasim për mirëqenie, nuk nënkuptojmë vetëm sasinë e të ardhurave që individët fitojnë. Mirëqenia është një koncept shumë më i gjerë që përfshin mundësinë për të pasur një vend pune të qëndrueshëm, qasje në shëndetësi cilësore, arsim modern, një mjedis të sigurt dhe hapësirë për pjesëmarrje aktive në jetën publike. Këto elemente varen drejtpërdrejt nga gjendja e ekonomisë dhe mënyra se si ajo funksionon.

Në një shtet të ri si Kosova, ekonomia mbetet jo vetëm sfida kryesore, por edhe çelësi për ndërtimin e një të ardhmeje të qëndrueshme. Suksesi ose dështimi i saj do të shfaqet jo vetëm në shifra, por në çdo aspekt të jetës së përditshme të qytetarëve – nga mundësitë për punë e deri te cilësia e shërbimeve që ata marrin.

Përtej shifrave: realiteti i zhvillimit ekonomik në vend

Statistikat ekonomike shpesh interpretohen në mënyra të ndryshme dhe përdoren për qëllime specifike, por ato nuk pasqyrojnë gjithmonë në mënyrë të plotë gjendjen reale të zhvillimit ekonomik dhe shoqëror. Ndërsa në letër flitet për rritje ekonomike dhe përparim, shumë qytetarë të Kosovës nuk e ndiejnë këtë përmirësim në jetën e tyre të përditshme. Varfëria, familjet me kushte të vështira, të rinjtë e papunë dhe komunitetet më të margjinalizuara, veçanërisht në zonat rurale, vazhdojnë të përballen me mungesë mundësish ekonomike dhe sociale. 

Kjo gjendje thellon hendekun social dhe rrezikon të minojë stabilitetin social dhe perspektivat për zhvillim të qëndrueshëm në vend. Institucionet e dobëta, jostabiliteti politik, korrupsioni, mungesa e transparencës dhe politikat e përkohshme ekonomike kanë ndikuar negativisht në mirëqenien e përgjithshme dhe në besimin e qytetarëve tek shteti. Papunësia e lartë, veçanërisht tek të rinjtë, dhe migrimi i vazhdueshëm drejt vendeve të BE-së, janë tregues të qartë se rritja ekonomike nuk është gjithëpërfshirëse dhe nuk po krijon kushtet e nevojshme për një jetë më të mirë në Kosovë.

Për të siguruar një zhvillim të vërtetë dhe të qëndrueshëm në Kosovë, është e domosdoshme të tejkalohet qasja e thjeshtë tek shifrat statistikore dhe të adoptohet një strategji gjithëpërfshirëse. Kjo përfshin reforma të thella në funksionimin e institucioneve shtetërore, luftë kundër korrupsionit, politika sociale që nxisin drejtësinë dhe përfshirjen e të gjithë qytetarëve, si dhe investime strategjike në sektorë kyç të ekonomisë. Vetëm kështu mund të ndërtohet një shoqëri ku zhvillimi ekonomik shkon krah për krah me përmirësimin e jetës së njerëzve dhe ruajtjen e stabilitetit social. 

Sfidat dhe potenciali për zhvillimin ekonomik

Vendet dhe ekonomitë në zhvillim të Ballkanit Perëndimor përballen me sfida të mëdha në ndërtimin e një sistemi ekonomik të qëndrueshëm dhe të zhvilluar. Një nga problemet kryesore të ekonomisë kosovare është mungesa e burimeve financiare dhe investimeve të nevojshme për të nxitur rritjen ekonomike, çka kufizon zhvillimin e industrive dhe krijimin e vendeve të reja të punës.

Ekonomia jonë vazhdon të mbështetet kryesisht në sektorë tradicionalë me produktivitet të ulët, të cilët nuk sigurojnë rritje të qëndrueshme apo përfitime të mjaftueshme për popullsinë. Një sfidë tjetër e rëndësishme është tregu i punës, ku papunësia dhe puna informale janë të përhapura, duke krijuar pasiguri ekonomike dhe duke penguar zhvillimin afatgjatë. Mungesa e aksesit në financa dhe kredi të përballueshme e vështirëson më tej zhvillimin e bizneseve të vogla, që janë motorë kyç të ekonomisë së përgjithshme.

Jostabiliteti politik në Kosovë ka një ndikim të drejtpërdrejtë dhe të ndjeshëm mbi zhvillimin ekonomik të vendit, pasi pasiguria institucionale dhe mosmarrëveshjet e shpeshta politike dekurajojnë investimet e huaja dhe ngadalësojnë proceset e reformave strukturore. Mungesa e një qeverisjeje të qëndrueshme shpesh çon në vonesa në miratimin e ligjeve të rëndësishme ekonomike, pengon zbatimin e strategjive afatgjata zhvillimore dhe dobëson besimin e sektorit privat. 

Në zemër të këtyre sfidave fshihet edhe një potencial për zhvillim dhe përparim. Bizneset e vogla dhe të mesme janë shtylla kryesore e zhvillimit ekonomik dhe, me mbështetje institucionale dhe akses më të lehtë në financa, mund të krijojnë vende të reja pune dhe të fuqizojnë ekonominë. Teknologjia e informacionit ofron mundësi të mëdha për rritje, inovacion dhe punësim. 

Sektori i prodhimit ka potencial për zgjerim përmes përmirësimit të teknologjisë dhe rritjes së eksportit. Investimet në ndërtim dhe infrastrukturë përmirësojnë lidhjet rajonale dhe krijojnë vende pune, ndërsa tërheqja e investimeve të huaja dhe përmirësimi i klimës së biznesit janë kyçe për zhvillim. Turizmi, bazuar në natyrën, kulturën dhe agroturizmin, mund të sjellë zhvillim lokal dhe mundësi punësimi. Me strategji të qarta dhe përkushtim, këto potenciale mund të shndërrohen në zhvillim të qëndrueshëm për Kosovën.

Politikat shtetërore si instrumente për zhvillimin ekonomik dhe social

Shteti luan një rol thelbësor në zhvillimin ekonomik dhe social të një vendi dhe është e rëndësishme të krijojë një mjedis të qëndrueshëm dhe të favorshëm për qytetarët dhe bizneset. Përmes politikave të menduara mirë dhe investimeve strategjike, synimi kryesor është rritja e cilësisë së jetës dhe përmirësimi i mirëqenies së përgjithshme.

Në veçanti, është e domosdoshme që shteti të investojë në zhvillimin e infrastrukturës publike dhe ofrimin e shërbimeve sociale, pasi këto përbëjnë themelin e një shoqërie të fortë dhe produktive. Gjithashtu, kërkohet që politikat shtetërore të mbështesin sektorin e biznesit, veçanërisht ndërmarrjet e vogla dhe të mesme, të cilat janë shtylla kryesore e ekonomisë, duke krijuar vende pune dhe duke kontribuar në rritjen ekonomike.

Shteti është i thirrur të zbatojë stimuj fiskalë, të ofrojë lehtësira administrative dhe të krijojë një klimë të favorshme për investime, në mënyrë që të nxisë zhvillimin e sipërmarrjes, të tërheqë kapital dhe investime të huaja, si dhe të garantojë një rritje të qëndrueshme ekonomike. Për më tepër, është e nevojshme që politikat ekonomike të fokusohen në rritjen e efikasitetit të tregjeve, diversifikimin e sektorëve prodhues dhe zgjerimin e mundësive të eksportit.

Në planin afatgjatë, është thelbësore që shteti të formësojë një vizion strategjik gjithëpërfshirës, i cili harmonizon zhvillimin ekonomik me drejtësinë sociale. Ky vizion duhet të sigurojë që rritja ekonomike të shoqërohet me zhvillim, punësim, mirëqenie, dhe shpërndarje të drejtë dhe të barabartë të përfitimeve në të gjitha shtresat e shoqërisë. Vetëm në këtë mënyrë, politikat shtetërore mund të shndërrohen në instrumente të fuqishme për ndërtimin e një ekonomie konkurruese, të qëndrueshme dhe të aftë të përmbushë nevojat e brezave të tanishëm dhe të ardhshëm.

Përmes ekonomisë drejt një të ardhmeje të qëndrueshme

Në çdo hap drejt një të ardhmeje më të mirë, ekonomia është themeli mbi të cilin ngrihet shoqëria. Ajo është lidhja mes mundësive dhe realitetit, mes punës së sotme dhe ëndrrave të së nesërmes. Një ekonomi e drejtë ofron shanse për të gjithë, pa dallim, duke i lejuar qytetarët të kontribuojnë me punën dhe aftësitë e tyre dhe të përfitojnë në mënyrë të barabartë.

E ardhmja ndërtohet kur shteti, sektori privat dhe grupet shoqërore veprojnë së bashku, me një vizion të përbashkët për mirëqenie afatgjatë. Kjo është rruga që çon drejt stabilitetit social, zhvillimit të qëndrueshëm dhe një shoqërie ku secili ndjehet i përfshirë dhe i vlerësuar. 

Për ta arritur këtë, nevojiten vendosmëri, guxim dhe besim i fortë se mirëqenia nuk është privilegj, por e drejtë e patjetërsueshme e çdo njeriu. Kërkohet gjithashtu vizion për të parë përtej sfidave të sotme dhe për të ngritur themelet e një të ardhmeje ku gjeneratat e ardhshme do të gjejnë më shumë mundësi, më shumë siguri dhe më shumë shpresë. Çdo hap drejt kësaj të ardhmeje nis aty ku lind edhe forca e vërtetë e zhvillimit, te ekonomia.