Dostojevski pa ferrin dhe shkroi për shpëtimin!

Arte

Gazeta Express

19/06/2025 15:52

Fjodor Mikhajlloviç Dostojevski është pa dyshim një nga figurat më të thella dhe më të ndërlikuara të letërsisë botërore.

I lindur më 11 nëntor 1821 në Moskë, në një familje të klasës së mesme, ai u rrit në një mjedis ku përziheshin disiplinimi ushtarak i të atit dhe ndjeshmëria shpirtërore e nënës. Që në fëmijëri, Dostojevski përjetoi kontraste të forta, të cilat më pas do të bëheshin thelbi i veprës së tij: mëkat dhe falje, urrejtje dhe dashuri, Perëndi dhe djall. Në moshën 27-vjeçare, u arrestua për pjesëmarrje në një grup intelektual që diskutonte ide liberale dhe u dënua me vdekje.

Në momentet e fundit, përpara skuadrës së pushkatimit, dënimi iu kthye në katër vite burg në Siberi. Ky episod e ndryshoi thellësisht: ai hyri në burg si racionalist i ri dhe doli prej tij me bindje të forta fetare dhe filozofike për vuajtjen si rrugë e shëlbimit. Puna e tij është thellësisht ekzistenciale dhe psikologjike. Romanet e tij si “Krim dhe ndëshkim”, “Idioti”, “Demonët dhe vëllezërit Karamazov” janë më shumë sesa rrëfime, ato janë eksplorime të shpirtit njerëzor.

Ai shkroi për njerëz që luftojnë me ndërgjegjen, mëkatin, faljen, vetëvrasjen dhe besimin. Personazhet e tij shpesh janë të copëtuar nga dilema morale, dhe lexuesit përballen me pyetje, të cilat nuk kanë përgjigje të lehta. Një nga faktet më interesante për Dostojevskin është se ai vuante nga epilepsia, sëmundje që për të nuk ishte vetëm mjekësore, por edhe mistike. Ai e shihte krizën epileptike si një moment të ndritshëm shpirtëror, përmes të cilit prekte një lloj “ndriçimi hyjnor”. Kjo përvojë përshkon shumë nga personazhet e tij, si Myskin në Idioti. Dostojevski, gjithashtu, ishte një i varur nga bixhozi. Ai humbi shuma të mëdha parash në kazinotë e Evropës, shpesh duke shkruar në kushte të dëshpëruara financiare. Lojtari, një tjetër nga romanet e tij, u shkrua për të paguar borxhet dhe u përfundua për vetëm 26 ditë me ndihmën e një daktilografisteje, Anna Grigorievna, me të cilën më vonë u martua. Ai vdiq më 9 shkurt 1881 në Shën Petersburg, por vepra e tij jeton e pashuar.

Dostojevski ka ndikuar gjigantë të filozofisë dhe psikanalizës si Nietzsche, Freud dhe Camus, por mbi të gjitha, ka ndikuar miliona lexues që kanë gjetur në faqet e tij jo vetëm histori, por pasqyra të vetvetes. Sot, ai mbetet një nga zërat më të fortë të humanizmit të trazuar: njeriu që e pa ferrin në sy, por që nuk hoqi dorë nga kërkimi i dritës. Në një botë që shpesh duket e ndarë mes absurdit dhe kuptimit, Dostojevski na kujton se thellë në shpirtin e njeriut, gjithmonë fshihet një betejë dhe shpresa. /Konica.al