Archie Albert Barwick (1890 – 1966), bujk dhe ushtar austalian, i njohur për ditarin e tij të Luftës së Parë Botërore, që konsiderohet një prej ditarëve më gjithpërfshirës dhe të shkruar mirë rreth kësaj lufte
5 mars 1916
Na urdhëruan të paketoheshim dhe shumica e djemve iu gëzuan kësaj. Të nesërmen u nisëm dhe marshuam deri te stacioni hekurudhor i Kairos ku, pas një orë a dy vonese, hipëm në vagonë të hapur dhe u mbudhëm.
Arritëm në destinacionin tonë, Serapeum, në kohën e darkës dhe mbante vapë që të piqte për së gjalli. Kishte një kanal uji aty dhe menjëherë shumica prej nesh po shllapuriteshim dhe notonim ne atë ujë të këndshëm të freskët.
Pas notit marshuam përgjatë kalanit një copë udhë deri taty ku inxhinierët tonë kishin ndërtuar një urë lundruese përmes ujit. Ura lëvizej nga litarët nga të dy anët dhe mund të barte ngarkesa bukur të rënda – duhej të ishte e fortë ngase praktikisht gjithë ushqimi dhe rezervat tona duhej të vinin përmes këtoj peri të hollë dhe ishte mënyra e vetme e bartjes së trupave para e mbrapa.
Pasi kaluam urën u desh të ecnim nja dy milje deri aty ku ishte fushuar batalioni ynë dhe qemë bukur të lumtur kur arritëm aty.
Koloneli na dha një mësim këtu një ditë mbi atë se si duhet të sillemi kur të shkojmë në Francë dhe të gjithë ishim të kënaqur si Punchi, ngase kjo ishte një këshillë njëmend e mirë duke pasur parasysh se për ku jemi nisur. Ishim ngopur tashmë me Egjiptin dhe gjithçka që lidhej me të, të gjithë po prisnim me padurim të mbërrinim në Francë, të përballershim me suxhukngrënësit, armikun tonë të vërtetë. Pas kësaj i kryem punët tona me më lehtësi, duke pritur me padurim të niseshim.
Posa lamë Serapeumin, princi i Uellsit na e bëri një vizitë të papritur. Duhej t’i kishit parë djemtë duke vrapuar t’i hidhnin një sy, disa me çizmet e mbathura, disa pa tunika a kapele dhe të tjerët veç në pantallona. Ju garantoj se do të ketë menduar se jemi një tufë djemsh që mezi shihen me sy, por sidoqoftë djemtë e pritën shumë ngrohtë. E rethuan atë duke u munduar të merrnin fotografi me aparatët e tyre. Gjenerali Birdwood ishte me të, po buzëqeshte si asnjë njeri mbi faqe të tokës. Të gjithë mund ta njihnim princin nga xhufka e kapelës së tij. Dukej si çunak dhe kishte faqe të tërndafilta si vajzë.
Patëm një studi të frikshme pluhuri pikërisht një ditë a pak më shumë pasi që u nisëm. I çoi në ajër shumicën e trendave dhe e zuri dritën e diellit. Sa bukur ishte. Çdonjëri pothuajse sa s’ishim verbuar nga gjërat e hedhura. Pasi që mbaroi e gjitha u lamë nën shi, çka ishte një dhuratë nga qielli, siç është ajri i freskët dhe kështu e largoi pluhurin.
Duhej nga dita në ditë që të niseshim dhe po prisnim në ankth urdhrin të bpnim gati plaçkat , kështu që më në fund të dilnim nga kjo vrimë. Ky është kontinenti i katërt ku kam qenë; duam të shohim edhe Shtetet e Bashkuara dhe do të jemi trokuesit e globit.
21 mars
Në mëngjes morëm urdhrat të ulnim tendat dhe t’i paktonim. Njeri i gjallë kurrë s’e ka bërë këtë më me qejf se sa që e bëmë ne. Marshuam rreth orës 4 grupin që printe dhe Batalionin II që vinte menjëherë pas nesh. Patëm një marshim të ngjeshur deri te platforma ku duhej të hynim – nuk ishte aq larg, për çka kishim marrë me vete praktikisht gjithçka, përfshirë mbulojat.
Kur arritëm te platforma u rreshtuam, pastaj na liruan për një orë a më shumë, se treni nuk nisej deri në orën 12 të natës. Ndezëm një zjarr të madh dhe pa vonuar shumë patëm një koncert të njëmendtë. Grupi po ashtu na ndihi të mbarështonim gjërat. Rreth orës 10 të natës një anije e madhe pasagjerësh erdhi përmes kanalit i drejtuar për në Australi. Sapo nxori kokën e gjithë turma ngarendi andej dhe e përshëndetëm ngrohtësisht; edhe ata na përshëndetën. Mund të shihnim njerëzit bukur qartë në kuvertë. I gugatem derisa humbi sysh.
Atë natë e shkundëm pluhurin e Egjiptit nga këmbët tona dhe po shpresoj njëherë e përgjithmonë, se jam i sigurt se të gjithë ne kemi gëlltitur më shumë se sa pirgu i bërllokut prej se kemi qenë në Egjipt. Të shkonim në Aleksandri me vagonë të hapur ishte një udhëtim fortë i gjatë dhe i ftohtë, por ku na e ndien neve. Treni na çoi drejt e te anija. S’na u desh kohë e gjatë të hipnim dhe shumë shpejt na udhëzuan drejt pjesës sonë të anijes. Pasi hipëm një person na e dha secilit nga një kupon ushqimi, se tryeza e bukës duhej të shtrohej dy herë, meqë nuk kishte vende të mjaftueshme për të gjithë njëherësh. Kjo kishte qenë një anije amigrantësh, ishte e pajisur me banka dhe na na i dhanë ato, ishin njëmend të mira. E di se kam fjetur si qengj aty.
Rreth orës 4 atë pasdite lundruam nga Aleksandria dhe kapërcyem disa prej anijeve spitalore të Gallipolit gjatë rrugës sonë. Shumë shpejt dolëm në det të hapur, kështu që ishim në zonën e rrezikshme peshkimit të Kaiserit. Po bënim një lundrim zigzag që të mos i binim në su ndonjë nëndetëseje që mund të ishte në afërsi.
Brigjet e Francës i shquam më 27 mars, të gjitha bjeshkët që mund të shihnim tutje larg në distancë ishin të mbuluara nga bora dhe dukeshin aq të bukura ngase dielli po shkëlqente fort mbi to. Brigjet e Francës nga distanca duken vendi më jo ftues, por sa më shumë që afroheshim e pabesueshme se si ndryshonte peizazhi. Mund të shihnim parqe të këndshme me drurë që ngrinin kokën lart kodrave dhe kishte fusha të gjelbra ngado. Pranvera po vinte nxitimthi në jug të Francës dhe po fillonte të dukej e hatashme.
Shkuam përgjatë bregut derisa vërejtëm Toulonin. Kur u avitëm te porti, një anije torpedo franceze erdhi të na takonte dhe na e tregoi rrugën. Kur u futëm në port i shpalosem flamujt francezë dhe australianë në shtizë. Është një prej porteve të vogla më të bukura që kam parë ndonjëherë; duket disi si Sidney. Bankat e porteve janë thjesht një park i madh me pemë të bukura që rriten ngado, shtëpi të mira dhe rrugë ngado. Duket kaq gjelbër dhe bukur pas Egjuptit me nxehtësinë dhe rërën përvëluese; iu bën mirë syve tonë kur shikojmë. Kur shkuam në qytet grupi bëri muzikë dhe dielli shkëlqente dhe të gjothë e morëm këtë si një amen të lumtur për hyrjen tonë të parë në Francë.
Mbrëmjen e kaluam në port dhe patëm një një koncert në bord.
Në mëngjes u nisëm për në Marsejë dhe gjatë këtij udhëtimi një hajn i ndyrë ma vodhi tunikën dhe ato që kisha në kabinë. U pasurua edhe me një barrë prej: 2.10 dollarësh, një stilograf të shkëlqyeshëm, një kuletë, mprehës lapsash dhe shumë gjëra të tjera, por gjëja që e çmoja më së shumti ishin fotografitë e mia dhe kam një koleksion të mirë të tillë, me njerëz të shumtë, të afërm. Qeni i poshtër m’i mori të gjitha, edhe goxha do dëfesa e dokumente që i kisha në kuletë. […]
Lundrimi deri në Marsejë na i mori katër orë, por nuk më erdhi keq kur mbërritëm aty. Marseja është një qytet i madh i bukur dhe ka një murmbrojtës të shkëlqyeshëm që s’e lë ujin pothuajse fare të kapërcejë. Nuk është fare afër portit të Sidneyt ose Hobartit, se ato janë porte natyrore, ndërsa Marseja nuk është.
Nuk na lejohet të laegohemi nga bregu, sado që do të donim aq shumë. Na kanë thënë të mbajmë gjërat tona gati për të lëvizur në mbrëmje, se kemi një udhëtim prej tre netësh para nesh.
/Marrë nga, Archie Barwick, ‘In Great Spirits’, HarperCollins, 2014
/Gazeta Express