Ditari i javës / Andrey Tarkowsky: 12 shtator 1970

Arte

Gazeta Express

04/07/2025 17:46

Andrey Arsen’evič Tarkovsky (1932 – 1986) ka qenë regjisor, skenarist dhe shkrimtar rus. Filmat e tij më të famshëm janë ‘Stalker’, ‘Solaris’, ‘Pasqyra’ dhe ‘Andrey Rublev’ dhe konsiderohen si disa nga kryeveprat e historisë së kinemasë.

12 shtator

 Dje fola me shefin e zërimit, Yuri Mikhailovin. Ai është përnjëmend i shkëlqyeshëm. Sipas tij, s’duhet të përdorim Bahun në film, është në modë. Shumë njerëz janë duke e përdorur Bahun.

Teynishvili tha sot se pas Solarisit do të donte të më ofronte një lloj pune jashtë vendit. Vras mendjen çfarë ka në mendje ai. Dhe kush? Gambarovi?

Për çdo rast, do të ishte më mirë t’ia shpjegoj se nuk do të bëj asgjë thjesht për para. Mendoj se pas Solarisit më duhet ta bëj The Bright Day.

Pyetem nëse do të mund të fitoj mjaftueshëm ndonjëherë që të paguaj të gjitha borxhet dhe t’i blej gjërat më esenciale – një kauç, ndonjë pjesë të çuditshme të mobilimit, një makinë shkrimi, librat që do të doja t’i kem? Ka edhe meremetime që duhen bërë në fshat – kjo do të thotë edhe më shumë para.

S’e kam parë tim atë prej vitesh. Sa më shumë që ikën koha pa e parë, aq më dëshpëruese dhe alarmuese bëhet për të shkuar tek ai. Është krejt e qartë se kam një kompleks përkitazi me prindërit e mi. Nuk ndihem i rritur kur jam me ta. Dhe mendoj se as ata nuk më konsiderojnë të rritur. Marrëdhëniet tona disi janë të torturuara, të komplikuara, s’mund të flasim për to. S’është e drejtë, sidoqoftë. I dua tepër, por kurrë s’jam ndier rehat para tyre, ose të barabartët e tyre. Mendoj se janë të druajtur me mua, sado që më duan.

Është e jashtëzakonshme – Ira dhe unë jemi ndarë, kam një jetë të re, një jetë ndryshe, ndërsa ata vazhdojnë thua se nuk kanë vënë re asgjë. Edhe tash, pasi që ka lindur Andriushka (VR: Nesër ose pasnesër – shko në Zyrën e Regjistrimit dhe regjistroje). Janë tepër të përmbajtur që të flasin me mua për këtë. Po kështu jam edhe unë. Kjo gjë mund të vazhdojë kështu përgjithmonë.

Është tepër e vështirë të flasësh nëse je duke luajtur ‘nuk mund të thuash po ose jo ose zi ose bardh’. Faji i kujt është? I tyre, ose mbase i imi. I të gjithëve, në këtë pikë.  

Njëjtë, mund të shkoj ta takoj babanë tim para se të nisem për të Japoni. Është e mundimshme edhe për të, pse marrëdhënia jonë është e tillë. E di këtë me siguri. Thjesht s’mund ta marr me mend si do të zhvilloheshin gjërat sikur të isha unë ai që e thyen akullin. Dhe është kaq zor. Mbase duhet t’i shkruaj një letër. Pro letra s’do të ndreqë gjë. Paskëtaj do të takoheshim dhe shtireshim sikur ajo letër s’është shkruar kurrë. Është një lloj dostojevskizmi, ose dolgorukizmi. Ne të gjithë duam njëri-tjetrin dhe jemi të druajtur, kemi frikë nga njëri-tjetri. Për ndonjë arsye është shumë e lehtë për mua të lidhem me njerëz krejt të huaj…  

Tash më duhet të shkoj në shtrat dhe të lexoj Lojën e perlave të xhamit. E kam kërkuar me vite, po sot, më në fund, e kam në dorë. Sa tmerr i kam funeralët. Edhe kur e kemi varrosur gjyshen time ka qenë frikësuese. Jo pse ajo kishte vdekur, por ngase isha i rrethuar nga njerëz që po i shprehnin ndjenjat e tyre. S’e duroj dot të shoh njerëzit t’i shprehin ndjenjat e tyre, as ato të sinqertat. Më duket e padurueshme kur më i afërti dhe më i dashuri im i shpreh ndjenjat e tij.

Mbaj mend babanë tim, unë isha duke qëndruar te kisha, duke pritur momentin kur do të merrnim kofinin e gjyshes sime për çuar në varrezë (shërbesa dhe varrimi bëheshin në vende të ndryshme) dhe im atë tha (s’ka rëndësi në lidhje me çka), ‘E mira është pasive. E keqja është aktive’.

Gjatë shërbimit të varrimit për gjyshen time dhe të tjerët (mendoj se aty ishin shtatë a tetë sish) në kishë në varrezën Danilov, unë isha te koka e kofinit, jo larg Marinës dhe mamasë. Marina qante. Prifti i shkroi emrat e të shuarve dhe nisi shërbimi. Kur prifti, gjatë shërbimit, i lexoi emrat e të gjithë të vdekurve, ma mori mendja se e kishte harruar të përmendte Verën, se e kishte lënë jashtë emrin e gjyshes sime gabimisht. Isha aq i tmerruar sa nisa të shtyhesha përpara drejt priftit me qëllim që t’ia kujtoja emrin e gjyshes sime. Ndihesha se nëse s’do të bëja këtë, atëherë do të ndodhte ndonjë gjë e tmerrshme gjyshes sime. Ajo e dinte para se të vdiste se do të kishte një shërbim funerali për të. Dhe ja tash ja ku ishte, e shtrirë aty, duke besuar se lutjet e varrimit po thuheshin për të dhe prifti e kishte hequr emrin e saj nga pakujdesia. Ishte e shtrirë aty e vdekur, por e dija se edhe ajo vetë do të ishte llahtarisur po të ishte në gjendje të ndiente dhe të kuptonte se emri i saj ishe harruar gjatë shërbimit. Isha menjëherë mbrapa priftit që sapo kishte nisur të thoshte emrat për herën e dytë kur e dëgjova – Vera… Pra mbase vetëm e kisha imagjinuar. Por sa më kishte tmerruar!

Ky ka qenë varrimi i vetëm ku kam marrë pjesë. Jo – hera e parë që kam qenë në varreza ishte kur Antonia Aleksandrovna, gruaja e dytë e babait tim, po varrosej. Po në atë kohë unë isha veç një fëmijë. Krejt çka mbaj në mend është profili i bukur, i hollë i gruas së vdekur dhe fytyra e pudrosur fort. Kishte vdekur nga tumori në kokë. Kancer. Ishte dimër dhe koka po më ngrihej. Pastaj, po ashtu, im atë ishte pas meje.

Mbaj mend kur isha ende bukur i vogël dhe po e vizitoja babanë në Party (!) dhe aty ia behu xha Leva (besoj se ishte ai).

Babai im ishte ulur në divan i mbështjellë me një batanije, ma ha mendja se po ndihej keq. Xha Leva u ndal në derë dhe tha, ‘Shiko, Arsenij, Maria Danilovna ka vdekur’. Babai im qëndroi ashtu për një minutë, pa folur, pastaj u kthye në njërën anë dhe nisi të qante. Maria Danilovna ishte gjyshja ime nga babai. Babai im rrallëherë e takonte. Në njëfarë mënyre dukej se ishte në siklet. Ndoshta është familjare, të paktën nga ana e babait? Ose mbase po gabohem në lidhje me babanë tim dhe gjyshen Maria Danilovna. Mund të kenë pasur një lloj marrëdhënieje krejt ndryshe nga ajo mes meje e nënës sime. Ime më nganjëherë thoshte se Arsenij e kishte mendjen vetëm te vetja e vet, se ishte egoist. S’e di a ka të drejtë a jo. Ajo i ka të gjitha të drejtat të thotë edhe për mua se jam egoist. Me gjasë jam. Por unë e dua mamanë time, edhe babanë tim, edhe Marinën dhe Senkën. Më kaplon habia dhe s’mund t’i shpreh ndjenjat e mia. Dashuria ime nuk është aktive. Me gjasë e gjitha që dua është të më lënë të qetë, madje të më harrojnë. Bile as nuk dua të llogaris në dashurinë e tyre, as nuk kërkoj asgjë prej tyre, përveç lirisë. Po s’ka liri këtu, as s’do të ketë. Pastaj më hedhin fajin më Irën, e ndiej këtë. E duan atë, natyrshëm dhe thjesht. Nuk jam xheloz, vetëm se nuk dua të më torturojnë dhe të mendojnë se jam i shenjtë. Nuk jam i shenjtë as nuk jam engjëll.

Unë jam egoist, i frikësuar më shumë se nga gjithçka tjetër në botë nga dhimbja e pësuar nga ata që i dua.

Hajt se po shkoj ta lexoj Hessen.

/Marrë nga Andrey Tarkowsky, Time Within Time, The Diaries 1970 – 1986, faber and faber, 1994

/Përkthimi: Gazeta Express