Dështimi i Europës në Shqipëri – dikur dhe sot

OP/ED

Gazeta Express

25/05/2025 10:23

Shkruan: Fred Abrahams

Shqipëria projekton sharm jashtë, kontroll brenda. Në skenë shohim sundimin e ligjit, demokracinë dhe vlerat europiane. Në prapaskenë, janë gjyqtarët nën presion, mediat e blera dhe tenderët e manipuluar.

Njëzet e tetë vjet më parë Edi Rama, një artist shqiptar i mërguar në Paris, shkroi një opinion të ashpër në Neë York Times, duke dënuar mbështetjen e verbër të Europës për liderin autoritar të Shqipërisë në atë kohë.

Ndërsa vendi ishte rrënuar pas rënies së skemave masive piramidale, Rama akuzoi Europën se ka zgjedhur stabilitetin afatshkurtër me një diktator në vend të investimeve afatgjata në demokraci dhe shtetin e së drejtës.

“Sot Shqipëria ka rënë për tokë nga dështimi i europianëve për të parë të vërtetën”, shkroi ai.

Këto fjalë jehojnë me zë të lartë sot – vetëm tani, Rama është ai në pushtet, pasi sapo ka siguruar një mandat të katërt radhazi si kryeministër dhe fundjavën e kaluar priti liderët e Europës në Tiranë për samitin e gjashtë të Komunitetit Politik Europian (EPC).

Për të qenë të qartë, Shqipëria në vitin 2025 është shumë larg kaosit të 1997 nën Presidentin e atëhershëm Sali Berisha, despotizmi i të cilit e çoi Shqipërinë buzë humberës. Por një element kritik i asaj epoke vazhdon: përqendrimi i pushtetit në një person – gjithmonë një burrë– që dominon jetën politike, sociale dhe ekonomike të vendit.

Sipërfaqësisht, Shqipëria e sotme duket e transformuar. Rama, i pasjellshëm dhe kozmopolit, vesh atlete me kostume, gjunjëzohet në tapetin e kuq dhe shtrëngon duart me drejtuesit. Por pas dymbëdhjetë vjetësh në detyrë, arti tij mbetet në menaxhimin e marrëdhënieve me jashtë duke mbajtur një kontroll të fortë në shtëpi.

Ky kontroll forcua të dielën më 11 maj, ndërsa Rama dhe Partia e tij Socialiste në pushtet mundën me lehtësi opozitën e udhëhequr nga Berisha, duke bërë fushatë me platformën e anëtarësimit  në BE. Samiti i EPC-së më pas shërbeu si një paradë fitoreje.

Çdo shtrëngim duarsh nga Meloni, Merz dhe Macron në Tiranë zvogëloi kritikat e mprehta për zgjedhjet që u ngritën nga vëzhguesit ndërkombëtarë nga OSBE, Këshilli i Europës dhe Parlamenti Europian: keqpërdorim i burimeve publike, presion mbi nëpunësit civilë dhe kontroll i gjerë i medias.

Përtej zgjedhjeve, çdo rrahje shpine legjitimonte korrupsionin e rrënjosur dhe politikën oligarkike që kalon poshtë shumëkatësheve me shkëlqim që kumbojnë sheshin Skënderbej të Tiranës, ku – na informoi faqja e internetit EPC – “Historia e Shqipërisë dhe identiteti modern konvergjojnë”.

Dinamika në Shqipëri ka të njëjtat tipare si 35 vitet e fundit: sharmi jashtë vendit, kontroll brenda. Në skenë, ne shohim sundimin e ligjit, demokracinë dhe vlerat europiane. Në prapaskenë, janë gjyqtarët nën presion, mediat janë blerë dhe tenderët e manipuluar.

Që nga rënia e komunizmit, qeveritë perëndimore janë kujdesur pak për demokracinë në këtë tokë të vogël ballkanike, edhe pse standardet demokratike mbushnin faqet e kërkesave për anëtarësim në BE. Ajo që ka më shumë rëndësi është që Shqipëria të veprojë me përgjegjësi në rajon – veçanërisht në Kosovë dhe Maqedoninë e Veriut, siç bën Rama. Dhe se ai i përgjigjet thirrjes kur është e nevojshme, si për shembull të ndihmojë Italinë të anashkalojë ligjin e BE-së, duke dërguar emigrantët dhe azilkërkuesit në kampet shqiptare.

Diplomacia jashtë vendit, sundimi në vend.

Ashtu siç paralajmëroi Rama në 1997, liderët europianë tregojnë sërish një “dështim për të parë të vërtetën”. Ose ndoshta ata e shohin atë qartë dhe zgjedhin të shikojnë larg.

Fred Abrahams është autori i “Shqipëria moderne: nga diktatura në demokraci”. Ai mbuloi Ballkanin e Jugut për Human Rights Watch nga viti 1993 deri në 2000.