Çfarë thotë raporti në të cilin DASH i kushtoi vëmendje të veçantë përpjekjes qeveritare për ta kufizuar lirinë e medias në Kosovë

Lajme

Gazeta Express

13/08/2025 16:19

Problemin e pushtetit në Kosovë me lirinë e shprehjes dhe specifikisht me gazetarët, e ka identifikuar edhe një raport i fundit i Departamentit amerikan të Shtetit. Sivjet vendi shënoi rënien më të madhe në 15 vjetët e fundit në indeksin vjetor për lirinë e shtypit.

Gazeta Express

Departamenti amerikan i Shtetit publikoi të martën raportin më të fundit për respektimin e të drejtave të njeriut në Kosovë, një pjesë e madhe e të cilit iu kushtua përpjekjes qeveritare për ta kufizuar lirinë e shprehjes dhe atë të medias specifikisht.

Në fillim, raporti konstaton se “Qeveria ndërmori hapa kredibilë, por jo të qëndrueshëm, për t’i identifikuar, hetuar, ndjekur penalisht dhe dënuar zyrtarët që kryen shkelje të të drejtave të njeriut”.

DASH-i përmend në raport se Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës ka raportuar se ka qenë në shënjestër të fushatave të shpifjeve kur i ka mbrojtur gazetarët dhe mediat.

“AGK raportoi se zyrtarë qeveritarë, përfshirë kryeministri dhe anëtarë të partisë në pushtet, morën pjesë në fushata shpifjeje për ta minuar besimin e publikut në media. AGK raportoi përdorimin e imazheve të manipuluara për kërcënime ndaj gazetarëve dhe përhapje dezinformimi për t’i diskredituar media”.

Raporti tregon se prej shtatorit, AGK-ja raportoi dhe dënoi 53 raste të zyrtarëve qeveritarë, liderëve politikë, stafit gjyqësor, interesave të biznesit, të dyshuarve kriminalë, grupeve komunitare, demonstruesve ose grupeve festare që i kanë sulmuar fizikisht ose i kanë kërcënuar verbalisht gazetarët, ua kanë dëmtuar pajisjet dhe që kanë kryer sulme kibernetike ndaj mediave.

“Gazetarët thanë se presioni nga politikanët dhe grupet e organizuara kriminale ka rezultuar shpesh në vetcensurë. Disa gazetarë janë përmbajtur nga raportimet kritike hulumtuese për shkak të frikës për sigurinë fizike apo sigurinë në punë. Gazetarët herë pas here pranonin oferta për përfitime financiare në këmbim të raportimeve pozitive apo për ta braktisur një hulumtim. Sipas disa redaktorëve, agjencitë qeveritare tërhoqën reklamimin nga mediat që publikuan materiale kritikuese”, thuhet mes tjerash në raport.

Aty përmendet edhe ligji i shfuqizuar më pas që u bë për Komisionin e Pavarur të Mediave. AGK-ja, përmend raporti, deklaroi se ai ligj e shkelte pavarësinë e KPM-së, kërcënonte lirinë e shprehjes dhe minonte parimin e barazisë gjinore.

“Avokati i Popullit tha se ligji i ri e bënte komisionin të cenueshëm ndaj ndikimeve politike dhe kërcënonte parimin e paanshmërisë të parashikuar nga Kushtetuta për institucionet e pavarura. Organizata të shoqërisë civile shprehën shqetësime të ngjashme”, thuhet në raport.

DASH-i përmendi se “pati përpjekje për ta penguar lirinë e shprehjes, përfshirë për anëtarët e medias, në Kosovën veriore”.

“Në dhjetor 2023, një gjykatë dënoi tre individë me dy vjet burg secilin për sulm ndaj pronarit të portalit Metro pas publikimit të një videoje që dyshohej se e tallte myftiun e madh të Kosovës dhe një imam të shquar. Më 25 shtator, Gjykata e Apelit uli dënimin në një vit e gjashtë muaj për secilin të pandehur”.

Raporti thotë se sipas Kushtetutës dhe ligjit garantohet liria e shprehjes, përfshirë për anëtarë të medias dhe të tjerë dhe se qeveria “përgjithësisht e respektoi këtë të drejtë”. Megjithatë, shtohet se “liria e shprehjes nuk ishte absolute dhe kufizohej nga ligji kur qeveria e konsideronte të nevojshme për ta parandaluar nxitjen ose provokimin e dhunës ose armiqësisë, përfshirë mbi baza kombëtare, etnike ose fetare”.

“Ligji ndalonte nxitjen ose përhapjen publike të urrejtjes, përçarjes dhe intolerancës midis ‘grupeve kombëtare, raciale, fetare, etnike ose të tjera, ose bazuar në orientimin seksual, identitetin gjinor dhe karakteristika të tjera personale’ në një mënyrë që u vlerësua se mund ta prishte rendin publik. Kritikët dhe vëzhguesit thanë se ligji përdorej për ta kufizuar lirinë e shprehjes”.

Hetimi i disa rasteve të “nxitjes së urrejtjes dhe ndarjes etnike”, grafite, djegie flamujsh e vandalizime, u përmendën ndër tjerash në raport.

Kosova së fundmi ka regjistruar rënien më të madhe në 15 vjetët e fundit në Indeksin vjetor për lirinë e shtypit të organizatës ndërkombëtare, Reporterët pa Kufij, duke u renditur në vendin e 99-të në botë. Për të dytin vit radhazi vendi pësoi rënie në renditje. Në vitin paraprak, nga vendi i 56-të ra në vendin e 75-të.

Të drejtat e punëtorëve

Ndërsa shpjegon aspektin ligjor të sindikatave të punëtorëve, raporti i Departamentit amerikan të Shtetit thotë se qeveria nuk i zbaton efektivisht ligjet që e mbrojnë lirinë e asociimit, negociatat kolektive dhe të drejtën për grevë.

“Qeveria nuk i zbatoi në mënyrë efektive ligjet që e mbrojnë lirinë e asociimit, negociatat kolektive dhe të drejtën për grevë. Sipas BSPK-së, burimet, inspektimet dhe ndërhyrjet ishin të pamjaftueshme. Dënimet për shkeljet e këtyre të drejtave ishin më të ulëta dhe rrallë aplikohej ndaj shkelësve. Procedurat administrative dhe gjyqësore ishin të ngatërruara dhe të zvarritura”.

Raporti thotë se punëdhënësit s’e respektojnë gjithmonë të drejtën e organizimit të punëtorëve. Aty thuhet se “punëdhënësit në sektorin publik bënin hakmarrje anti-sindikale, dhe qeveria nuk i hetonte këto akte ose nuk i mbante përgjegjës”.

Ndonëse paga minimale dhe java e punës standarde dhe periudha e pushimit janë të përcaktuara me ligj, raporti përmend se “shkeljet janë të zakonshme në ekonominë joformale dhe sektorin privat, përfshirë ndërtimin, minierat dhe tekstilin”.

Raporti përmend rrezikun në vendin e punës, i cili nuk zbatohet në fushën e ndërtimit. Shkeljet e standardeve të shëndetit në punë thuhet se janë raportuar në sektorin e ndërtimit, ku, siç thotë raporti, “punëtorët punonin në lartësi të rrezikshme dhe përdornin materiale pa pajisje sigurie”.

“Inspektorati i Punës ishte përgjegjës për zbatimin e standardeve të punës, përfshirë ligjet mbi pagat, orët e punës dhe shëndetit në punë. Qeveria nuk e zbatonte efektivisht ligjin dhe dënimet ishin më të ulëta se për shkelje të ngjashme si mashtrimi ose neglizhenca. Shumë pak dënime aplikoheshin ndaj shkelësve. Numri i inspektorëve ishte i pamjaftueshëm për të garantuar respektimin e ligjit dhe parandalimin e shkeljeve në sektorin formal dhe joformal”, thuhet në raport.

Të dhënat e Agjencisë së Statistikave përmendet në raport, ku shkruhet se “Të dhënat e Agjencisë së “në tremujorin e katërt të 2023, 71% e punonëtorëve punonin 40-48 orë në javë, 9.2% 49-59 orë dhe 7.8% më shumë se 60 orë”. Shtohet se “evidencat tregojnë se puna jashtë orarit rrallë kompensohej” dhe se ka dallime sistematike në pagë në aspekt gjinor, pasi gratë fitojnë më pak se burrat duke kryer të njëjtën punë.

Në raport përmenden edhe çështje si siguria personale, gjykimet për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit e martesat e fëmijëve.