Bloomberg: Sanksionet e Trumpit po e godasin ndikimin e Putinit në Ballkan

Lajme

Gazeta Express

21/11/2025 6:59

Kur sanksionet e fundit të SHBA-së kundër industrisë së naftës në Rusi goditën muajin e kaluar, Bullgaria kishte një problem urgjent.

Një nga kompanitë e synuara, Lukoil PJSC, zotëronte rafinerinë më të madhe të naftës në vend, një trashëgimi e lidhjeve të ngushta me Moskën.

Qeveria vendosi të sekuestrojë objektin Neftohim pranë Detit të Zi dhe asetet e tjera të Lukoil.

Ajo u hoqi aksionarëve çdo të drejtë dhe emëroi një menaxher për të negociuar një shitje të mundshme.

Një komisioni parlamentar iu deshën vetëm 26 sekonda për të anuluar 26 vjet pronësi dhe për të miratuar veprimin përpara një afati të afërt të SHBA-së për një zgjidhje.

Dhe siç vlerëson një shkrim i Bloomberg, kthesa e papritur e ngjarjeve ka çuar në goditjen më të madhe ndaj “gjurmëve ekonomike” të Rusisë në Ballkan në dekada.

Siç thuhet më tej, veprimi i presidentit Donald Trump kundër kompanive ruse të naftës “ka shkurtuar lidhjet” e pushtetit të Kremlinit në një rajon ku Lindja dhe Perëndimi janë përpjekur për ndikim për shekuj me radhë.

Në Serbi, për shembull, qeveria po shqyrton blerjen e kompanisë së naftës dhe gazit të vendit Naftna Industrija Srbije AD, duke marrë kontrollin nga pronari rus Gazprom PJSC.

Presidenti Aleksandar Vuçiq dëshiron të shmangë shtetëzimin e saj, por ai duhet të bindë Uashingtonin për qëllimet e tij për të hequr qafe Gazpromin për të shmangur sanksionet që mund të dëmtojnë vendin e tij.

Ndërsa në Bullgari, politikanët dhe analistët kanë ngritur shqetësime për vite me radhë në lidhje me pjesëmarrjen joproporcionale të Rusisë në ekonomi, dhe në veçanti në energji.

Lukoil është ankuar për presion politik për të shitur rafinerinë e saj dhe 220 stacionet e benzinës të shpërndara në të gjithë vendin. Por deri më tani asgjë nuk ka ndodhur.

“Thelbi i ndikimit të Rusisë është ndërtuar mbi dominimin e energjisë përmes naftës dhe gazit, mbetje të kohës sovjetike që nuk u thyen për vite me radhë”, tha Ruslan Stefanov, kryeekonomist në Qendrën për Studimin e Demokracisë në Sofje.

“Shumica e kësaj tani ka ikur. Këto janë frymëmarrjet e fundit, prandaj ato shkaktojnë kaq shumë ankth”.

Sipas shkrimit në fjalë, zyrtarët në Sofje dhe Beograd e kuptuan se qëndrimi në orbitën e Rusisë u bë i papërshtatshëm pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Vladimir Putin në shkurt 2022.

Bullgaria është një anëtare e Bashkimit Evropian që është gati të miratojë euron, ndërsa Serbia një ditë dëshiron të bashkohet me bllokun.

Por të lidhura nga historia dhe mbështetja në energjinë ruse, qeveritë zvarritën hapat.

Pas shekujsh lidhjesh të ngushta, fuqia ekonomike e Rusisë në të dy vendet u rrit në vitin 1999.

Lukoil bleu Neftohim, tani kompania më e madhe e Bullgarisë.

Ndërkohë, Serbia u gjend e izoluar pasi NATO bombardoi vendin për të detyruar ushtrinë e saj të largohej nga Kosova, duke i dhënë fund luftës së fundit të madhe të përgjakshme ballkanike.

E Rusia u bë një aleat kyç në mbështetjen e refuzimit të Serbisë për të njohur pavarësinë e Kosovës.

Ndryshimi varet tërësisht nga presioni i SHBA-së sepse BE nuk ka ndikim, vlerëson Stefanov.

Pa sanksionet, kjo nuk do të kishte ndodhur, thekson ai.

Sapo të përfundojë, shtytja për të dëbuar gjigantët rusë të naftës nga Bullgaria dhe Serbia do të ndihmojë në neutralizimin e ndikimit të Putinit, sipas Mario Bikarski, analist i lartë i Evropës në kompaninë kërkimore Verisk Maplecroft.

Kjo vjen ndërsa “mundësitë për lobim dhe forma të tjera të angazhimit me elitat politike dhe të biznesit janë zvogëluar”, thotë ai.

Megjithatë, lidhjet e Bullgarisë me Rusinë janë të thella.

Ajo fitoi pavarësinë nga sundimi osman në vitin 1878 në luftën ruso-turke, një ngjarje që përkujtohet me një festë kombëtare çdo 3 mars.

Vendasit ende vendosin lule në monumente, përfshirë statujën e Car Aleksandrit II në Sofje.

Vendi ishte gjithashtu aleati më i ngushtë i Bashkimit Sovjetik gjatë komunizmit, i quajtur republika e 16-të sepse ish-diktatori Todor Zhivkov u përpoq të bashkohej me BRSS-në.

Por marrëdhënia kohët e fundit ka qenë më shumë e bazuar në interesa të biznesit të shpejtë sesa në histori.

Bullgaria u detyrua të miratonte një projektligj që lejonte sekuestrimin e Neftohim disa orë pasi Thesari Amerikan e hodhi poshtë tregtarin e mallrave Gunvor si një blerës potencial për asetet ndërkombëtare të Lukoil si “kukullën e Kremlinit” më 7 nëntor.

Dhjetë ditë më vonë, menaxheri i emëruar nga qeveria për biznesin, Rumen Spetsov, mori zyrtarisht drejtimin.

Një ish-kreu i autoritetit tatimor dhe një kampion i bodibildingut, emërimi i tij ndihmoi Bullgarinë të bindte SHBA-në se asnjë financim nga biznesi lokal i Lukoil nuk do të kthehej në Rusi.

Kjo i lejoi Neftohim të fitonte një afat për të vazhduar operacionet deri në prill.

Nëse rafineria nuk ndryshon pronësi, qeveria do të kërkojë edhe gjashtë muaj të tjerë, tha kryeministri Rosen Zhelyazkov.

Përndryshe, paratë nga shitja do të shkojnë në një llogari që Lukoil nuk do të jetë në gjendje ta përdorë për sa kohë që është nën sanksione.

Blerësit e mundshëm nga SHBA-ja, Evropa dhe Gjiri Persik kanë shprehur tashmë interes.

Lukoil tha të mërkurën se po ndërmerrte “të gjitha hapat e nevojshëm” për të shitur rafinerinë Neftohim, rrjetin e saj të stacioneve të benzinës dhe asetet e tjera në Bullgari.

“Pyetja nuk është nëse kalimi nga pronësia ruse do të ndodhë përfundimisht – do të ndodhë”, thotë Ilian Vassilev, i cili u bë ambasadori i Bullgarisë në Moskë në vitin 2000 menjëherë pas privatizimit të Neftohim.

“Pyetja nuk është nëse kalimi nga pronësia ruse do të ndodhë përfundimisht – do të ndodhë”, thotë Ilian Vassilev, i cili u bë ambasadori i Bullgarisë në Moskë në vitin 2000 menjëherë pas privatizimit të Neftohim.

“Pyetja e vërtetë është nëse Bullgaria do ta formësojë këtë proces – apo do të formësohet nga forca krejtësisht jashtë kontrollit të saj”.

Në Serbi, situata është më pak e qartë. Rafineria ruse e vendit, NIS, humbi furnizimet me naftë muajin e kaluar pasi skaduan disa heqje nga sanksionet e SHBA-së.

Presidenti Vuçiq i ka kërkuar Gazprom-it të gjejë një blerës për të shmangur shtetëzimin e kompanisë.

Gazprom i bëri thirrje SHBA-së të zgjasë licencën e operimit të NIS, ndërsa kërkon të transferojë kontrollin te një palë e tretë.

Por NIS ka furnizime me naftë vetëm për rreth një javë para se qeveria të duhet të përdorë rezervat e saj ose të blejë naftë të papërpunuar nga destinacione të tjera, më të shtrenjta.

Kjo e bën më të mundshme që Vuçiq të lëvizë drejt sekuestrimit të rafinerisë, thuhet në shkrimin e Bloomberg. Ai ka thënë se një zgjidhje duhet të gjendet deri më 23 nëntor.

“Nëse nuk bien dakord për një çmim blerjeje, propozimi im është që ne të ofrojmë një çmim më të mirë”, tha Vuçiq më 16 nëntor. “Pavarësisht se sa kushton, ne do t’i gjejmë paratë”, duke shtuar se qeveria dëshiron të “shmangë konfiskimin, shtetëzimin”.

Kjo, gjithashtu, do të kompromentonte ndikimin e Rusisë në vend, i cili u ringjall nga nacionalistët serbë me shpërbërjen e Jugosllavisë.

Në pjesën e fundit, shkrimi i Bloomberg thekson se akti i balancimit midis Lindjes dhe Perëndimit ka përcaktuar udhëheqës të tillë si Vuçiq, së bashku me një varësi të madhe nga Kremlini për gaz.

Rusia mund të përpiqet të rifitojë ndikimin e saj ekonomik në Ballkan, por kjo do të jetë e vështirë, sipas analistit Bikarski.

“Edhe pasi të përfundojë lufta Rusi-Ukrainë dhe sanksionet potencialisht të hiqen, Rusia do ta ketë të vështirë për të rifituar ndikimin e saj në tregjet e energjisë në rajon, duke pasur parasysh një grup më të madh furnizuesish dhe vendesh partnere më të besueshme”, tha ai. “Moska do të duhet të kërkojë rrugë alternative për të ruajtur ndikimin gjeo-ekonomik mbi rajonin”. /Telegrafi