BBC: Çfarë fshihet pas krizës politike të Francës dhe çfarë mund të ndodhë më pas?

Lajme

Gazeta Express

08/09/2025 18:46

François Bayrou, kryeministri francez, pritet të humbasë një votëbesim për drejtimin e tij, në kthesën e fundit në një periudhë kaosi brenda Asamblesë Kombëtare.

Bayrou, 74 vjeç, është kryeministri i katërt në dy vjet nën Presidentin Emmanuel Macron, mandati i dytë i të cilit është lënë në hije nga paqëndrueshmëria politike.

Qeveria e pakicës e Bayrou bëri thirrje për shkurtime buxhetore prej 44 miliardë eurosh për të trajtuar borxhin publik në rritje të Francës dhe tani po shkon drejt kolapsit.

BBC ka shkruar se çfarë çoi në këtë krizë politike dhe çfarë mund të ndodhë më pas, transmeton Gazeta Express.

Si arriti Franca këtu?

Presidenti francez Emmanuel Macron mori një rrezik në qershor 2024.

I përballur me një humbje të madhe për partinë e tij në votimin e Parlamentit Europian, ai thirri zgjedhje të parakohshme parlamentare, të cilat shpresonte se do të arrinin “një shumicë të qartë në qetësi dhe harmoni”.

Në vend të kësaj, kjo rezultoi në një parlament të ndarë dhe të paqëndrueshëm që e ka bërë të vështirë për çdo kryeministër të sigurojë mbështetjen e nevojshme për të miratuar projektligjet dhe buxhetin vjetor.

Macron emëroi Michel Barnier shtatorin e kaluar, por brenda tre muajsh njeriu që negocioi Brexit-in për BE-në u largua – periudha më e shkurtër që nga fillimi i Republikës së Pestë të Francës pas luftës.

Bayrou pritet të vuajë të njëjtin fat, pak më pak se nëntë muaj që kur ai erdhi në detyrë dhjetorin e kaluar.

Ndërkohë, disa parti – kryesisht në të djathtën ekstreme dhe të majtën ekstreme – vazhdojnë të kërkojnë zgjedhje të parakohshme presidenciale.

Macron gjithmonë ka thënë se nuk do të japë dorëheqjen para se të përfundojë mandati i tij në vitin 2027.

Në vend të kësaj, ai ka të ngjarë të duhet të zgjedhë midis emërimit të një kryeministri të pestë në më pak se dy vjet – i cili përsëri rrezikon të punojë me kohë të huazuar – ose thirrjes së zgjedhjeve të parakohshme për parlamentin, gjë që mund të rezultojë në një Asamble Kombëtare edhe më armiqësore.

Ka pak mundësi të mira për presidentin pasi efektet e rrezikut të tij të qershorit 2024 vazhdojnë të jehojnë.

Çështja kryesore e Bayrou është kriza e borxhit të Francës, dhe ajo që ai thotë është nevoja për të shkurtuar shpenzimet qeveritare për të parandaluar një katastrofë për brezat e ardhshëm.

Pse Franca është në krizë borxhi?

Thënë thjesht, qeveria franceze ka shpenzuar për dekada më shumë para sesa ka gjeneruar. Si rezultat, ajo duhet të marrë hua për të mbuluar buxhetin e saj.

Qeveria franceze thotë se, në fillim të vitit 2025, borxhi publik ishte 3,345 miliardë euro, ose 114% e PBB-së.

Ky është borxhi i tretë më i lartë publik në eurozonë pas Greqisë dhe Italisë, dhe ekuivalent me pothuajse 50,000 euro për qytetar francez.

Deficiti buxhetor i vitit të kaluar ishte 5.8% e PBB-së dhe ky vit nuk pritet të jetë 5.4%. Pra, borxhi publik do të vazhdojë të rritet ndërsa huamarrja mbulon mungesën.

Franca – si shumë vende të zhvilluara – po përballet me dhimbjen demografike të një popullsie në plakje – më pak punëtorë që tatohen dhe më shumë njerëz marrin pension shtetëror.

Bayrou është ndër ata politikanë francezë që duan të ulin deficitin duke ripërcaktuar programet bujare sociale – siç janë pensionet shtetërore.

Në fjalimin e tij në parlament të hënën, Bayrou foli për një vend me “mbështetje jetësore” dhe të varur nga shpenzimet.

Dy vjet më parë, Franca e rriti moshën e pensionit nga 62 në 64 vjeç për ata që kanë lindur në vitin 1968 ose më vonë, dhe Bayrou ka paralajmëruar se ndjesia se punëtorët francezë mund të ndalojnë së punuari gjatë të 60-tave të tyre është tani e vjetëruar.

Megjithatë, ka shumë kundërshtime ndaj shkurtimeve të mëtejshme. Qeveria e paraardhësit të Bayrou u shemb në një votëbesim për këtë çështje dhjetorin e kaluar.

Politikanët e së majtës kanë kërkuar rritje të taksave, në vend të shkurtimeve të buxhetit.

Bayrou e ka thënë mendimin e tij – çfarë ndodh më pas?

Nëse, siç pritet, Bayrou humbet votimin në Asamblenë Kombëtare herët këtë mbrëmje, atëherë Franca ndoshta po shkon drejt një periudhe tjetër dyshimi, rrëmuje dhe spekulimesh.

Është e mundur që Presidenti Emmanuel Macron të veprojë shpejt për të emëruar një kryeministër të ri – sigurisht që është në interesin e vendit që ai ta bëjë këtë.

Por praktikat – dhe precedenti – sugjerojnë që ky mund të rezultojë të jetë një proces i zgjatur.

Macron duhet të gjejë një emër mjaftueshëm të padiskutueshëm për të paktën një pjesë të opozitës parlamentare, saqë ata nuk do ta rrëzojnë automatikisht atë.

Dy kryeministrat e parë në këtë parlament të errët – Barnier dhe Bayrou – morën javë për ta gjetur. I treti nuk do të jetë më i lehtë.

Ndërkohë, Bayrou me sa duket do të qëndronte si kreu i përkohshëm i qeverisë.

Ka presion nga disa anë – veçanërisht Tubimi Kombëtar i Marine Le Pen – për një shpërbërje të re të Asamblesë dhe zgjedhje parlamentare. Por ka edhe zëra të fortë që thonë se do të ishte humbje kohe, sepse një votim i ri nuk ka gjasa të ndryshojë shumë.

Përtej kësaj, ka edhe zëra – këtë herë nga e majta ekstreme – që kërkojnë dorëheqjen e presidentit Macron.