Sot në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës u promovua libri me tregime ‘Atman’ i autores Laura Olldashi. Më i veçantë promovimi ishte për shkak të jetës sfiduese të autores. Në panel diskutimi në promovim ishin edhe Adil Olluri e Rexhep Shahu nga shtëpia botuese “Klubi i Poezisë”.
Nga Donjeta Abazi
Libri është i ndarë në tregime, ka elemente autobiografike në secilin prej tregimeve të vet autores, e cila vendosi t’i mbledhë këto tregime pas një kohë shumë të gjatë sa i kishte absorbuar. Periudha e pandemisë u bë njëra ndër arsyet kryesore që libri ‘Atman’ sot është në duart e lexuesit.
Një ndërlidhje e autores me Kosovën është edhe një vajzë që bëhet pjesë e tregimeve të autores.
“Ajo vajzë quhet Yllka, nga Kosova, dëshmore në betejën e Çabratit”, thotë Olldashi.
Laura Olldashi u ftua për të folur për veten e për idenë e krijimit të këtij libri. Ajo thotë së në luftë me vetveten kuptoi më vonë që trishtimin e kaluar gjatë viteve të hershme e më vonë duhej t’i përmblidhte në diçka, e ajo diçka ishte pikërisht libri ‘Atman’.
“Shkrimet e mia të para janë shumë të trishtuara, ka shumë dhimbje. Dhe më pas e shoh që kemi shumë bukuri brenda vetes. Prandaj unë pyes çfarë kemi bërë ne për veten jo çfarë kanë bërë të tjerët për neve. Nëse ne ia lëmi jetën tonë dikujt tjetër ne s’kemi bërë asgjë, s’kemi fituar asgjë”, thotë autorja.
Shkurt mbi librin:
Është një personazh i dashur për mua që hyri në tregimet e librit “Ātman”.
Ka të ngjarë që në mënyrë të pavetëdijshme ne po e kërkonim njëra-tjetrën.
Ajo realizimin e ëndrrave të lëna mbi tokë dhe unë kuptimin e jetës time.
Ajo vajzë quhet Yllka, nga Kosova, dëshmore në betejën e Çabratit.
Kur hyri në tregimin “Ëndrrat” prezenca e saj më pyeti: a po kryente jeta misionin që i është dhënë?
Herë i jam përgjigjur duke i thënë që diçka po bëj, dhe herë të tjera jam zënë në faj, sepse vrulli i jetës m’i harron ëndrrat.
Ka mundësi që është kjo vajzë, drita e saj e bukur, që do më shoqëroj tek ky udhëtim i ri, i pabërë më parë, tek një ëndërr që lëviz krahët për të shkuar drejtë jetës.
“Kube të pajetuara”
Shkëputur nga libri “Ātman”
….po të shkruaj për të thënë që është letra e fundit që merr nga unë. E kam menduar shumë ketë lamtumirë. Të kam menduar shumë. Por mendimet nuk mi dhanë përgjigjet. Është një duel-dialogu që bëra gjatë me siluetën tënde, me atë që sot është hije e hijes së dikurshme ose kujtim i kujtimeve që kurrë nuk erdhën. Këto ditë kam qenë shumë i shqetësuar për të kuptuar ku shkojnë historitë, fjalët, gjestet, ndjenjat. E di që do të më japësh përgjigjet e botës. Por nuk flas për gjërat që i konsumojmë çdo ditë. Se ti do ma mbushësh përsëri kokën plot me budallallëqe, me teori koti dhe me sjelljet e mikrobit “njëri”. Unë flas për të tjera gjëra. E di që kemi dy regjistra të ndryshme komunikimi dhe të qëndruari në botë. Në këtë errësirë jam i shqetësuar ku shkojnë dashuritë e pajetuara? Fjalët e pathëna, puthjet e padhëna, duart e pashtrënguara? Zënkat e pa grindura? Bola e ajrit që mund të thithnim në të njëjtën kohë ku shkon? Vendi që do zinin trupat tona të bashkuara në ç’pikë të kontinentit do të ndodhen? Gjërat që për miliona arsye nuk u krijuan ku depozitohen?
Po të shkruaj ty që nuk erdhe kurrë. Hija e hijes së pa-ekzistuar.
Është vonë. Mesnatë. Në dhomën tjetër fle trupi i gruas time. E shtrirë në gjatësinë e krevatit. Por dhimbja që ajo ndjen është më e madhe se përmasat e asaj dhome, kalon edhe kilometrat e këtij rruzulli kaq të vogël. Ajo nuk di asgjë për ty. As për praninë tënde në jetën time. I poshtri jam unë. Dhimbja e saj ka tjetër emër. Është vetëm gjysma e dhimbjes time. Por kjo nuk ka të bëjë me ty. Ti e vogla ime, veshur me fustanin mbi gju, plot me lule të bardha dhe të kuqe. Ti e bukura ime, je gjysma tjetër e dhimbjes time. Nuk ndodhesh në asnjë apartament të ftohtë, të tullave të kuqe me vrima, parafabrikat. Por je brenda dhomave të pareteve të venave të mia. Herë transparente, herë e plot-dukshme dhe herë asgjë. Ajo “asgjë” që më tret në gishtat, këmishën e mëndafshtë të lëkurës tënde. Unë e di çfarë po bën tani. Ke mbyllur sytë dhe me duart lartë kërcen nën dritë-hijen e hënës. Vallen e shtrigave, pa asnjë melodi. Shtriga ime do më mungosh. Këlthitje e brinjëve të mia do jesh. Pleqëria e dhimbjeve. Egoist unë që të zgjedh gjithmonë në të njëjtën moshë. Egoist unë që të lëj në të njëjtin moshë. Vetëm 20 vjeçe. Ikja ime të ndal aty. Largohem gjithmonë nga ty në të njëjtën ditë. E përsëris dhe e ri-përsëris po atë skenë në të gjitha jetët e mia. Por e vetmja gjë që më del besnike mbetet ikja ime. E shoh si zhduket “ikja” në horizonte. Këmbë shtrembër ecën çalë- çalë, me kokën kthyer mbrapa vetëm tek ty. Pastaj livadhi ndez qirinjtë e tortës së ditëlindjes dhe ti fik plotësimin e dëshirave të tua. 20 vjeç është numër i rrumbullaket. Edhe ardhja ime në atë moshë të kishte gjetur. Në baticat e zbaticat e shpirtit tim ti nuk ndryshon. Dëgjoj akoma të qarat e gruas time. Jam i poshtër. Duhet të isha shtrirë afër saj. T’ia mblidhja dhimbjet dhe t’ia varrosja diku. Çdo mëngjes ti çoja lule dhe ti rrisja trëndafilat. Ndoshta kështu shpirti do ti lulëzohej. Por nuk di të shpreh ndjenja për gjërat që më rrinë afër. Unë kam mall për gjërat që më ikin. Kam mall edhe atëherë kur i shpik vetes dhimbje. As pranverën që ka ardhur nuk e kam parë. E largova nga vetja. Të kisha premtuar që do ta jetoja. Por s’mbaj më as premtime. Ndoshta ty të dukem burrë. Por burrëria ime ka vdekur shumë jetë përpara. Vdes sa herë që dashurohem me ty. Shfaqeshe përpara orbitave të syve si diçka e brishtë, sa bëja vështirësi të ndiqja sepse ti humbeshe me ajrin. E ndaloja disa herë erën që mos të çonte larg dhe mos të përplaste në një stinë që nuk ishte e imja; ku e kam të panjohur passwordin për të hyrë. Të kam imagjinuar lule pjeshke pranvere, ndërsa unë lule e bardhë bore. Sa herë kam dashur të fus majat e gishtërinjve në stinën tënde por druhesha se do të sillja të ftohtin. Të kam thënë që edhe gruaja ime vjen nga një tjetër stinë. E verdhë-vjeshte. Mbush dhomat e shtëpisë me trishtimin e saj që shkelet si gjethe e thatë dhe shpërndahet si pluhur i artë në shpirtin tim. Pra unë jam dimri në mes pranverës dhe vjeshtës. Me një zemër ti më tërheq dhe në anën tjetër zemra e gruas time me shtyn tek ti. Ti nuk e di arsyen përse ajo fle me dhimbjet. As këtë gjë nuk ta thash. Sa shumë gjëra do mësosh nga kjo letër. Por nuk dua që ti të mendosh që jam i poshtër. T’ia lëmë gruas time ta mendoj këtë gjë. Se burri dhe gruaja për njeri-tjetrin janë të poshtër. Janë të mbushur me shumë helme. Ai e ka ndryshuar. Ajo e ka ndryshuar. Dhe ndodhen brënda vorbullës të rrumbullakët që quhet jetë. Inercia e një betimi i mban bashkë (të paktën kështu thotë teoria por për mua ato lëpijnë dhimbjet e njëri-tjetrit si qeni kockën). Sikur të mundesha të dilja jashtë nga martesa ime nuk do të hyja më në asnjë lidhje tjetër. Ajo fjala “përgjithmonë” është kollarja që më merr frymën. As me ty nuk do ta bëja. Ty që të kam si ajër të pakët. As me ty nuk do të strukesha tek asnjë cep i asaj fjale. Dhe u rritëm me idenë për të pasur punë të përhershme, kontratë për të na çuar në pension, spitale që do të na shëronin, pushtetar që do të na sillnin mirëqenien dhe lirinë, ideale që do të kishim dhënë edhe jetën apo dikush që do të na donte pafund aq sa yje ka qielli. Edhe ty të kanë rritur në pritje të princit për të shpëtuar nga kjo botë kuçedrash? Dhe të mendosh që princi mund te jem unë që i lodhem gjërave që më vijnë mbrapa. Unë që jam kaq budall. Kaq bosh. Kaq me frikë. Kaq i vetëm; i sfilitur nga gjërat që zgjasin gjithmonë sepse vetëm asgjëja zgjat përher. Dhe paradoksi është që as “e pakta” nuk më mjafton dhe më sjell gropën e mungesës në mes të stomakut. Por preferoj të jetoj me mungesën tënde, me boshin e dashurisë tonë. Pa të rrokullisur në të përditshmen e monotonisë. Zgjimi në gjashtë. Aroma e kafes mbush shtëpinë. Grila e dritares është prishur dhe pret të nesërmen që të sistemohet. Pastaj mbyllur nëntë orë rresht në zyrën e trishtuar duke folur me numrat, pa e parë as grimcën e diellit. Më vonë metroja e verdhë që të lëviz trupin në kthesat e pasigurta. Një i mjerë të del në rrugë dhe të përplas dhimbjen e tij duke të afruar thikën afër fytit dhe jam gati t’ia mbështes dorën për ta ngjeshur më thellë drejtë karotides time. Pastaj spikerja me dekoltenë e buzëve të fryera të kuqe, ëmbëlsisht të flet për numrin e të vdekurve. Vetëm 620 vetë…
Mbas sfilitjes të kësaj dite, trupi kërkon vetëm të shtrihet në çarçafët e natës së qetë për të pushuar ditën absurde. Në krah shtrirë trupi i akullt i gruas time! Është e paktë që nuk çmendem. Që nuk vjellë kockat e papërcjellura të kësaj jete. Më vrasin fytin edhe kur i përtyp edhe kur i shpërtyp. Mos u habit! Ti nuk njeh as trishtimin tim. S’mund të vija nga Marsi. Jam njerëzor si çdo idiot tjetër që bën finta dhe interpreton surratin e jetës së tij. Në qoftë se do më pyesësh në ç’maskë e gjej veten? Është ajo e “Njeriut që qesh”*. I trishtuar paçka që qeshte! Ndoshta ka ardhur ai moment qe të them të dua; të dashuroj deri në pikën e fundit të qenies time. Por në qoftë se do ta them tani, nuk do ta bëj për ty por për të shpëtuar veten nga kjo dhimbje. Për të dalë nga ky trap trishtimi më duhet dashuria jote dhe si i vobekte që jam do ta konsumoj për dy ditë dhe do të vdes prapë për një tjetër pikë që ti do ma shtrydhësh me pikatore mbi buze. Përse kaq e ndërlikuar të jesh në jetë? Përse kaq i ngatërruar në mendimet e mia? Jam në mes dy grave. Njëra me mbetet vetëm 20 vjeçe dhe tjetra plaket nga mospërfillja ime. As mosha jote nuk më shpëton. As dashuria. Kam një pikëpyetje të madhe që dua ta ndaj me ty. Ku shkojnë gjërat që nuk i jetojmë? Ti ku do të shkosh? Si e ka emrin mali që do strehosh pjesët e mia që nuk i jetove? Sa më shumë rritet lartësia e tij aq më shumë më zë frymën dhe aq më i vogël bëhem. Ndoshta kam lindur për gjërat e pajetuara. Ndoshta ky është bilanci i jetës. Derisa shoh bilancin është momenti për të mbledhur shumat. Ti mbetesh e bukur dhe i largohesh më shumë cepit të syrit tim. Ndërsa gruaja ime historikisht e shtrirë mbi gjatësinë e dhimbjes. Dje humbëm fëmijën tonë. Qëndroj me ne vetëm dy ditë. Dhe të mendosh që ajo gjithë kohën ka jetuar me dhimbjen e pritjes. Kur “pritja” pritej të vinte me parë iku. Edhe fëmija jonë mbeti si ty; i pajetuar. Pa-jetesa e tij ku do të jetohet? Oh, sa ai mal i madh është dhimbja që ma shtyp kaq shumë jetën! E bukura ime, pranvera që më mbet 20 vjeçe mund të them të shkosh tani. S’kam asnjë këshillë për të dhënë. Jeta është bastarde. Mundohu të marrësh sa më pak dhimbje. Rri larg njerëzve si unë që kanë shumë zemër por jo guxim dhe bëj fluturime në qiellin e kaltër; larg njerëzve. Krijo një ishull për paqen tënde dhe struke aty. Mos e lër veten të zbres në trishtimin e njerëzve të konsumuar. Në qoftë se gjen të paktën një mik, edhe sikur një mik, as atij mos i beso. Të gjithë kemi lindur vetëm dhe nëse një ditë unë do të vij në mëndje mos harro që në mënyrën time të poshtër, shumë të kam dashur. Mbylli sytë tani dhe struku në dritë-hijen e hënës dhe kërce shtrigë-rin tënde. Kërce edhe sikur bota të qesh me ty edhe kur të ketë pushuar muzika. Ti mos e ndal çmendurinë tënde. Është e vetmja gjë që do të shpëtojë nga kjo botë e pistë.
Tani më duhet të shkoj. Më duhet të shtrihem në krahun e gruas time. T’ia mbledh dhimbjet dhe t’ia varros. Pastaj mbi dhè të hedh pak ujë dhe do mësoj të pres.
Do të më pyesësh nëse jam i dashuruar me gruan time? Përgjigja është që ka mundësi sepse brenda saj kam varrosur pa-jetesën, dhimbjen time.
Ti puth lakimet e qerpikut poshtë lotit të kristaltë. Në jetë të tjera do takohemi. Shko!
***
“Arkitekturë e parë në distancë”
Tërheq këmbët për të zbritur nga krevati. Kockat janë rënduar dhe pjesa që dikur ishte mbështetur trupi i gruas time, është i ngrohtë. (Disa ikje jetojnë në ftohtësi dhe kur vdesin lejnë ngrohtësin). I pëshpëris vendit bosh që po shkoj të derdh plehrat. Edhe në pleqërinë time, edhe kur ajo nuk është më, vazhdoj të jem njëlloj i poshtër. Vetëm qeni ma kthen përgjigjen. E mora një qen kur gruaja më vdiq sepse jam frikacak; vetmia më trëmb. Dal nga shtëpia me të vetmen dëshirë për të thithur ajër. Tek shkallët, në katin e parë të pallatit, i hedh sytë kutisë së postës. “Kolonelit nuk ka kush ti shkruaj“ përsëris fjalët e Marquez-it por si për inat të universit brenda shndrit dukshëm zarfi i bardhë, në format A4. Fus çelësat dhe me duar që më dridhen hap deriçkën e vogël. Nuk ka asnjë emër sipër. Pa adresë. Zarfi është i peshueshëm. Lëviz këmbët mbrapsht dhe ulem në tavolinën e kuzhinës. Qeni i gëzohet kthimit tim. Me një thikë të hollë hap zarfin. Brënda ndodhen tre letra të tjera me madhësi të ndryshme. Në zarfin e parë çuditem kur dora më prek dheun e zi që ndodhet aty. Pastaj marr të dytën. Nga aty del gonxhja kuqaloshe e trëndafilit. Hap të fundit letër. Është një fotografi bardhë e zi. Krahët lartë dhe sytë mbyll. Më drithërohet lehtë kraharori. Është ajo. E kthej fotografinë mbrapshtë.
Gërmat e shkruajtura i lexoj me zë të lartë:
“Kanë kaluar vite nga letra jote e lamtumirës. Në flokët e mia, tani shndrisin thinjat e para. Në gjithë këtë kohë kam jetuar për të gjetur përgjigjen e pyetjes tënde: ku shkojnë dashuritë, historitë, gjërat e pajetuara? Për ta kuptuar më mirë, u mundova ta mbush jetën me copëza të pajetuara. Pra jeta ime u bë e pajetuar. Mund të them që shpirti ka memorie që nuk fshihen. Çfarë nuk jetojmë dhe e lëmë pezull depozitohet si kube brënda nesh. Aty rrinë, aty flenë. Por, ashtu si dy zarfet që do të gjesh në letrën time, ne mund të zgjedhim dhe ti transformojmë dhimbjet tona ose drejtë dheut të zi ose ta punojmë atë, ta mbjellim dhe të presim lulëzimin e trëndafilit. Duke kërkuar përgjigje për pyetjen tënde arrita edhe në një tjetër konkluzion që nuk jam vetëm rruga ime por edhe udhëtari i saj. Kështu fillova që hapat e mia ti hedh ngadalë brenda jetës. Kam shumë kujdes ku dhe kur i mbështes këmbët. Largoj çfarë më bën keq dhe më zbret poshtë dhe afroj çfarë më bën mirë dhe të lumtur. Nuk pres asgjë nga askush sepse edhe bota jam unë. Ne, njerëzit jemi të çuditshëm. Jetojmë në situata që na bëjnë keq. Presim që ana tjetër të kuptoj sjelljen e tyre. E ulim veten sa bëhemi skllevër të dhimbjes dhe humbim gjykimin. Kam mësuar që kur dyert nuk hapen ti shoh si piktura të mbyllura: të padëshifruara, të pagjykueshme. Thjeshtë nuk bëjnë për mua. Thjeshtë nuk më është dhënë nga ana e tyre asnjë çelës për të hyrë tek ato. Ashtu siç më shkruaje edhe ti. Jeta është bastarde dhe s’kam pse të afroj gjëra të ndërlikuara, të pakuptimta. Kam lindur e lirë dhe vetëm Zoti mund të mi shoh lotët. Të tjerët janë jashtë meje; në udhëkryqe të ngatërruara të ekzistencës së tyre ose as ato nuk e dinë çfarë kërkojnë. Ndoshta dashuritë e vjetra, të pajetuarat i kanë djegur dhimbshëm dhe aq fortë sa kanë mbetur dhè, pa dëshirë transformimi. Në mbrëmje kur iki të vadis tokat e pajetuara, pikërisht në atë vend ku bie hija e hënës, lëshoj ondet e verdha dhe ia marrë valles. Më pëlqejnë potpuritë e ngadalshme të jugut. Të hedh këmbën lehtë, të tund belin, të mbyll sytë dhe të ngrej krahët lart si shqiponjë. Edhe kur muzika ndalon vazhdoj të vallëzoj nën notat imagjinare të fishkëllimës tënde. Brenda çmendurisë time.
A të kam dashur?
A më ke munguar?
A do të kishte qenë ndryshe jeta me ty?
Duhet të shkoj në tjetër jetë për ti jetuar përgjigjet. Nga atje do të nis një tjetër letër. Do ta fus poshtë derës së shpirtit dhe do pres për të parë mënyrën si do ti mbështetësh këmbët mbi ato. Ndërsa tani mund të them që harkun e qerpikëve askush nuk ka ditur ta puth si ty!
Të nis krahët. Strukur brenda do të gjesh përqafimin e dritë -hënës”.
~Lauraolld
Milano, Prill 2021
/Express