A mund të teshtish me sytë hapur? Shkencëtarët më në fund zbulojnë të vërtetën “syshpërthyese”

Keshilla Mjekësore

Gazeta Express

05/08/2025 20:27

Është një thashetheme që ka qarkulluar prej vitesh në oborret e shkollave anembanë botës: Nëse teshtin me sytë hapur, a do të shpërthejnë vërtet koka?

Dr. David Huston, profesor i mjekësisë në Universitetin Texas A&M, ka vendosur t’i japë fund një herë e mirë këtij debati.

Në kundërshtim me besimin popullor, është “absolutisht e mundur” të teshtish me sytë hapur, siguron eksperti.

Mbyllja e syve gjatë teshtimës është thjesht një refleks autonom – që do të thotë se trupi e bën pa ndërhyrjen e vetëdijshme të njeriut.

Dhe nëse dikush arrin ta mposhtë këtë refleks, mund të jetë i qetë: sytë nuk do t’i dalin nga vendi.

“Fakti që është e mundur të teshtish me sytë hapur tregon se kjo nuk është një veçori e ‘programuar fort’ nga truri apo e detyrueshme,” tha Dr. Huston.

Teshtima është një mënyrë përmes së cilës trupi dëbon me forcë ajrin nga mushkëritë përmes hundës dhe gojës.

Zakonisht ndodh kur një virus, alergjen apo substancë kimike hyn në hundë.

“Trupi përdor teshtimën si mekanizëm mbrojtës për të pastruar hundën nga mukusi (i njohur ndryshe si ‘sekrecion’ apo ‘shllungë’) dhe për të parandaluar që grimcat e huaja të hyjnë në rrugët e frymëmarrjes,” shpjegon Meg Sorg, profesoreshë e infermierisë në Universitetin Purdue, në një artikull për The Conversation.

Teshtima gjithashtu mund të shkaktohet nga stimuj më të pazakontë.

“Kimikate si piperina apo kapsaicina, që gjenden në ushqime si piperi i zi apo specat djegës, mund të irritojnë mbaresat nervore në mukozën e hundës dhe të çojnë në një teshtimë,” shton Sorg.

Për më tepër, disa njerëz përjetojnë një fenomen të quajtur “fotosnezi” – ku drita mund të shkaktojë teshtimë.

Megjithatë, shumica e njerëzve mbyllin sytë kur teshtijnë – një reagim refleks, arsyeja e të cilit ende nuk është plotësisht e kuptuar.

Dr. Huston sugjeron se ky refleks mund të shërbejë për të mbrojtur sytë nga mikrobet:

“Trupi punon për të pastruar rrugët e frymëmarrjes kur zbulon grimca irrituese në hundë. Duke i mbyllur automatikisht qepallat gjatë teshtimës, ndoshta pengon më shumë irritues që të hyjnë dhe të shqetësojnë sytë.”

Megjithëse sytë zakonisht mbyllen automatikisht, teknikisht mund të rezistosh dhe t’i mbash hapur gjatë teshtimës.

Fatmirësisht, Dr. Huston konfirmon se pretendimet e fëmijëve se sytë do të “shpërthejnë” janë thjesht përralla të ekzagjeruara.

“Nuk ka pothuajse asnjë provë që e mbështet këtë ide,” tha ai.

“Presioni i krijuar nga një teshtimë është jashtëzakonisht i pamjaftueshëm për të nxjerrë syrin jashtë vendit, edhe nëse sytë janë hapur.”

Kur presioni grumbullohet në sytë tuaj, zakonisht ndodh në enët e gjakut – jo në muskujt përreth syrit apo në vetë syri, shtoi ai.

Në raste të caktuara, ky presion mund të çojë në plasjen e kapilarëve më të vegjël.

“Gjatë lindjes, sforcimi i tepruar mund të shkaktojë gjakderdhje në disa vena, duke bërë që fytyra apo sytë e nënës të duken të kuq apo të mavijosur,” tha Dr. Huston.

“Por është e papërgjegjshme të thuhet se ky presion mund të nxjerrë syrin nga zgavra.” /GazetaExpress/