Mjeku i familjes liston pesë aktivitete të thjeshta që e bëjnë më të lehtë lënien e vape-it: “Duhet t’i mbani duart të zëna”

Keshilla Mjekësore

Gazeta Express

21/11/2025 19:47

Një nga sfidat më të mëdha kur lë duhanin është ndjesia se nuk di ç’të bësh me duart — zakonisht të mësuara t’i çosh drejt një cigareje. E njëjta gjë vlen edhe për vape-t.

Sot, përdorimi i vape-ve në Britani është në nivel rekord: rreth një në dhjetë të rritur konsiderohet i varur nga avulli me nikotinë i këtyre pajisjeve të vogla.

Edhe pse vape-t përdoren ende si mjet për të ndihmuar lënien e duhanit, ekspertët paralajmërojnë për rreziqet shëndetësore nga kimikatet, tretësit, ëmbëlsuesit dhe aromat në to.

Dr. Marc Picot, mjek i familjes dhe ish-i varur nga vape-t, e njeh shumë mirë ndjesinë shqetësuese të duarve “bosh”, të cilën e përshkruan si “parehati fizike” që shpesh është e vështirë të shpjegohet.

“Është e vërtetë që heqja dorë nga vapingu vjen me sfida që shkojnë përtej tërheqjes nga nikotina,” tha ai për Daily Mail.

“Shprehia fizike e çuarjes së dorës drejt gojës mund të jetë po aq e vështirë sa vetë varësia kimike.”

Sipas tij, vapingu krijon një zakon të fuqishëm dorë–gojë që shndërrohet në varësi sjellore: ngritja e pajisjes drejt buzëve, thithja dhe nxjerrja e avullit bëhen pjesë e rutinës së përditshme. Ky ritual i përsëritur formon modele të forta që truri i lidh me kënaqësinë ose çlirimin e stresit.

Dr. Picot e njeh mirë këtë luftë: ai vetë ka një vit që ka hequr dorë nga vape-t, gjë që e ka frymëzuar të shkruajë librin The Last Puff dhe të krijojë aplikacionin “Vape Escape” për të ndihmuar të tjerët të çlirohen nga varësia.

“Kuptimi i këtyre mekanizmave të tregon se sa e rëndësishme është të gjesh diçka tjetër për t’i mbajtur duart të zëna gjatë krizave,” shpjegon ai.

Në vijim, këto janë pesë rekomandimet kryesore të Dr. Picot për të shmangur instinktivisht kapjen e vape-it:

1. Përdorni lodra antistres (fidget toys)

Lodrat antistres përdoren nga fëmijët dhe të rriturit për menaxhimin e stresit — dhe mund t’ju ndihmojnë të zhdukni varësinë dorë–gojë.

“Lodrat e vogla ndihmojnë në prishjen e zakoneve të vjetra duke i dhënë duarve diçka tjetër për të bërë,” thotë Dr. Picot.

Ai rekomandon:

Fidget cubes – “mund t’i klikoni, rrotulloni dhe shtypni, ashtu si vape-in.”

Topa antistres – të dobishëm gjatë krizave më të forta.

Fidget spinners – të vegjël dhe diskretë.

Gurra (worry stones) — gurë të lëmuar që i fërkoni me gisht, shumë efektivë për ta mbajtur dorën të zënë.

Krizat e nikotinës zakonisht zgjasin 5 deri në 20 minuta — mjaftueshëm sa këto objekte të krijojnë një model të ri sjelljeje.

2. Vizatim, skicim ose aktivitete kreative

Aktivitetet krijuese, thotë ai, janë mënyra të shkëlqyera për të zënë duart dhe mendjen.

Një bllok skicimi dhe lapsa me ngjyra ofrojnë një dalje kreative të portativë.

Mësimi i një instrumenti muzikor, si kitarë, angazhon njëkohësisht dorën dhe fokusin.

Për ata që nuk ndihen kreativë, Dr. Picot sugjeron shkrimin e ditarit:

“Shënoni mendimet, emocionet dhe veprimet e shëndetshme që ndërmerrni gjatë krizave.

3. Ushqime të shëndetshme (jo sheqerna)

Lënia e vape-it krijon edhe nevojën për të futur “diçka në gojë”. Por Dr. Picot paralajmëron të mos konsumohen ushqime të larta në sheqer ose të përpunuara shumë.

Ato shkaktojnë “shpërthime të shpejta në sistemin nervor, të ngjashme me efektet e nikotinës, të cilat më pas sjellin rënie të energjisë”.

Ai rekomandon që pranë të keni:

Bajame, fara kungulli, susami dhe arra – të pasura me L-tirozinë, e cila ndihmon prodhimin e dopaminës.

Banane, kos dhe agrume – që ndihmojnë trupin të kthejë L-tirozinën në dopaminë.

Këto ushqime stabilizojnë humorin dhe ulin dëshirën për vape.

4. Puzzle, lojëra dhe ushtrime mendore

Veprimtaritë që kërkojnë fokus e angazhojnë njëkohësisht dorën dhe mendjen:

Fjalëkryqe, sudoku, Rubik’s cube — shumë efektive kundër krizave.

Aplikacione si Flow Free, Two Dots dhe Fruit Ninja.

Për lojërat në kompjuter ai rekomandon kufizim:

“Përdorini vetëm për periudha të shkurtra 30–45 minuta, për të kaluar krizën, por jo për të krijuar varësi të re.”

5. Përgatitni një “kit emergjent” kundër krizave

Dr. Picot sugjeron krijimin e një çantë të vogël me mjetet tuaja kundër varësisë:

lodrat antistres

ushqimet e shëndetshme

çamçakëz pa sheqer, mente ose kunja dhëmbësh

ditari për të ndjekur përparimin

Mbajeni këtë kit aty ku zakonisht keni dëshirë për të vape: në makinë, në sirtarin e punës ose pranë shtratit.

“Duhet ta keni gjithmonë pranë kur godasin krizat,” thotë ai.

Pse është një ide e mirë të heqësh dorë nga vape-t?

Edhe pse studimet janë ende në zhvillim, kërkimet tregojnë disa rreziqe serioze:

Një studim i vitit 2023 zbuloi dëmtime të ADN-së në qelizat e gojës të ngjashme me ato të duhanpirësve.

Personat që pinë duhan dhe vape janë katër herë më të rrezikuar të zhvillojnë kancer mushkërish krahasuar me ata që vetëm pijnë duhan.

Studime të tjera lidhin përdorimin e zgjatur të vape-ve me funksion të dobësuar të enëve të gjakut, një shenjë e hershme e sëmundjeve të zemrës.

Ka edhe raste të rënda klinike, si ai i Jordan Brielle, nga Ohio, e cila vitin e kaluar u shtrua në spital me mushkëri të rrëzuara dhe nxirrte “mukozë të zezë”. Ajo qëndroi në koma të induktuar për 11 ditë dhe që atëherë ka lënë vape-in përgjithmonë. /GazetaExpress/